آجرکاری هنر از یاد رفته

آجر از قدیمی ترین مصالح ساختمانی است که قدمت آن بنا به عقیده برخی از باستان شناسان به ده هزار سال پیش می رسد.در ایران بقایای کوره های سفال پزی و آجرپزی در شوش و سیلک کاشان که تاریخ آن ها به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد پیدا شده است.
● آجرکاری در دوره قاجار
هنر آجر کاری در دوره قاجار نه به پایه دوران شکوفایی آجرکاری سلجوقی و نه درمقیاس هنرآفرینی صفوی بود.دردوره قاجاریه کارهای آجری با نقوش متنوع و نو نیز رواج یافته و از آجر و نقش دهی آن در نمای بنا، حاشیه قاب ها، کلاف کتیبه های کاشی، سردر بنا و اسپرها از آجرتراش و بیش بر با ترکیب ساده یا نقش دهی در بنا استفاده فراوان شده است.در دوره قاجار هنر تیشه رونق یافت و بنایان آجرکارسلیقه های بدیع از خود بروز دادند.در نمود نماهای ساختمانی مسکونی بیرونی و اندرونی، گلچین های زیبای آجری در سردر منازل وجود داشت.دراین دوره ساختن بازارها با انواع طاق پوش های رسمی بندی آجری، کاربندی آجری و طاسه دارآجری به همراه استفاده از نقوش گلچین آجری در متن عناصر بهره گرفته اند.
● هنر آجرکاری در بیرجند
در مورد تزئینات وابسته به معماری سنتی می توان گفت که شاخه هایی از اصیل ترین هنر کشورمان است.هنری که بی تردید پشتوانه ارزی کشور می باشد ولی متاسفانه چندین سال است که این هنر جزء هنرهای از یاد رفته شده و آن چنان که باید و شاید اهمیتی به این قضیه داده نشده است.بیرجند از جمله شهرهای کویری است که دارای تزئینات وابسته به معماری ازقبیل: آجرکاری ،گچ بری، آینه کاری، نقاشی روی گچ، هنرمعرق و منبت ومشبک روی چوب می باشد.یکی از شاخص ترین ومنحصر به فردترین هنرهای تزئینی وابسته به معماری در بیرجند هنر آجرکاری قاجار است.به کاربردن آجر به عنوان عمده ترین مصالح درکار ساختمانی در بیرجند سبب شد تا ازآن درتمام قسمت ها و اجزای بنا از پی گرفته تا جرزها وستون ها و از سردرها گرفته تاپوشش طاق های کوچک ودهانه های بزرگ، استخوان بندی بنا تا نماسازی آن با گونه های مختلف آجرتزئینی در معماری بیرجند به شیوه هایی مانند
۱) رگ چین ( که باترکیب آجرهای یک رنگ وایجاد طرح ها ونقش های مختلف درسطحی صاف)
۲) گل اندازی (که دراین شیوه درموقع رگ چین کردن آن را آن چنان می چسبانند که از ترکیب آن ها گل های مختلف به دست می آید)
۳) گره سازی ( یکی ازشیوه های بسیارظریف آجرکاری تزئینی است که به صورت نقش های هندسی ساده مانند مثلث، لوزی، مربع، مستطیل می باشد) استفاده شود...

کارشناس باستان‌شناسی (ذبیح‌ا... مسعودی

منبع : روزنامه خراسان