یکشنبه, ۱۶ دی, ۱۴۰۳ / 5 January, 2025
مجله ویستا
تأملی بر هنر خوشنویسی در جهت انتقال فرهنگ اسلامی
با احترام به کاتبان وحی، این آغازگران خوشنویسی در تاریخ تمدن اسلامی، و با احترام به نیاکان ارزشمند این هنر مقدس، آنچه درپی می‌آید مقدمه گونه‌ای است از هنر خوشنویسی که همواره از هنرهای کهنِ سرزمین ایران به شمار می‌رفته و در عرصه پر فراز و نشیب تاریخ پرعظمت این دیار حضوری جاودانه و فعال و مؤثر داشته است .
در میان ملل جهان، خط منحصراً وسیله نمایش و ضبط و تفهیم مقاصد و افکار بوده و استثناءً ذوق لطیف ایرانی توانسته است مانند سایر صنایع ظریفه از آن بهره جوید و قرنها است که خط ایرانی یکی از مظاهر هنری ظریف و ملی ماست.
خوشنویسان بزرگ ایران در هر دهه یا سده‌های مختلف، با ذوق نوآور و خلاق خویش رنگ و جلای خاصی به این هنر بخشیده و با عشق و ایمان، نقش خویش را ایفا کرده و این درّ گرانمایه را در سیر تحول خویش روز به روز، جلوة بیشتری بخشیده و تا به امروز پاسش داشته‌اند.
قریب به هزار سال است که خطّ، وسیله هنر نمایش آنان بوده و پیوسته درصدد تکمیل و توسعه آن بوده‌اند و مدت هفت قرن، پیوسته خطوط ایرانی مسیر تکامل خود را طی کرده تا آنجا که در قرن دهم به حد اعتلای ترقی، زیبایی و شیوایی رسیده و صفا و شأن آن، زبانزد خاص و عام تاریخ هنر ایران زمین و جهان بوده است .
نژاد آریایی، سرزمینش مَهد و خاستگاه هنر بوده است. آن هم هنری در اوج زیبایی و ظرافت ،تا آنجا که از دوران باستان تا به امروز، میعادگاه هدایت و معنویت و راهی برای انتقال فرهنگ اسلامی به سایر ملل نیز بوده است .
کلام پر ارزش بزرگان ادب پارسی و اشعار حکیمانة آنان همراه با مضامین عارفانه، سبب می‌گشت تا خوشنویسان با ارائه آن، هنر خویش را مضاعف سازند و جلوة این هنر مقدس را دو صد چندان نمایند، چرا که این هنر، اصیل‌ترین هنرهای اسلامی به شمار می‌آید و اولین بار کاتبان وحی زیباترین و بلیغ‌ترین کلام‌ها را که همان کلام خدای تعالی&#۰۳۹; است، به آن زینت بخشیده‌اند .
خطاطی و کاربردهای گوناگون آن که شامل کتیبه نگاری، خوشنویسی روی بوم، کاغذ، سفال و غیره بود در اشکال مختلف ظاهر گردیده و هنرمندان بزرگی همچون علیرضا عباسی بر دور گنبد نیلگون مسجد شیخ لطف ـ الله و سر درب و گنبد مسجد امام اصفهان، آیات کریمة قرآن را به خط ثلث بر کاشی لاجوردی نگاشته‌اند و نامشان جاودانه مانده است .
در دهه‌های بعد استادان بزرگ این سرزمین، زیباترین آثار و قطعات را به رشتة تحریر درآوردند و نام نیکشان در کنار آثار دل انگیزشان، همواره زینت بخش موزه‌های جهان گردید .
استاد میرعماد الحسنی، عمادالکتاب سیفی، عبدالمجید درویش طالقانی، میرزاغلامرضا اصفهانی، سید علی اکبر گلستانه، عبدالرحیم افسر و دیگر هنرمندانی که در این مرز و بوم زیستند، طلیعه‌ای فرخنده و نمادین را که چشم اندازی موزون و معنی دار در فرآیند تلاش هایشان بود، به نمایش گذاردند و بجاست از استادانی همچون: سلطان علی مشهدی، فتحعلی حجاب شیرازی، محمد صالح اصفهانی ،علاءالدین تبریزی، خواجه اختیار منشی و سیدکاظم واله، ذکری به میان آید که در زمان خویش نقش به سزایی را ایفا نموده‌اند .
تا اینکه هنرمند وارستة دیگری همچون استاد محمدرضا کلهر، حرکتی نوین در سیر تکاملی خوشنویسی ایران آغاز نمود و زیبا گونه‌های جدیدی را در کنار هنر گذشتگان در معرض دید علاقه‌مندان قرار داد و پس از آن استادان بنامی همچون سید حسن و سید حسین میرخانی با استعانت از شیوة او، مهارتهای دقیقی را به کار بسته و این گوهر گرانمایه را تا به امروز به نسل انقلاب سپردند .
سرآمد خوشنویسان معاصر ایران، استاد غلامحسین امیرخانی، در راه اعتلای این هنر مقدس بسیار کوشیده‌اند و تلاش مضاعف بعضی از معاصرین، همچون استاد کرمعلی شیرازی، اوج زیبائی نستعلیق را به علاقه‌مندان عرضه کرد که برای نسل حاضر بسیار حائز اهمیت می‌نماید و محققی بزرگ چون شادروان استاد حبیب اله فضائلی ،که یادش همواره جاودان باد، بیش از نیم قرن در این راستا تلاش و کوشش نموده‌اند .
بر کسی پوشیده نیست که در میان عرصه‌های هنر اسلامی، خوشنویسی از آن رو حائز اهمیت است که این هنر، در دامانِ قرآن کریم پا به عرصة وجود نهاده است، چنانکه معنویت سرچشمة زلال وحی در تمام مراحل خوشنویسی اسلامی حضوری جاودانه دارد. به همین دلیل این هنر مقدس رابطه‌ای نزدیک با تهذیب نفس، طهارت روح و جاودانگی وجدان خوشنویس دارد و به مخاطب خویش این اجازه را می‌دهد که حجاب صورت را کنار زده و بطون کلمات الهی و معارف قرآنی و عرفان اسلامی را مشاهده و درک نماید .
در پایانِ این مقدمة کوتاه لازم است که به خطوط اسلامی رایج در داخل و خارج ایران که بعضاً در بین ملل اسلامی رایج است اشاره‌ای داشته باشیم ؛ از آن جمله است: خط نستعلیق که عروس خطوط نام گرفته، و شکسته نستعلیق که به عنوان خط تحریری ایران به کار می‌رفته است و امروزه به زیباترین شکل ممکن، توسط بزرگ استاد خط شکسته ،یداله کابلی خوانساری، به علاقه‌مندان عرضه می‌گردد .
خط ثلث که ویژه نگاشتن کتیبه بر سر درب مساجد، تکایا و حسینیه‌ها و بعضاً نگارش بخشهائی از قرآن کریم بوده است .
خط نسخ که مخصوص نگارش قرآن کریم بوده و هست و در میان اکثر ملل مسلمان رایج است .
خط رقعه که خط تحریری زبان عرب به شمار می‌آید، در کنار خط دیوانی که مخصوص نگاشتن عنوانها، سرفصلها و مقدمه‌ها در کشورهای عربی است .
خط کوفی که انواع و اقسام آن به بیش از صد نوع می‌رسد و مادر خطوط نام گرفته و اقسام شش گانة :ثلث، نسخ ،محقق ،ریحان ،رقاع و توقیع از آن استخراج می‌گردد .
گرچه در این نوشتار کوتاه ،آن همه سخنِ فراخ در باب خط نمی‌گنجد و وصف حالِ نیِ از نیستان وامانده با آن همه سخنهای درون و ناله‌های جانسوزش در این کلام ناقص نمی‌آید ،اما هنر مقدس خوشنویسی با همین نی، آغازیدن می‌گیرد و به کمال می‌رسد و هنرمندِ خلاق با قلمی خشک، درد هجران باز می‌گوید و مریدان و شاگردان خویش را با جذابیت خاصِ خود، به عمق معنای شعر مولانا در دریای ژرف مثنوی غوطه‌ور می‌سازد که :
بشنو از نی چون حکایت می‌کند
وز جدائیها شکایت می‌کند
کز نیستان تا مرا ببریده‌اند
از نفیرم مردو زن نالیده‌اند .
غلامرضا راه پیما
منبع : بنياد انديشه اسلامي
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست