دورهٔ ساسانی

سفال دورهٔ ساسانى بيشتر مربوط به محوطه‌ها و بناها است و در قبور اين دوره کمتر اثرى بر جاى نهاده‌اند. زيرا قبور اين دوره 'استودان' هايى است که اجساد را به ‌منظور دفع فساد در فضاى باز بالاى صخره‌ها قرار داده‌اند و سپس استخوان‌ها را در منسوجى پيچيده و در اين استودان‌ها که از خمره‌ها و تابوت‌هاى سفالى يا چوبى ساخته شده بودند دفن کرده و در کمرهٔ کوه‌ها، حفره‌ها و درون صخره‌ها يا خاک دفن مى‌کردند.

سفال دورهٔ ساسانى بيشتر از کاوش‌هاى مدائن (تيسفون)، کيش، دامغان، تخت سليمان و شوش به‌دست آمده و به‌طورکلى سفال لعاب‌دار و ساده اين دوره ادامه روش سفال‌سازى دورهٔ اشکانى است. اين سفال‌ها با خميرهٔ گل رس ورز داده شده و منقوش به خطوط کنده با طرح نيمدايره‌هاى درهم و برهم؛ منقوش به طرح قالب خوردۀ متنوع و محصور بين خطوط موازى و چهارخانه؛ داراى نوشته‌هاى قلم سياه؛ لعاب‌خورده به شکل کوزه‌هاى دو دسته که اين گروه ادامه سفال‌هاى دو دستهٔ دورهٔ اشکانى است؛ همچنين سفال با خميرهٔ کائولن و لعاب قهوه‌اي، سبز، آبى و سربى کمرنگ که بيشتر ظروف لعاب‌دار دوره ساسانى از اين گروه هستند و نيز سفال قالب‌خورده با نقوش برجسته و نيم برجسته لعاب‌دار يا بدون لعاب که در دورهٔ اسلامى نيز اين روش ادامه مى‌يابد.

رنگ سفال‌هاى نخودى مايل به قهوه‌اى و داراى سطوح متخلخل است. برخى از سفالينه‌ها که کوزه‌هايى دو دسته هستند به لعاب قهوه‌اي، سبز، سربى و فيروزه‌اى آراسته شده‌اند. در اين ظروف برخلاف دورهٔ اشکاني، لعاب به‌صورت نازک روى محصول سفالين را پوشش مى‌داد که هم به‌صورت شفاف و هم مات وجود داشت.

سفال‌هاى کنده‌شده و قالب‌خورده يا لعاب‌دار اين دوره، آثار اولين مرحلهٔ تجديد حيات صنعت سفال‌گرى و لعاب‌کارى متعالى و درخشان دوران اسلامى به‌شمار مى‌روند

در اين دوره از مواد شيشه معدنى و ترکيب آن با اکسيدهاى سرب، آلومينيوم، روي، سديم و رنگيزه‌هاى مس، کبالت، منگنز و غيره استفاده کرده و آنها را به‌طور جداگانه گداخته و تغيير شکل داده‌اند، سپس اين ترکيب را سائيده، پودر آن را در آب حل کرده و به‌عنوان لعاب روى ظرف کشيده‌اند.

در دورهٔ ساسانيان علاوه بر هنر کاشى‌سازى هنر موزائيک‌سازى نيز متداول گرديد. مخصوصاً پوشش دو ايوان شرقى و غربى بيشابور از موزائيک به رنگ‌هاى گوناگون و تزئينات گل و گياه و نقوش از اشکال پرندگان و انسان را در بر مى‌گيرد.

عصر ساسانى يکى از درخشان‌ترين ادوار توليد و صنعت به‌طور کلى در ايران است. در اين دوره هنر و صنعت به اوج کمال خود رسيد. از اختصاصات صنايع ساسانى ايجاد سبک و اسلوب جديدى در تزئين نماى ساختمان با گچ‌برى و گل و گياه است که داراى اصول موزون و نقش‌هاى تکرارى و تقارن است. هنرهاى کاشى‌کاري، معرق‌کاري، موزائيک و کاشى‌هاى لعاب‌دار، در دورهٔ ساسانى به کمال رسيد.