تقابل حق و باطل در آینه تاریخ

«نادر طالب زاده» بیشتر به عنوان یک نظریه پرداز و کارشناس مسائل سیاسی و رسانه ای شناخته می شود. اما این روز ها سریالی به نام «بشارت منجی» از او در شبکه اول سیما در حال نمایش است . سابقه فعالیت سینمایی طالب زاده به سال ۵۹ و تولید مستند بر می گردد. وی همچنین تدریس در مرکز اسلامی آموزش فیلمسازی و مدیریت مرکز تحقیقات و مطالعات سینمایی در معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را نیز در سابقه کار هنری خود دارد. «بشارت منجی» ابتدا در قالب یک فیلم سینمایی در بیست و سومین جشنواره بین المللی فیلم فجر اکران شد. طالب زاده همچنین یک فیلم سینمایی دیگر به نام «مسیح» را در کارنامه اش دارد.
«بشارت منجی» به لحاظ تقسیم بندی های سینمایی، در ژانر (گونه، نوع)های سینمایی دینی، تاریخی و معناگرا قرار می گیرد.
آنچه در این فیلم به عنوان ویژگی منحصر به فرد قابل توجه است، روایتی جدید از زندگی حضرت مسیح در سینماست که تاکنون به تصویر در نیامده است. تا به حال آثار بسیاری در تاریخ سینمای جهان با موضوع پیامبر مسیحیان تولید شده است. «مصائب مسیح»، «رمزداوینچی»، «آخرین وسوسه مسیح» و... از جمله نمونه های اخیر است که در چند سال گذشته در جهان اکران شده اند که در بسیاری از آنها زندگی و رسالت حضرت عیسی (ع) مورد تحریف قرار گرفته است. اما بشارت منجی طالب زاده، بیش از سایر این آثار به منابع دینی و تاریخی موثق و معتبر متعهد است. به خصوص اینکه در این فیلم مسیح از دیدگاه کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن کریم و کتابهای مقدس مسیحیان، انجیل های چهارگانه و برنابا به صورت توامان به تصویر در آمده است.
اساسا فیلم های تاریخی، محل بحث در مورد موضوعات امروزی است. در سینمای غرب و به طور مثال دو فیلم تاریخی «اسکندر» به کارگردانی الیوراستون و «۳۰۰» اثر زاک اسنایدر، تقابل امروز غرب با ایران اسلامی و تصور دولت های غربی از ایران را تجسم کرده اند.
این نگاه در تمامی فیلم های تاریخی روی می دهد. «بشارت منجی» به کارگردانی نادر طالب زاده نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این فیلم اگر چه زمان به حدود دو هزار سال قبل برگشته، و به دینی غیر از اسلام پرداخته می شود، اما مساله اصلی فیلم نبرد
ازلی - ابدی حق و باطل است؛ صف آرایی ای که ابتدای تاریخ در قالبهای مختلف اتفاق افتاده است و امروز نیز در حال روی دادن است.
پیامبران، مبعوثانی از سوی خدای متعال بودند که بر طبل تقابل با باطل کوبیدند و بشریت را نسبت به مکر شرارت بار شر بیدار کردند. نوای پیامبران که روزگاری علیه ظلم و ستم طاغوتیان و پرستندگان زر و زور در تاریخ پیچیده بود، در روزگار کنونی بیش از هر زمان دیگر جریان دارد.روزگاری که پیروان موعودی که عیسی بن مریم نیز بشارت آن را داده بود، انسان امروز را به سمت صلح و عدالتخواهی در برابر جبهه باطل می خواند؛ جبهه ای که روزگاری در قامت حاکمان رومی و کاهنان یهودی ظاهر شده بود وامروز در قالب امیریالیسم جهانخوار و جنگ طلب غربی و صهیونیستی تجلی یافته است.
طالب زاده در «بشارت منجی» مسایل امروزی جهان را به خوبی قرینه سازی کرده است. تصرف اورشلیم توسط رومی ها، برگردان تاریخی اشغال فلسطین به دست غربی هاست. و کاهنان یهودی سران خونریز صهیونیست ها هستند. اتحاد رومی ها و کاهنان یهودی در مقابل مسیح همان تقابل امروز آمریکا و اسرائیل علیه جهان اسلام است.
از دیگر مضامین جاودانه امروزین فیلم، بشارت ظهور موعود رهایی بخش است. انتظار یکی دیگر از مسائل تاریخی بشر بوده است که تا ابد ادامه خواهد داشت. مسیح بشیر احمد(ص) بود و پس از آن نیز حق طلبان و پیروان پیامبر خاتم(ص) انتظار موعود آخرالزمان(عج) را می کشند.
اما آنچه بیش از هر چیز تمایزبخش «بشارت منجی» با سایر آثار تاریخی است وفاداری به متون دینی است. این امر موجب اعتبار و سندیت بخشیدن به این فیلم شده است و راه دخالت حدیث نفس و تحریف تاریخ را بسته است.
فیلمساز برای این کار فقط به یک کتاب قناعت نکرده است. این عمل باعث نزدیکی و همراهی بیش از پیش دو دین اسلام و مسیحیت در یک مسیر شده است. اما نگاه حاکم بر فیلم نه انفعالی است و نه پلورالیستی (تکثرگرایانه) بلکه مسیحیت را مقدمه ای براسلام دانسته است. به عبارت بهتر این مضمون فیلم که عیسی(ع) ظهور پیدا کرد تا زمینه را برای ظهور پیامبر خاتم حضرت محمد(ص) فراهم نماید در روایت فیلم تجلی یافته است. به این ترتیب اول آنچه که در جهان مسیحیت، تحت عنوان مصلوب شدن حضرت عیسی آمده به تصویر کشیده شده است و متعاقب آن تصاویری برگرفته از قرآن که تکمیل کننده حکایت قبلی است، ترسیم می شود.
البته بشارت منجی می توانست بهتر از این از آب درآید. مثلا اگر روی تدوین فیلم بیشتر از این دقت می شد، ریتم هماهنگ تری می یافت. و یا می شد غنای معنوی موسیقی را افزود. این اثر به لحاظ دراماتیک ضعیف به نظر می رسد به طوری که در همراه ساختن مخاطب سست است. روایت فیلم فاقد گره های داستانی است.
دراین گونه فیلم ها باید از جلوه های ویژه نهایت استفاده را کرد؛ به خصوص در آثاری که به موضوعات معنوی و پیامبرها می پردازند. باید عظمت موضوع در ساختار فیلم حس شود. طالب زاده حتی در زمینه انتخاب لوکیشن های طبیعی جذاب ناموفق بوده است.طبیعت مورد استفاده در فیلم بسیار معمولی است و از هیچ جلوه ای برخوردار نیست.
در ارزیابی کلی «بشارت منجی» باید گفت که یک فیلم «سالم» چه از نظر مضمون و محتوا و چه از نظر ساختار سینمایی است.به این معنی که تکنیک سینما در اینجا ابزاری برای فریب مخاطب و انداختن وی در دام از خودبیگانگی و غفلت نیست. فیلمی در خدمت آرمان است و هدفی مقدس در باطن آن نهان، نه چیز دیگر.
● حواشی
«ورایتی» روزنامه سینمایی هالیوود به بررسی فیلم «بشارت منجی» ساخته نادر طالب زاده پرداخت.
«دبورا یانگ» خبرنگار این روزنامه که در ایام برگزاری جشنواره فیلم در تهران به سر می برده، در مطلبی که در روزنامه «ورایتی»منتشر شد نوشته است: «دوسال پیش از آن که »مصائب مسیح« مل گیبسون، مخاطبان را در خاورمیانه به سالن های سینما بکشاند، نادر طالب زاده، مستندساز مسلمان به این نتیجه رسید که زمان آن رسیده است که داستان مسیح را از نگاه مسلمانان روایت کند».
یانگ، طالب زاده را استاد دانشگاهی معرفی می کند که دانش آموخته سینما در دانشگاه کلمبیا در دهه ۱۹۷۰ میلادی است و مدتی نیز در ویرجینیای آمریکا زندگی کرده است. طالب زاده به «ورایتی» درباره فیلم «مصائب مسیح» گفته است: «فکر می کنم فیلم گیبسون فیلمی خوش ساخت است و با ایمانی بزرگ ساخته شده است، اما داستان فیلم غلط است. «ورایتی» همین نکته را دلیل ساخته شدن فیلم دوساعته «بشارت منجی» (با عنوان انگلیسی «مسیح») درکنار یک سریال تلویزیونی عنوان می کند. به نوشته این روزنامه این فیلم که از بیش از هزار بازیگر و عوامل جنبی سود می جوید، یکی از بزرگترین پروژه های سینمایی ایران است که پس از اکران سینمایی در ۲۰ قسمت ۴۵ دقیقه ای از تلویزیون ایران پخش می شود. دبورایانگ، در ادامه به روایت قصه فیلم «بشارت منجی» می پردازد و تغییر ظاهر مسیح نسبت به نمونه های غربی را بحث انگیز عنوان می کند و آن را در جهت تلاش کارگردان برای «فلسطینی تر» نشان دادن مسیح عنوان می کند.
به گفته این خبرنگار هالیوودی، اکثر برنامه ریزان جشنواره های خارجی، در همان ابتدا به این نتیجه رسیدند که این فیلم به درد مخاطب آنها نمی خورد و سالن را پیش از اتمام فیلم ترک کردند. یانگ می نویسد: در این فیلم، عیسی، پسر خدا نیست و تنها آخرین پیامبر بنی اسرائیل است که آمده تا محمد(ص) را بشارت دهد و به وسیله الله از تصلیب نجات
می یابد و در شب «شام آخر» به آسمان ها می رود و به عقیده طالب زاده یهودا اسخریوطی به دلیل تشابه معجزه آسای چهره با مسیح به جای او به صلیب کشیده می شود». در بازار فیلم اما، به نوشته «ورایتی»، این فیلم با واکنش های مثبت و منفی زیادی روبه رو شد و فروش خوبی داشت. «حبیب مکی» پخش کننده شرکت «تینسل کرتین موشن پیکچرز» از آفریقای جنوبی گفت که قصد دارد در سطح فیلم «مصائب مسیح» این فیلم را به توزیعی گسترده برساند. طالب زاده به «ورایتی» گفته است: «امیدوارم این فیلم منجر به دیالوگی میان مؤمنان مسیحی و مؤمنان مسلمان شود». بنابر نوشته این روزنامه طالب زاده بسیار مشتاق تماشای واکنش مخاطبان آمریکای شمالی است. او
می گوید: «این فراتر از یک فیلم است. من مأموریت داشتم این اطلاعات را منتقل کنم».

آرش فهیم

منبع : روزنامه کیهان