توریسم عشایری

از دیر باز زندگی بشری ،شیوه ها و روش های مختلفی داشته است .از دوره غار نشینی تا نظام یكجا نشینی و به تعقیب آن زندگی روستایی و شهری ،بشر به دنبال ایجاد ،سبك های مختلف زندگی ،جهت بهتر زیستن بوده است .البته تفسیر بهتر زیستن و زندگی شاد ازدیگاه افراد مختلف متفاوت خواهد بود .بدین سبب واقعاَ شاید در دنیای پیچیده و ماشینیزه امروز نتوانیم پاسخ درستی به این سوال دهیم .در هر صورت تفاوت در نوع زندگی افراد (كه خود علل و عوامل گوناگونی داشته است ) سبب شكل گیری چند سبك عمده از زندگی می گردد ( اشاره به شیوه های مختلف زندگی ،شهر نشینی ،روستا نشینی و كوچ نشینی ) و به هر تقدیر لزوم زندگی پر شتاب سبب گردیده است ،كه افراد بعضاَ، بصورت ناخود آگاه ، به زندگی نه چندان دلچسب و راحت شهر نشینی روی آورند .امری كه در دهه های اخیر با رشد شتابان آن روبرو بوده ایم .در هر حال ما در این مبحث كوتاه به دنبال بررسی سبك های مختلف زندگی نبوده و شاید تنها فرصتی باشد جهت نگاهی مختصربه شیوه زندگی قدیمی ولی نه چندان آشنای كوچ نشینی .امروزه به دلایلی كه بدان اشاره شد اشكال زندگی بشری تغییر كرده و از حالت سنتی به مدرن تبدیل گشته است و به همین سبب، شاید به ندرت بتوان در همه نقاط جهان اشكال زندگی ابتدایی بشری را كه همان هم آغوشی با طبیعت جاندار است را به آسانی یافت و از نزدیك با آن مانوس گردید.
ولیكن شاید یكی دیگر از مواهب خدادادی كشور ما برخورداری از این جنبه از حیات بشری ،یعنی زندگی به سبك كوچ نشینی باشد ،پدیده بكری كه در نوع خود بی نظیر بوده و شاید بجز در چند كشور معدود (و غالباَ هم جوار ) نتوانیم نمونه های دیگری از آن بیاییم .در هر حال وجود گروه های مختلف عشایری پراكنده در سراسر كشور پهناورمان ،عاملی است كه می تواند به عنوان ،عنصر جاذب جهانگردان محسوب گردد .چراكه هنگامیكه پدیده ای از ویژگی منحصر به فردی(Speciality ,Unique) برخوردار باشد ،قابلیت اینكه بتواند جاذبه جهانگردی محسوب شود را داراست .به همین سبب حضور عشایر مختلف در كشور با گستره وسیع و تنوع فرهنگ ها نه به عنوان یك تهدید، بلكه به عنوان عاملی موثر در جلب و جذب جهانگردان محسوب گردد .مهمترین ویژگی كه عشایر دارا هستند ،همان توانایی هم رنگ شدن با شرایط محیطی و پیرامونی خود است .
چراكه در همه نقاط كشور با تنوع اقلیمی گوناگون ،ما شاهد حضور ایلات و عشایر هستیم .
در خصوص جاذبه های مختلف عشایری ،مقالات و پژوهش های مختلفی صورت گرفته است ،ولیكن معمولاَ نكته ای كه همواره در این گونه تحقیقات فراموش شده آن است كه چگونه می توانیم با یك برنامه ریزی صحیح و واقع نگر ،از این جاذبه های بالقوه استفاده شایانی به عمل آوریم .اساساَ جذب و جلب گردشگر ،بصورت اصولی نیازمند آشنایی با مباحث پایه ای این صنعت ،كه شامل زیر ساخت و روساخت بوده (كه در سلسله مقالات قبلی به آن اشاره گردیده ) می باشد .بنابر این و با فرض آشنایی با مفاهیم اساسی این صنعت و بعد از مطالعات مقدماتی محلی ،می بایست ،طرح های اجرایی منطبق بر شرایط محیطی مورد مطالعه ،تهیه و جهت اجرا به دستگاه های ذی ربط ابلاغ گردد .
چراكه عموماَ در خصوص عوامل و جاذبه های جهانگردی كشور به وفور در مجامع و سمینارهای گوناگون و در غالب نشریات ،جراید و پژوهش های مختلف ،مطالبی ارائه گردیده است و لیكن اغلب راه كار اجرایی ارائه نشده است .
بدین سبب نخست می بایست ضمن شناخت ظرفیت های بالقوه در نقاط مختلف و در جوامع عشایری كشور برای هر كدام از آنها برنامه ای منطبق و مناسب ارائه و اجرا نمود . در این راه توجه به دانش مردم شناسی ،جامعه شناسی ایلات و عشایر،برنامه ریزی و رفاه اجتماعی و مدیریت جهانگردی ،از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است .
چراكه هر كدام از این علوم از زاویه ای به مبحث جهانگردی ایلات و عشایر توجه دارند ،دانش مردم شناسی به بررسی آداب و رسوم ،اعتقادات و باورها و در مجموع فرهنگ مردم (و خصوصاَ در اینجا به ایلات و عشایر) توجه دارد .جامعه شناسی ایلات و عشایر به بررسی انواع مختلف ،ایلات و عشایر و نظام تعاملی میان آنها می پردازد .و رشته برنامه ریزی و رفاه اجتماعی نیز با جهت گیری برنامه ریزی به ایجاد سیستم رفاهی برای خانواده های عشایری ،اقدام می نماید و در وهله آخر دانش مدیریت جهانگردی با ایجاد یك نظام تعادلی میان برآیند نتایج استخراجی همه این علوم ،به یك نتیجه گیری كلی و یك برنامه ریزی جامع جهت جلب و جذب گردشگر خواهد رسید .
جمع بندی آنكه: در كشور ما به لحاظ شرایط خاص تاریخی ،جغرافیایی و اقلیمی تنوع قومی ویژه ای به چشم می خورد ،كه هر كدام از این اقوام دارای شیوه های مختلف زندگی (عموماَ ۳ در قالب دسته اصلی زندگی ،شهری ،روستایی و عشایری) می باشند .شیوه عشایری به عنوان نمادی از زندگی سنتی بشری و همگونی و هماهنگی با طبیعت ،با ویژگی های مردم شناختی منحصر به فرد خود می تواند به عنوان عامل اصلی جذب و جلب گردشگر محسوب گردد .ولیكن تا تحقق این امر نه ، در حد یك شعار آرمانگرایانه ،بلكه به عنوان یك راهكار عملی و اجرایی ،راه بس طولانی وجود دارد .كه این امر جز با شناخت دقیق ظرفیت های اجتماعی ،فرهنگی ،اقتصادی و سیاسی هر ایلی و به دنبال آن برنامه ریزی صحیح و مناسب و هم جهت با این ظرفیت ها امكانپذیر نخواهد بود .به عبارتی ما باید ،ضمن احترام به ارزش های قومی و عشیره ای اقوام مختلف ،می بایست زیر ساخت های لازم جهت جذب و جلب گرشگر را فراهم سازیم و ضمن تبلیغات متنوع در عرصه های ملی و بین المللی این عامل بالقوه را به ایرانیان و جهانیان معرفی نماییم .واقع نگری همراه با برنامه ریزی دور اندیش و عمل گرای پیش رو می تواند زمینه را جهت استفاده از این پتانسیل عظیم ولی نهفته را فراهم سازد .باشد تا شهری ،روستایی و كوچ نشین ایرانی در كنار یكدیگر و با كمك هم به سمت اعتلای میهن عزیزمان گام برداریم .

ایمان علمدار

منبع : هفته نامه فصل نو