اهمیت مفقود بودن بن‌لادن

در کمتر از چهارماه مانده به پایان ریاست‌جمهوری‌اش، ‌جورج بوش رئیس‌جمهوری که خود را رهبر بزرگ‌ترین قدرت جهان می‌داند خبر از کاهش نیروها در عراق و افزایش این نیروها در افغانستان داد. گرچه دولت جورج بوش با سرنگونی ر‍‍‍ژیم طالبان در افغانستان و حزب بعث در عراق و دستگیری، محاکمه و اعدام صدام‌حسین به موفقیت‌های نسبتا چشمگیر از دیدگاه هوادارانش رسید اما ناتوانی سازمان‌های عریض و طویل اطلاعاتی از یافتن سرنخی از محل اختفای اسامه‌بن‌لادن و بقیه رهبران تراز اول گروه القاعده به عنوان اصلی‌ترین عوامل شکل‌گیری یا حداقل علنی‌شدن رویکرد جنگی دولت بوش در هفت سال گذشته یک شکست بسیار بزرگ نه‌تنها برای جورج بوش بلکه برای جون ماکین نامزد جمهوری‌خواهی که سودای جانشینی بوش پسر را دارد، محسوب می‌شود. به اعتقاد کارشناسان اگر در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۹ زمان انتقال رئیس‌جمهوری جدید آمریکا به کاخ سفید اسامه‌بن‌لادن ایمن الظواهری و بقیه رهبران القاعده همچنان آزاد باشند تمامی دستاوردهای بوش در لشکرکشی‌هایش به منطقه زیر سوال خواهد رفت و این شاید یکی از مهم‌ترین دلایلی باشد که بوش را بر آن داشت تا در یک اقدام نسبتا سمبلیک خبر از افزایش نیروهایش در افغانستان بدهد.
گرچه کاخ سفید بارها اعلام کرده است که از هشتمین ماه آغاز دوره اول ریاست‌جمهوری بوش تا به امروز لحظه‌ای از تعقیب اسامه‌بن‌لادن عامل اصلی حمله به برج‌های تجارت جهانی در نیویورک دست نکشیده است اما به زعم برخی از تحلیلگران نوعی سستی و سردرگمی در این اقدامات به چشم می‌خورند، در حالی‌که برخی دیگر از تحلیلگران همچنان معتقد به نظریه توطئه در حوادث ۱۱ سپتامبر بوده و بعد از گذشت ۲۵۵۷ روز با احتساب سال‌های کبیسه بر این باورند که چند جوان عربستانی که در افغانستان جنگ با سلاح سبک را فراگرفته‌اند بتوانند چنین طرحی را بدون کمک‌های حداقل لجستیکی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا یا سازمانی به حجم و اندازه و قدرت و نفوذ سیا انجام بدهند. به هر شکل یک‌سال دیگر هم از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ گذشت،‌ سخنرانی‌ها، ‌تحلیل‌ها، مقالات،‌گزارش و اقدامات مختلفی طی این مدت انجام گرفت در حالی‌که هر دو طرف آمریکا از یک سو و القاعده از سوی دیگر هرسال هریک به روش خاص خود یاد و خاطره این حادثه را گرامی می‌دارند. زمانی‌که در سال ۱۹۹۸ ناوهای جنگی آمریکا چند موشک کروز را با هدف ترور اسامه‌بن‌لادن شلیک کردند توماس فریدمن نویسنده مشهور آمریکایی که ترجمه نوشته‌هایش در چند روزنامه پرتیرا‍ژ عربی هم همزمان به چاپ می‌رسد اعلام کرد این اولین‌باری است که دولت آمریکا از موشک‌هایی که ارزش هر یک از آنها یک‌میلیون دلار است برای ترور یک نفر استفاده می‌کند.
گرچه شکل‌گیری طالبان چندسال قبل از حوادث ۱۱ سپتامبر بیانگر ورود جهان به عصر افراطی‌گری و تندروی‌های سیاسی با آمیزه‌ای از تفکرات و اعتقادات دینی بود اما حوادث ۱۱ سپتامبر بود که این عصر را وارد مرحله جدید جنگ‌های نظامی با اهداف سیاسی ـ‌ مذهبی کرد؛ تا از یک سو جنگ‌افزارهای سنتی و پیشرفته در مقابل سلاح عصر شهادت و اینترنت قرار گیرند. باوجود آنکه دیرینه فعالیت‌های القاعده و جنگجویان عرب به دهه‌های هشتاد قرن بیستم بازمی‌گردد اما در اواخر این قرن و اوایل قرن بیست‌ویکم رهبران این جنگجویان را بر آن داشت از فناوری‌های غربی و به‌خصوص در سطح رسانه‌ای آن علیه غربی که خود زمینه شکل‌گیری و قوت گرفتن آنها را روزگاری برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی آماده کرده بود، قرار بگیرد.
● ساختار القاعده ‌
۱)‌ جمع‌آوری افرادی که آمادگی مردن را دارند و حاضرند برای ضربه‌زدن به دشمن به خود آسیب برسانند، با توجه به اینکه در اصول و برنامه‌های نظامی هیچ راهکاری برای مقابله با فرد انتحاری وجود ندارد این حربه بسیار کارساز است.
۲) ‌انعطاف‌پذیری در ساختار رهبری، مسئله‌ای که به این گروه بیش‌ترین حد ممکن از غیرمتمرکز بودن را می‌دهد به‌نحوی که اکنون القاعده ساختار و هرم تشکیلاتی خاصی را به جز دو رهبر اصلی آن اسامه‌بن‌لادن و ایمن الظواهری به طور علنی در اختیار نداشته وبعد از فتح ارتفاعات تورا بورا توسط ارتش آمریکا از یک سازمان نیمه‌متمرکز به یک اندیشه متمرکز که همفکرانش از طرق مختلف ارتباطی و برای اهداف فراگیری که طراحی کرده و معمولا در نوارها و سخنرانی و پیام‌های رهبران آن هر از چندگاهی ترسیم و مشخص یا بر آن تاکید می‌گردد، تبدیل شده است.
۳) ‌این وی‍ژگی یعنی عدم ‌ارتباط مستقیم با قاعده هرم از یک سو وحذف بخش پشتیبانی به معنای لجستیکی آن از سوی دیگر باعث شد تا اهداف حسی و فیزیکی مشخصی برای ضربه‌پذیری از سوی دشمنانش وجود نداشته باشد و بتواند قاعده و اصل جنگ‌گریز را به معنای کامل کلمه آن انجام دهد، و جنگ پارتیزانی را به جنگ حمله وسپس محوشدن تبدیل کند.
۴) از عملکرد القاعده طی چندسال گذشته و به‌خصوص بعد از جنگ جولای ۲۰۰۶ لبنان به این نتیجه می‌رسیم که القاعده روی تبلیغات حساب وی‍ژه‌ای را باز کرده است، و سعی دارد با بازی روی متناقض‌های منطقه همواره و به‌طور مستمر خود را در سطح اول رخدادها باقی نگه دارد.
حمله مستمر ایمن الظواهری به حزب‌الله لبنان بعد از پیروزی این حزب علیه اسرائیل که می‌تواند جایگزین بسیار مناسبی برای اندیشه‌های افراطی تندروی سلفی القاعده محسوب شود از یک سو و حمله اخیر وی به جمهوری اسلامی ایران همسو با حملات غرب و کاهش تنش تهران با برخی از پایتخت‌های عربی بیانگر آن است که القاعده همواره می‌خواهد یکه‌تاز فعالیت‌های سیاسی و تبلیغاتی منطقه باقی بماند. گرچه باتوجه به عملکرد دولت بوش به‌طور نسبی به این مهم دست یافته است اما به‌طور حتم معادلات سیاسی و صدالبته مذهبی منطقه اجازه ادامه این فعالیت را در کوتاه‌مدت آینده به این گروه تروریستی نخواهد بخشید.

سیدعماد حسینی

منبع : روزنامه کارگزاران