حوصله ندارم

امروزه، در جامعه نوجوانانی را مشاهده می‌کنیم که سر در گریبان مبهوت، افسرده و عصبی هستند، چهره‌های در هم کشیده‌ای دارند و هر کس به آنها می‌رسد می‌گوید مگر کشتی‌هایت غرق شده و یا انگار مادرش مرده، دنیا دیگه به آخر رسیده. آری این علایم و علایم دیگری که به آن اشاره خواهد شد، نشان از یک بیماری به نام افسردگی دارد.
اگرچه افسردگی از دیرباز به عنوان یکی از نابسامانی‌های روانی عمده شناخته شده است؛ اما در دهه اخیر اهمیت این بیماری، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در ۲ دهه اخیر افسردگی جای تشویش و اضطراب را که در ۲ دهه پس از جنگ بین‌المللی دوم به عنوان مهم‌ترین عارضه روانی تلقی می‌شود، گرفته است. همچنین از آن به عنوان بیماری زکام روانی نیز یاد می‌شود. امروزه ثابت شده است که در دوره نوجوانی انسان استعداد زیادی برای ابتلا به افسردگی دارد با این تفاوت که علایم و نشانه‌های افسردگی در این دوران بیشتر جنبه عملی دارد تا روانی.
افسردگی از شایع‌ترین اختلالات خلقی و عاطفی و بزرگ‌ترین بیماری روانی قرن حاضر است. در گذشته تصور می‌شد که افسردگی مربوط به دوره بزرگسالی است و کودکان و نوجوانان کمتر به آن مبتلا می‌شوند. اما امروزه تحقیقات جدید نشان می‌دهد افسردگی از مشکلات رایج بین نوجوانان و جوانان است. شناخت و تشخیص افسردگی در دوره‌های نوجوانی و جوانی به دلایلی مشکل است. زیرا نشانه‌های افسردگی از نظر بالینی کمتر مشهود است. در ضمن نوجوانان و جوانان کمتر احساسات خود را بروز می‌دهند و بیشتر مـســائــل را انـکــار مــی‌کـنـنــد. هـمـچـنـیـن نـوجـوانـان افت‌وخیزهای خلقی زیادی از خود نشان می‌دهند. این افت‌وخیزها هم بویژه در آغاز نوجوانی مشاهده می‌شود. به دلیل همین تشخیص افسردگی در نوجوانان کار نسبتا دشواری است.
● تعریف افسردگی
افسردگی نوعی واکنش انفعالی نسبت به شرایطی است که در آن فرد دچار محرومیت و ناکامی می‌شود یا فشاری از تعارضات بر او وارد می‌شود.
● درجات افسردگی
۱) افسردگی: به عنوان یک هیجان عادی بشری با علایمی مثل غمگینی، دل شکستگی، نومیدی ، ناکامی و... که اختلال تلقی نمی‌شود.
۲) اندوه: واکنش واقع‌بینانه و مناسب به آنچه از دست رفته است که بتدریج فروکش می‌کند و ندرتا منجر به اختلال می‌شود.
۳) افسردگی خفیف: اندوهی که بی‌دلیل ادامه پیدا می‌کند و خود فرد معمولا احساس می‌کند پاسخ او افراطی است و علت زیربنایی را تشخیص نمی‌دهد.
۴) افسردگی شدید: بیمار رابطه خود را با واقعیت از دست می‌دهد، دچار هذیان می‌شود و غالبا به خودکشی دست می‌زند.
● علایم افسردگی
در نوجوانان افسردگی به صورت حالات هیجانی، بیقراری و نداشتن آرامش و قدرت در توجه و تمرکز فکر و ناتوانی در کنترل فعالیت‌های ذهنی تجلی می‌کند. نوجوان احساس خستگی می‌کند و از دردهای متناوبی گله‌مند است. عقب‌ماندگی درسی دارد و آن را معلول بیماری و زمانی در اثر فقدان قدرت توجه و تمرکز می‌داند. افسردگی در نوجوانان را باید بسیار مهم تلقی کنیم؛ چرا که اگر از مدت خاص بگذرد، علایم عادی آن تبدیل به علایم مرضی خواهد شد و ماندگاری رفتاری ناشی از تداوم این حالت می‌تواند زیان‌های جبران ناپذیری بر آینده آنان به وجود آورد.
هشیاری بیش از اندازه والدین و حساسیت نسبت به علایم و نشانه‌های افسردگی در نوجوان بسیار طبیعی است، اما سعی کنید به گونه ای متعادل رفتارکنید. با آن که بهتر است به هر تغییری در رفتار نوجوان هشیار باشید، اما نباید بسرعت نتیجه‌گیری کنید. به خاطر داشته بـاشـیـد هـیچ رفتار واحدی به خودی خود، لزوما نشان‌دهنده بروز افسردگی در فرزندان یا نیازمند توجه فوری نیست، مگر افکار، بیانات یا اعمالی که حاکی از وجود تمایل به خودکشی‌اند.
● عوامل ایجاد افسردگی در نوجوانان
الـف) وراثـت: افـسـردگـی را می‌توان تا حدودی به مسائل ارثی مرتبط دانست، زیرا در میان اعضای یک خانواده شایع است.
ب) استرس: افسردگی در میان نوجوانان و جوانانی که با مسائل و مـشـکـلات مـادی و استرس‌های روزانه روبه‌رو هستند، نسبت به دیگران بیشتر است. همچنین تغییر در مدرسه و ورود به دوره تحصیلی از سطحی به سطح دیگر از عوامل دیگر افسردگی است.
ج) جنسیت: تحقیقات نشان می‌دهد نرخ افسردگی در دختران بسیار بیشتر از پسران است و عامل جنسیت در افسردگی نقش مهمی دارد. با وجود این که درصد تشخیص‌های افسردگی پیش از بلوغ در پسران بیشتر است، ولی این رقم بعد از سن بلوغ در میان دختران افزایش می‌یابد و نهایتا آمار دختران افسرده به ۲ برابر پسران می‌رسد.
د) افکار مربوط به خود: این طرز تفکر برای نوجوانان و جوانان ایجاد شده است که با سعی و تلاش هم نمی‌توان بر مشکلات فائق آمد. توان مقابله با مشکلات را ندارد و در حقیقت به درماندگی آموخته شده رسیده است. (یعنی کاری دیگر نمی‌توان انجام داد و ناامید از همه جا می‌شود)
هـ) عوامل زمینه‌ساز: عواملی که شکست مهم در زندگی برای نوجوانان داشته باشد، از عوامل زمینه‌ساز افسردگی هستند.
و) هویت نقش جنسی: نوجوان و جوانی که هویت نقش جنسی زنانه دارند، بیشتر به افسردگی مبتلا می‌شوند.
ی )عوامل دیگر: مواقع دیگری که نوجوان مستعد افسردگی است، عبارتند از: وقتی نوجوان شما از طرف دوستان پذیرفته نمی‌شود، شما با همسرتان بیش از حد از او حمایت یا او را طرد کنید، اگر فشارهای اقتصادی یا مشکلاتی در خانواده وجود داشته باشد، اگر مشکلات شدید خانوادگی (مثل طلاق) بر او اثر کرده باشند، اگر دچار مشکلات تحصیلی شده باشد یا اگر به بیماری‌های طولانی مدت و مزمنی دچار باشد. با توجه به مطالب عنوان شده، می‌توان نتیجه گـرفـت عـوامـل زیـادی در ایـجاد افسردگی نوجوانان دخالت دارد. تحقیقات نشان می‌دهد اختلافات خانوادگی عامل اصلی افسردگی نوجوانان است؛ اما بـه گفته یک روان‌شناس معروف (بک) که تست افسردگی نیز از اوست، علت اصلی ایجاد افسردگی طرز تفکر افراد است. فرد افسرده به این دلیل دچار افسردگی می‌شود که استدلال و منطق او در خصوص مسائل، اشتباه و نارساست.
بک در یک مطالعه روی بیمارانش مشاهده کرد که آنان بیشتر اتفاقات ناگوار را که برایشان پیش می‌آید، به نوعی فاجعه، مصیبت و بدبختی تفسیر و خود را سرزنش می‌کنند.
● آثار منفی افسردگی
افـســردگــی نـگــرانــی‌هــای روزمـره زیـادی بـرای نوجوان‌ها به وجود می‌آورد؛ از قبیل تنهایی، نداشتن دوست یا نامزد، گیجی و سردرگمی درباره تغییرات زنـدگـی، کـه هـمـه ایـنـها در ذهن نوجوان به طور اغراق‌آمیزی بزرگ می‌شوند و ممکن است به احساس دل‌شکستگی، نا امیدی، بی‌ارزش بودن منجر شوند. خلق افسرده می‌تواند به میزان قابل توجهی در رشد طبیعی نوجوانان اختلال ایجاد کرده و عملکرد آینده آنها را در زمینه ازدواج، خانواده و شغل مختل کند. همچنین در افراد نوجوان افسرده معمولا علاقه به کارهای معمولی زندگی کم می‌شود. ممکن است احساس خستگی کنند. از خانواده یا دوستان فاصله می‌گیرند، اشتهایشان کم می‌شود، عادت‌های خواب آنها تغییر می‌کند. به طور خلاصه، به نظر می‌رسد که نمی توانند از زندگی روزمره لذت ببرند.
● درمان افسردگی
برای درمان افسردگی بهتر است ابتدا پیشگیری به عمل آید و با برخوردی سنجیده با نوجوان از بروز افسردگی جلوگیری شود.
حال اگر بخواهیم با افسردگی ایجاد شده در نوجوان مقابله و در بهبودی آن تلاش کنیم، اقدامات زیر را باید انجام داد.
۱) به عنوان اولین قدم، مشکلات نوجوانتان را قبول کـنـیـد. بـه او کـمـک کـنـید که این مشکلات را به چند قسمت قابل حل تقسیم کند و هر بار به یک قسمت آنها بپردازد در تمام این فرآیند باید از طریق در آغوش گرفتن، لمس کردن و حالت‌های دلسوزانه، عشق حمایت‌کننده خودتان را نثار او کنید.
۲) او را تشویق کنید که فعالیت‌های جسمی بیشتری داشته باشد. برخی مطالعات نشان می‌دهد ورزش کـردن مـی‌تـوانـد بـه درمـان افـسـردگـی کـمـک کند. شنا کردن، دوچرخه سواری، آهسته دویدن و شکل‌های دیگر ورزش همگی می‌توانند آثار مثبتی داشته باشند.
۳) منبع افسردگی را شناسایی کنید و موانع و مشکلات را تشخیص دهید و برای رفع آنها اقدام کنید.
۴) پس از تشخیص باید خود نوجوان نسبت به وضع زندگی، شناخت حاصل کند و درک واقع‌بینانه‌تری نسبت به زندگی به دست آورد.
۵) وقتی نوجوان یاد می‌گیرد که نسبت به مسائل و مشکلات با دید بازتری نگاه کند، می‌توان به او کمک کرد تا دلایل شکست‌های خود را به دست آورد و روش‌های درست با مقابله با مشکلات را بیاموزد.
۶) درمان‌های روان‌شناسی گرچه مفید است؛ اما باید با نوع افسردگی هم متناسب باشد. در بعضی موارد، دارو هم توصیه می‌شود؛ اما نباید طولانی‌مدت باشد و باید با تجویز روان‌پزشک باشد.
۷) برای گرفتن راهنمایی به سراغ پزشک، مشاور یا روان‌پزشک مراجعه کنید.
۸) ایجاد امید از طریق باز کردن راه گفتگو میان فرزند و والدین.
۹) اختلافات خانوادگی را حل‌وفصل کنیم.
۱۰) کمک خانواده در محبت کردن به فرزند. البته این محبت نباید زیاد باشد زیرا شما ممکن است با او درگیری عاطفی پیدا کنید و نه این که مثل بچه‌ها با او رفتار کنید.
۱۱) نوجوانی که قصد خودکشی دارد. باید تحت مراقبت قرار بگیرد تا این طرز تفکر از ذهن او خارج شود.
● سخن آخر
همان طور که قبلا هم ذکر شد، افسردگی یک بیماری پیچیده با دلایل متعدد است. اگر نوجوانتان شدیدا افسرده است، به این معنا نیست که شما والدین بد یا سهل‌انگاری بوده‌اید. همان طور که ذکر شد، در افـسـردگـی نـوجـوان عـوامـل مـختلفی دخیل است. به هر حال، علایم افسردگی را نادیده نگیرید و فراموش نکنید. افسردگی مخصوصا وقتی زود تشخیص داده شود، یک بیماری قابل درمان است.

صابر محمدی

منبع : روزنامه جام‌جم