تاریخ ذوالقرنین: نامه خاقان

نویسنده : خاوری‌شیرازی - فضل‌الدین‌عبدالنبی
مصحح : افشارفر - ناصر
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۰/۰۶/۰۴
رده دیویی : ۹۵۵.۰۷۴۳
قطع : وزیری
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۶۷۶
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
نوبت چاپ : ۱
شماره مجلد : ۱
تیراژ : ۱۵۰۰
شابک : ۹۶۴-۴۲۲-۰۸۸-۹

اثر دو جلدی تاریخ صاحب قران یا 'تاریخ ذوالقرنین 'نوشته 'میرزا فضل‌الله شیرازی 'متخلص به 'خاوری '( 1266ـ 1190ه.ق), از منشیان درباره فتحعلی شاه, شرح مفصل دوران متقدم قاجار است که وقایع کلیه سنوات سلطنت 38ساله فتحعلی شاه را در برمی‌گیرد .افزون بر آن, به گونه‌ای مختصر از عهد آقا محمد خان و محمدشاه سخن به میان می‌آید .کتاب به شیوه سالنامه‌نگاری تالیف شده و در قسمت کوتاه مربوط به دوران آقا محمدخان, به کتاب 'تاریخ محمدی 'تالیف 'محمد تقی ساروی 'توجه شده است .مطالب جلد نخست این مجموعه که عنوان مستقل 'نامه خاقان 'نیز بدان اطلاق گردیده, پس از مروری کوتاه بر تاریخ دودمان قاجار و حوادث مهم کشور تا قبل از فتحعلی شاه آغاز می‌شود و در دنباله حوادث مربوط به سال‌های 1212ه.ق (سال تاجگذاری فتحعلی شاه) تا 1242ه.ق روایت می‌گردد .این جلد از چهار فصل تشکیل شده است .فصل نخست نگاهی است به 'اوضاع ایران تا پیش از سلطنت فتحعلی شاه قاجار .'عنوان فصل دوم 'به تخت نشستن فتحعلی شاه قاجار و تسلط بر ایران 'است که وقایع سال‌های 1212تا 1217ه.ق را در برمی‌گیرد .فصل سوم به گزارش مفصل جنگ‌های ایران و روسیه و وقایع سال‌های 1218تا 1228ه.ق اختصاص یافته است .چهارمین فصل با عنوان 'نخستین شکست فتحعلی شاه از روسیه و پیامدهای آن 'نیز شامل رویدادهای سال 1229تا 1241ه.ق است .گفتنی است مولف کتاب 'میرزا فضل‌الله شریفی الحسینی خاوری 'در سال 1190در شیراز متولد شد .ابتدا ندیم مخصوص 'حسین علی میرزا فرمانفرما 'بود .بعد به تهران رفت و به خدمت صدراعظم, میرزا محمد شفیع مازندرانی رسید ;سپس به خدمت وزارت 'همایون میرزا 'و 'محمود میرزا 'درآمد که حکومت لرستان فیلی و نهاوند را داشتند .او مدتی بعد به ملفوفه‌نویسی شاه مشغول گشت و در همین جایگاه تاریخ ذوالقرنین را نگاشت .سرانجام, وی در شیراز درگذشت .