اولین ساعات زندگی نوزاد

بلافاصله بعد از تولد نوزاد هوشیار است اما پس از مدت نسبتاً کوتاهی هوشیاری او خدشه دار و دچار افت می شود . در صورتی که زایمان مادر بدون عارضه و بی درد باشد این مرحله اختلال هوشیاری ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می کشد ولی اگر مادر در دوران زایمان داروئی دریافت کرده باشد این دوران تا ۳ و حتی ۴ روز طول می کشد .
نوزاد نسبت به اشیاء و رنگهای مختلف واکنش های گوناگونی نشان می دهد . رنگهایی که با هم تضاد زیادتری دارند ،‌ بیشتر توجه او را جلب می کنند . تعقیب یک توپ قرمز با درخشش متوسط راه مناسبی برای ارزیابی نوزاد است .
نوزاد از دوران زندگی داخل رحمی قادر است نور را از وراء شکم مادر تشخیص دهد . حدت بینایی نوزاد حدود ۳۰ برابر کمتر از بالغین است . چشم های نوزاد عمل تطابق را انجام نمی دهد ولی اشیائی که بطور ثابت در فاصله کانونی ۱۹ سانتی متر از چشم او قرار گیرند خوب می بیند ، او اشیاء متحرک را بهتر می پسندد ، بخصوص اگر آن شیئی یا تصویر شبیه چهره انسان باشد و حرکت آن افقی و کند باشد .
نوزاد مزه ها را درک می کند و نسبت به طعم های مختلف و از جمله شوری و شیرینی و حتی شیرگاو و شیرمادر واکنش های متفاوت نشان می دهد .
حس لامسه او هم نسبت به محرکهای مختلف واکنش های گوناگون نشان می دهد . مثلاً ماساژ ملایم بدن برای او آرامش بخش و حرکت سریع بیشتر تحریک آمیز است . همچنین تعداد ضربات بر روی بدن نوزاد در هر ثانیه آثار متفاوتی را در او ایجاد می کند . مثلاً اگر تعداد ضربات ۳ بار در ثانیه باشد ، آرامش بخش بوده ولی اگر ۶-۵ بار در ثانیه باشد هوشیار کننده است .
نوزاد قادر است بو را خوب تشخیص دهد و بین بوی دست خود و پستان مادر خود و سایر مادران تفاوت قائل شود او می تواند در روز پنجم عمر بوی مادر را تمیز دهد .
نوزاد از داخل رحم قادر است صداها را بشنود ، کمااینکه با صدای قلب مادر معمولاً آنچنان مأنوس می شود که پس از به دنیا آمدن هنوز شنیدن آن صدا برایش آرامش بخش است .
دقائق و ساعت اول تولد ، نوزاد در اوج هوشیاری بسر می برد و چشم های او کاملاً‌ باز است و فرصت مناسبی برای برقراری ارتباط عاطفی بین والدین و فرزندشان به شمار می رود . تلاقی نگاه نوزاد و والدین در ابتدای تولد ،‌برقرای تماس پوستی مادر و نوزاد و تغذیه زودهنگام با شیرمادر در تحکیم روابط عاطفی والدین و بخصوص مادر و نوزاد بسیار حائز اهمیت است . مادران علاقه خاصی به چشم های فرزندان خود دارند و در صورتی که در ساعت اول عمر نوزاد با انان تنها باشد ۸۵٪ آنچه به زبان می آورند راجع به چشم های نوزاد است . نوزاد هم اگر در ساعت اول زندگی روی سینه مادر قرار گیرد به چهره مادر و بخصوص به چشمهای وی علاقه زیادی نشان میدهد . پس از پنج ساعت تماس مادر و فرزند ۱۰۰٪ مادران می توانند بوی فرزند خود را تشخیص دهند و از طریق لمس ، او را شناسایی کنند .
زمان مهم شروع شیردادن برای انسان ۱۲ ساعت اول است .
پستانداران برای اینکه موفق به شیردادن فرزند خود شوند باید نوزاد بلافاصله پس از تولد در کنار مادر خود قرار گیرد . هر پستاندار به نوعی فرزند خود را شناسایی نموده و با او ارتباط برقرار می کنند نظیر لیسیدن نوزاد ، اگر نوزاد پستانداری از مادر خود دور نگه داشته شود ، این ارتباط مختل شده و حتی در بعضی از رده ها ممکن است پس از برگرداندن او به مادر دیگر مادر فرزند خود را نپذیرد و یا حتی او را معدوم کند . در بعضی حیوانات پستاندار اگر در ابتدای تولد نوزاد با نوزاد دیگری از گونه ای که نوع خود حیوان نباشد تعویض شود مادر این نوزاد را به فرزندی می پذیرد .
چند روز پس از تولد دوران حساسی است و اگر برای مادر فقط ده دقیقه وقت صرف شود و به مادر چگونگی آرام کردن و شیردادن نوزاد آموزش داده شود در زمان تغذیه رفتار مناسبی با فرزند خود خواهد داشت . ارتباط عاطفی پس از تولد می تواند به آسانی خدشه دار شود و برای همیشه تغییر کند . بیماریهای نسبتاً خفیف نوزاد نظیر زردی مختصر ، کندی تغذیه ، نیاز به اکسیژن اضافی حتی برای یکی دو ساعت و نیاز به انکوباتور به دلیل مشکل خفیف تنفسی به نظر می رسد بر روابط مادر و کودک اثر سوء داشته باشد حتی اگر وضعیت نوزاد قبل از ترخیص از بیمارستان و حتی ظرف چند ساعت اول کاملاً بهبود یافته باشد باز هم رفتار مادر اغلب در سال اول و شاید مدت طولانی تری دچار اختلال می شود .
مطالعه در مورد پدران نیز نشان می دهد اگر آنان هم بتوانند چند ساعت اول عمر به مدت یک ساعت با نوزاد خود صرف وقت و تلاقی نگاه داشته باشند ، مراقبت های پدرانه آنان به شدت افزایش می یابد .
اگر نوزاد بعد از تولد روی شکم مادر قرار داده شود در ابتدا استراحتی توأم با هوشیاری و آرامش دارد و بعد از ۳۰ تا ۴۰ دقیقه دهان نوزاد شروع به حرکت کرده و بزاق او جاری می شود و تلاش می کند تا با استفاده از پاها خود را به طرف سینه مادر به جلو بکشاند و در نهایت خود را به پستان مادر می رساند آرئول یا هاله پستان را در دهان خود می گذارد . اگر هنگام حرکت نوزاد سینه مادر شسته شود مسیر خود را به طرف سینه دیگر تغییر می دهد .
مکیدن پستان مادر باعث تولید هورمون اکسی توسین در مادر می گردد این هورمون بنام هورمون عشق است چون موجب خواب آلودگی خفیف ،‌ حالت خوشی ، بالا رفتن آستانه درد و افزایش احساس عشق نسبت به فرزند و ارتقاء‌ روابط مادر و فرزند می گردد .
نوزادانی که در بخش مراقبتهای ویژه بستری می شوند اگر توسط مادر لمس شوند و مورد ناز و نوازش قرار گیرند حملات وقفه تنفسی و نیاز به اکسیژن و دستگاه مصنوعی در آنها کمتر خواهد بود .
بهتر است بعد از تولد نوزاد بصورت عریان روی شکم و بین پستانهای مادر قرار گرفته شود چون نوزاد بو و صدای مادر را می شناسد و از بدن مادر مناسبترین مقدار گرما را دریافت نموده و درجه حرارت بدن خود را حفظ می کند و احساس او خیلی شبیه تر به احساس داخل رحم می شود . خواب و هوشیاری نوزاد به ۶ مرحله تقسیم می گردد .
مرحله اول خواب آرام ، که در آن چشم ها بطور محکم و بی حرکت بسته است .
مرحله دوم خواب فعال ، که در آن حرکات سریع چشم و بسته بودن پلک به فواصل ده ثانیه ای به چشم می خورد .
مرحله سوم خواب آلودگی ، که در آن چشم ها می تواند باز یا نیمه باز و یا بسته باشد .
مرحله چهارم هوشیار غیرفعال ، که چشم ها درخشان و براق است .
مرحله پنجم سر و صدا کردن ، که نوزاد نسبتاً بی قرار است و گاهی گریه می کند و بالاخره مرحله ششم گریه کردن ، که گریه تقریباً استمرار دارد .

منبع : واحد مرکزی خبر