سیاست خارجی تهاجمی یا فعال

۱) رفتار منفعل (Passive) به رفتاری گفته می شود که در واکنش به یک محرک و در انفعال به یک کنش شکل می گیرد. رفتار منفعلانه پاسخی به فاعل فعال (Active) است و معمولاً از آنجا که فاقد خلاقیت مبتنی بر کنشگری است بار ذهنی منفی به همراه خود دارد. مفهوم مقابل منفعل اما فعال است نه تهاجمی (Agressive) و این رابطه در تمامی حوزه ها برقرار است و در این میان فرقی بین اقتصاد و سیاست داخلی یا روابط بین الملل وجود ندارد. کسی که می خواهد منفعل نباشد می تواند فعال باشد و تهاجمی بودن معنایی بیش از فعال بودن دارد. حتی موجودی منفعل می تواند مهاجم باشد و در انفعال به یک کنش رفتار تهاجمی از خود نشان دهد و اتفاقاً در صورت انفعال بروز رفتار تهاجمی محتمل تر است.
۲) برخی معتقدند دولت های پیش از دولت نهم در حوزه سیاست خارجی رفتاری منفعل داشته اند و دولت نهم برخلاف آنان سیاست خارجی تهاجمی را دنبال می کند. بخش اول گزاره های این چنینی - یعنی منفعل بودن دولت های پیشین - مبتنی بر چارچوب تئوریک، رویکرد و تعریفی دارد که تحلیلگر از رفتارها ارائه می دهد. و این خود مقوله ای جدا است. بخش دوم اما - که در آن رفتار دولت نهم در حوزه سیاست خارجی تهاجمی نامیده می شود - به نظر می آید بیشتر ناشی از خلط مفاهیم است یا از اشتباه در انتخاب واژه مناسب ناشی می شود و این اشتباه یا خلط، در صورت تکرار، نشانه گرفتن انگشت اتهام به سوی خود و نوعی خودزنی ناآگاهانه است. رفتار تهاجمی مبتنی بر تهدید است و «اگرسیو» در کنار تهاجم به تجاوز اشاره دارد.
این در حالی است که دولتمردان نهم بارها اعلام کرده اند به دنبال چنین سیاست هایی نیستند و حتی آمادگی های نظامی تنها در قالب استراتژی های تدافعی خلاصه می شود.
۳) تحلیل رفتار دولت نهم در چارچوب رئالیسم کلاسیک پیش از هر چیز مبتنی بر مطالعه اصول و پیش فرض های این مکتب تئوریک است. رئالیسم سیاسی در حوزه روابط بین الملل فرزند هانس جی بورگنتا است و اساس آن فاصله گرفتن از سیاست های آرمان گرایانه و ایده آلیستی در روابط خارجی است.
البته این به معنی این نیست که در رئالیسم سیاسی آرمان ها باید کنار گذاشته شود بلکه بدین مفهوم است که مسیر دستیابی به آرمان ها مسیری عقلانی (Rational) است و آرمان اساس رئالیسم منافع ملی است و در راه رسیدن به منافع ملی باید به مولفه هایی چون قدرت ملی توجه کرد. در مطالعه رئالیسم به کلیدواژه هایی چون عقلانیت، منافع ملی، قدرت ملی، امنیت ملی، دیپلماسی قدرتمند و مصالحه برمی خوریم و با مطالعه رفتارهای یک دولت در حوزه روابط و سیاست خارجی و تطابق آنها با این مفاهیم است که می توان آن را در میان واقعگراها یا آرمانگراها طبقه بندی کرد.

منبع : روزنامه شرق