فقط موسیقی کلاسیک ایران را فاخر ندانیم

عبدالحسین مختاباد متولد ۱۳۴۵ در روستای امره ا زتوابع شهر ساری است. وی در سال ۱۳۶۵ فعالیت هنری خود را آغاز کرد و مدرک کارشناسی علوم اجتماعی خود را از دانشگاه تهران اخذ کرد. مختاباد نزد استادانی چون کامبیز روشن‌روان، امید بیداریان و محسن الهامیان، آواز و موسیقی را فرا گرفته و چندی پیش موفق به کسب مدرک دکترای موسیقی از انگلستان شده است. وی علاوه بر اجرای موسیقی سنتی، به تحقیق و پژوهش در زمینه‌های جامعه‌شناختی موسیقی نیز پرداخته و در عرصه موسیقی، تاکنون آثاری با عناوین تمنای وصال، سفر عشق، بوی گل، شکوه، داغ تنهایی، نقش خیال، همنوا، زورق مهتاب، غوغای جان، ناز و نیاز، ساقی رضوان، قاصدک، اشک مهتاب و بهشت من ارائه داده است. مختاباد دبیری نخستین نمایشگاه موسیقی و آثار شنیداری که با حضور ۷۰ تولیدکننده و توزیع کننده این عرصه همزمان با برگزاری جشنواره موسیقی برگزار می‌شودرا بر عهده دارد. وی در طول برگزاری جشنواره بیست و سوم موسیقی با همراهی گروه ۱۱ نفره رودکی به اجرای برنامه پرداخت و قطعات خود را در دو بخش اجرا کرد. بخش اول به اجرای قطعاتی در دستگاه اصفهان اختصاص داشت و در بخش دوم ترانه‌های محلی مازندران اجرا شد که با استقبال عموم مواجه شد.
▪ با توجه به اینکه شما در جشنواره‌های گذشته موسیقی نیز حضور داشته‌اید، به طور کلی سطح کیفی برنامه‌های جشنواره بیست و سوم موسیقی را در چه حدی می‌دانید؟
ـ سطح مطلوب و خوبی دارد. گروه‌ها و افرادی که شرکت کرده‌اند در سطح قابل قبولی بوده‌اند. باید یک مسئله را در موسیقی بپذیریم و آ ن اینکه کسانی در جشنواره شرکت می‌کنند که یا از اساتید هستند و یا اساتید آنها را انتخاب می‌کنند. یعنی از فیلتر داورانی می‌گذرند که از اساتید برجسته هنر موسیقی هستند و داوران خوبی برای انتخاب آثار هستند. البته بخش بین‌الملل مطلب دیگری است و باید آن را از این بحث جدا کرد. چون من موفق به شنیدن آثار نشده‌ام و نظری نمی‌توانم بدهم. اما حضور هنرمندان در جشنواره امسال به مراتب مطلوب بوده است. جدای از برنامه من، ارکستر ملی، آقای کامکار و جلال ذوالفنون برنامه دارند. در میان جوان‌ها هم که به حمدالله حضور بسیار خوب و مطلوبی را شاهد بوده‌ایم. خوشبختانه نسل جدید بسیار خوب عمل می‌کند و در خیلی از بخش‌ها از ما هم جلوتر هستند.
▪ بخشی در جشنواره امسال وجود دارد به نام موسیقی سنتی تلفیقی. این نوع از موسیقی در جهان دارای تعاریف علمی و گسترده‌ای است. تا چه حد انتخاب آثار و نحوه انتخاب را در این بخش موفق می‌دانید؟
ـ متاسفانه هنوز نتوانسته‌ام کارها را ببینم، اما به نظر من باید به سلیقه‌های جدید احترام گذاشت. این وظیفه شما روزنامه نگاران است که این برنامه‌ها را ببینید و به نقد آنها بنشینید. حضور فکرها و ایده‌های جدید به هرحال اتفاق مبارک و میمونی است که با نقد صحیح در مجرای درست و علمی قرار می‌گیرد. وقتی نقد درستی روی این آثار صورت می‌گیرد، ممکن است هنرمند این حوزه تجدید نظری در اجرای ایده‌های خود کند. یا به طور کامل این نوع کار را کنار بگذارد و یا به شکل دیگری آن را انجام دهد. اینجا لازم است که نکته‌ای را توضیح دهم. اینکه فقط به موسیقی کلاسیک ایرانی عنوان موسیقی فاخر می‌دهند اشتباه است. ژانر یک موسیقی نمی‌تواند تعیین کننده اصالت آن موسیقی باشد. گاهی اوقات یک موسیقی محلی و فولکلور با اجرای یک ساز می‌تواند بسیار درخشان و فاخر باشد و از آن طرف یک ارکستر سمفونیک ممکن است قطعه‌ای را بسازد که فاقد ارزش‌های علمی باشد و هیچ اساس و بنیانی نداشته باشد. یا مثلا یک موسیقیدان پاپ می‌تواند قطعه‌ای را اجرا کند که بسیار هم فاخر و درست باشد و از آن سو یک کار سنتی اصلا مطلوب نباشد. قضیه فاخر بودن یک موسیقی ربط مستقیم به خود هنرمند دارد.و اینکه که هنرمند چه میزان در عرصه موسیقی وزن و اعتبار و دانش لازم را دارد.
▪ استقبال از اجرای شما در جشنواره تا چه حد بود؟
ـ خوشبختانه استقبال خیلی خوبی شده است. بلیط‌های کار من هم‌اکنون در بازار سیاه است. خدا را شکر هر وقت که کنسرتی داشته‌ام مردم به من لطف داشته‌اند و به دیدن کارم آمده‌اند.
▪ چطور شد که موسیقی محلی مازندران را در جشنواره برگزار کردید؟
ـ به هرحال من دینی به موسیقی محلی مازندران دارم و باید این دین را ادا کنم. پس از حادثه‌ای که به تازگی برای پدرم اتفاق افتاد و ایشان به رحمت خدا رفتند، به هیچ وجه حال و روز اجرای برنامه را نداشتم. اما وقتی این حضور رخ داد، تصمیم گرفتم که اجرای موسیقی مازندرانی را به پدرم تقدیم کنم.
▪ قطعات را به صورت کاملا فولکلور اجرا کرده‌اید یا دست به نوآوری هم در آنها زده‌اید؟
ـ کاملا فولکلور است. بخش اول که قطعات با سازهای ایرانی زده می‌شود و در بخش دوم که اختصاص به موسیقی محلی مازندرانی دارد، سازهای محلی هم به آن ارکستر اضافه می‌شود. هم ترانه‌ها و هم موسیقی همان موسیقی فولکلور مازندرانی است و هیچ دخل و تصرفی در آن نکرده ام.
▪ درباره موسیقی محلی مازندرانی توضیح دهید. گویا به اندازه موسیقی‌های محلی برخی نقاط مثل موسیقی محلی کردی، شناخته شده نیست؟
ـ این موسیقی در خود منطقه مازندران شناخته شده است ولی متاسفانه در خارج از محدوده این استان، مردم آشنایی کاملی با آن ندارند. این موسیقی از جهت بار معنایی اشعار و ملودی بسیار بی‌نظیر است. در تلاش هستیم تا بتوانیم این موسیقی را گسترش دهیم و دیگران را با آن آشنا کنیم. من به عنوان یک مازندرانی علاوه بر اینکه وظیفه دارم تا زبان و فرهنگ مازندران را گرامی بدارم، باید برای رونق و گستردگی آن هم تلاش کنم. موسیقی مازندران قدمت زیادی دارد و نمی‌توان گفت چقدر قدمت دارد. از وقتی زبان مازندرانی شکل گرفته، این ترانه‌ها هم به وجود آمده و بین مردم رواج پیدا کرده است.
▪ انتخاب آثار در جشنواره به چه صورت بوده است؟ گویا شما جزو داوران ویژه بخش موسیقی کلاسیک غربی بوده‌اید؟
ـ انتخاب آثار بسیار دقیق انجام گرفت و مشکلی به وجود نیامد. در بخش موسیقی کلاسیک غربی آنقدر رقابت‌ها تنگاتنگ بود و قطعات زیبایی وجود داشت که ما از انتخاب آثار درمانده بودیم. اگر گروهی در جشنواره شرکت نکرده است دلیل بر ضعف آن گروه نیست بلکه به خاطر نبود سالن‌های کافی در تهران است. کمبود سالن برای اجرای موسیقی، جوابگوی حجم زیاد استقبال از جشنواره به همراه حجم عظیم جوانان و دانشجویان مشتاق موسیقی را نمی‌دهد و دست مسئولان برگزاری را بسته است. امکانات بسیار کم است و نمی‌شود همه آنها را در جشنواره شرکت داد. پیشنهاد من این است که جشنواره‌های فصلی برای موسیقی برگزار شود تا جوابگوی این استقبال‌ها باشیم. در بخش ارکسترال و موسیقی کلاسیک با کارهایی برخورد کردم که از ارکستر سمفونیک تهران چیزی کم نداشتند. حضور این جوانان بارقه‌های امیدرا در دل ما روشن کرد و ما را به آینده موسیقی امیدوار کرد. آنقدر رقابت شدید و تنگاتنگ بود و حتی نیم نمره هم در شرکت کردن کارها تاثیر داشت.
▪ جدای کاری که در جشنواره ارائه دادید، چه کار تازه‌ای آماده انتشار دارید؟
ـ جدیدترین کارم که آلبوم «ماه مجلس» بود و به تازگی به بازار موسیقی عرضه شد. این کار از ساخته‌های خودم بود و با اشعاری از شاعران معاصر فارسی. در حال حاضر در حال جمع آوری کارهای جدیدم هستم تا پس از عید ضبط آنها را کلید بزنم. تعدا آثاری که خودم یا دوستانم نوشته‌اند آنقدر زیاد است که باید از بین آنها دست به انتخاب بزنم.
▪ از برگزاری نمایشگاه موسیقی و آثار شنیداری قصد رسیدن به چه هدفی داشته اید و می‌خواهید چه نتیجه‌ای بگیرید؟
ـ نتیجه برگزاری این نمایشگاه این است که قابلیت‌های موسیقی خود را بفهمیم. این موضوع را متوجه شویم که وزن ما در این عرصه چه میزان است. به طور کلی به سه هدف دست پیدا کنیم. اول اینکه به درک درستی از وزن و اعتبار فعالیتهای موسیقی کشور برسیم. دوم اینکه حلقه‌های گمشده موسیقی را به هم متصل کنیم. یعنی هرکس فکر نکند که در جزیره‌ای به تنهایی نشسته و می‌تواند به صورت فردی با مشکلات کنار بیاید. سوم هم اینکه فرصتی دست دهد تا مشکلاتی که در این حلقه‌های مختلف عرصه تولید و توزیع موسیقی وجود دارد بیان شود و مسئولانی که به این نمایشگاه می‌آیند با این معضلات بیشتر آشنا شوند. وزارت ارشاد، کمیسیون فرهنگی مجلس و صدا و سیما از جمله ارگانهایی هستند که مصرف کننده و تولیدکننده موسیقی در ایران هستند و مسئولان این ارگانها را به نمایشگاه دعوت کرده‌ایم.
▪ برای برگزاری این نمایشگاه از چه ارگانهایی کمک گرفته‌اید؟
ـ فقط انجمن موسیقی در این کار دخیل است و هیچ نهادی تاکنون به ما کمک نکرده است. خود تولیدکننده‌ها و شرکتهای موسیقی به میدان آمده‌اند و کمک می‌کنند. تا این لحظه هیچ نهاد دولتی به برگزاری این نمایشگاه کمکی نکرده است.
یعنی تعاملی بین انجمن موسیقی و وزارت ارشاد وجود نداشته تا بتوان از این ارگان کمک دریافت کرد؟
البته که وجود دارد. وزارت ارشاد برگزاری این نمایشگاه را تسهیل کرده است. قرار بر این بود تا از طریق مردمی و بودجه‌های تبلیغاتی بتوانیم این نمایشگاه را سرپا نگه داریم. در تلاش هستیم که در طول برگزاری به این نتیجه برسیم.
▪ سرمایه‌ گذاری در بخش تولید آثار موسیقی به چه صورت است؟
ـ تا الان که سرمایه گذاری‌ها به صورت فردی بوده است. ۱۰ تا ۱۵ شرکت تولید نوار هستند که ممکن است برخی از آنها مثلا از کار من خوششان بیاید و با من قرارداد ببندند. البته تبصره‌هایی مثل تبصره ۵ و غیره بوده است که قرار بود با توجه به آنها وام‌هایی در اختیار تولیدکننده‌ها بگذارد و هیچ وقت هم عملی نشد و در اختیار هیچ شرکتی قرار نگرفت. مسئولان باید بدانند که بحث موسیقی فاخر نیاز به سوبسید دارد. نه اینکه سوبسیدها به گونه‌ای باشد که دوباره به سیستم دولتی بازگردد. واقعا مسئله سوبسید خیلی جای بحث دارد. به نظر من موتور ماشین حمایت دولتی از بازار موسیقی کاملا خاموش است.
▪ یعنی انتظار سرمایه‌گذاری از طرف دولت دارید؟
ـ نه به هیچ وجه نمی‌گویم که دولت سرمایه‌گذاری کند. قرار بر این بود که دولت چتر حمایتی خود را به روی این هنر بیاندازد. قرار این بود که وام‌های درازمدتی از طریق بانکها به تولیدکننده‌های آثار موسیقی داده شود که البته این اتفاق نیفتاد. می‌توان از طریق تشویق‌های مالیاتی، شرکتهای صنعتی را ترغیب کرد تا از آثار فرهنگی حمایت کنند. در تمام دنیا این اتفاق می‌افتد. مثلا مخارج فلان فستیوال موسیقی در لندن را شرکت کوکاکولا انجام می‌دهد. چرا این کار را می‌کند؟ چون دولت اعلام کرده که اگر شرکتهای صنعتی و تجاری برای کارهای فرهنگی سرمایه ‌گذاری کنند تا ۱۰ درصد تشویق مالیاتی می‌شوند. والا این شرکتها نیازی به برگزاری جشنواره‌ای فرهنگی نداشتند و یک دلار هم برای این موضوع خرج نمی‌کردند. دولت دستش برای کمک به این مسائل تنگ است و از این راهکارها برای پیشبرد مسائل فرهنگی استفاده می‌کند.

محسن ظهوری

منبع : روزنامه حیات نو