تغذیه در دیابت

در این بیماری افزایش قند خون در بیمار همراه دفع قند در ادرار بوده، عوارض مختلف ایجاد می‌کند از جمله: عوارض قلبی- عروقی، افزایش فشار خون، نارسائی کلیه، عوارض چشمی و حتی کوری، عوارض عصبی و زخم‌های دیابتی در پاها که می‌تواند منجر به قطع عضو شود.

بیماری دیابت عمدتاً در دو گروه از افراد دیده می‌شود: دیابت وابسته به انسولین یا جوانان اکثراً قبل از 40 سالگی بروز می‌کند. (دیابت نوع 1). دیابت غیروابسته به انسولین یا بزرگسالان که اکثراً بعد از 40 سالگی ظاهر می‌شود .(دیابت نوع 2).

در اکثر موارد دیابت جوانان، کودک یا جوان، با لاغری همراه دیگر علائم دیابت مانند پر ادراری، پر خوری، پر نوشی، گاهی کما اسیدوتیک مراجعه می‌کند. این سنین سن رشد فرد است و باید کاهش وزن او همراه درمان بیماری جبران شود و کالری، پروتئین، ویتامین و املاح به اندازه کافی جهت رشد مناسب و وزن ایده آل به بیمار رسانده شود.مصرف غذا و دفعات آن باید با زمان و دفعات تزریق انسولین تنظیم شود تا عارضه کاهش قند خون که خطرناک است برای بیمار ایجاد نشود و همچنین کنترل قند خون مناسبی حاصل گردد.

برای دست‌یابی به اهداف ذکر شده مشورت با پزشک معالج و مشورت مکرر با کارشناس تغذیه ضروری است.در دیابت بالغین اغلب موارد بیمار با چاقی مراجعه کرده، کاهش وزن می‌تواند به مهار بهتر بیماری کمک کند و گاهی حتی بدون نیاز به دارو به تنهائی یا همراه با ورزش می‌تواند منجر به درمان بیماری و طبیعی شدن قند خون فرد شود‌.جهت کاهش بافت چربی (لاغر شدن) کاهش متوسط کالری مصرفی روزانه به میزان 500-250 کیلوکالری و نیز افزایش فعالیت بدنی (ورزش) کمک کننده است.

در بین غذاها موادقندی - نشاسته‌ای، چربی‌ها، پروتئین‌ها، منبع پروتئین هستند. باید به کاهش متناسب مصرف آنها وزن ایده آل به‌دست آید. 50-60 درصد کالری روزانه باید از مواد قندی، نشاسته‌ای تامین شود که البته بر دو دسته‌اند:کربوهیدرات‌های ساده (‌قندها) مثل‌: شکر، عسل، شیرینی‌جات، شربت‌ها‌، خرما این مواد به‌سرعت در بدن باعث افزایش قند خون می‌شوند و باید از خوردن آنها پرهیز شود.‌ کربوهیدرات‌ها ترکیبی (‌نشاسته‌ها‌) مثل نان‌، برنج، سیب زمینی، انواعی از شیرینی‌جات، ماکارونی که سرعت افزایش قند خون توسط آنها متوسط است و مصرف آنها باید طبق برنامه غذائی تنظیم شود.

فیبرها ترکیبات پلی ساکاریدی هستند که در نان‌های سبوس دار، نان جو‌، سبزیجات‌، میوه‌ها وجود دارند. فیبر‌ها قابل هضم و جذب در دستگاه گوارش انسان نبوده، وجود آنها در برنامه غذائی باعث پرحجم شدن غذا و احساس سیری شده، در ضمن در جلوگیری از یبوست مفید بوده، خاصیت ضد سرطان دستگاه گوارش برای آنها ذکر شده است. سبزیجات از جمله کاهو محدودیت مصرف در افراد دیابت ندارند. میوه‌ها، مواد غذائی حاوی سبوس باید طبق جداول کالری مصرف شوند. 20-30 % کالری روزانه باید از چربی‌ها تأمین شود که توصیه می‌شود. از چربی‌های اشباع شده (چربی‌های حیوانی، کره، تخم مرغ) تا حد ممکن کم استفاده شود و از چربی‌های غیر اشباع که حاوی کلسترول نیستند (روغن ذرت، آفتابگردان، سویا، زیتون) استفاده شود. هر چربی که در گوشت قرمز (گوساله، گوسفند...) گوشت سفید (مرغ، و دیگر پرندگان) دیده می‌شود جدا شده دور ریخته شود.

از ماهیان که چربی امگاه، مفید، در آنها وجود دارد حتماً در برنامه غذائی گنجانده شود. تا آنجا که ممکن است غذاها سرخ نشود، گوشت، مرغ، ماهی حتی‌الامکان به‌صورت کبابی یا آب پز و یا تنوری (فر) تهیه شود.در صورت اجبار غذا با کمترین مقدار روغن سرخ شود.از شیر و ماست کم چرب یا بدون چربی استفاده شود. از کره و خامه یا پنیر که چربی بالائی دارند استفاده نشود. در صورتی که شیر کم چربی در دسترس نباشد می‌توان شیر را جوشاند و چربی روی‌ آن را جدا کرد از آن شیر می‌توانید ماست یا پنیر کم چرب تهیه کرد.‌

10-۱5 % کالری روزانه باید از پروتئین‌ها تأمین شود که بهتر است از هر دو نوع پروتئین‌های گیاهی و حیوانی باشد.‌از آنجا که در بیماران دچار بیماری قند - فشار خون بالا شیوع دارد باید از رژیم حاوی حداقل نمک استفاده شود.‌لازم است جهت تأمین ویتامین‌های گروه B به اندازه کافی سبزیجات و میوه جات مصرف شود.‌

چند نکته قابل ذکر است:

۱. وزن ایده آل خود را حفظ کنید (همه افراد چه دیابتیک چه سالم)

۲. در تعیین رژیم غذائی دیابتیک از پزشک معالج یا متخصص تغذیه راهنمائی بخواهید.

۳. رژیم غذائی افراد دیابتیک غذای کاملی است و همه افراد خانواده می‌توانند از آن استفاده کنند.

۴. در صورتی که در میهمانی شرکت دارید یا خود میزبانید مصرف یکبار هر از چندگاه از شیرینی، شربت به مقدار متعادل بلامانع است.

۵. مغزها مانند گردو- فندق- بادام و دیگر آجیل‌ها به‌عنوان منبع چربی هستند مصرف آن بلامانع است ولی باید به مقدار متعادل و یا محاسبه کالری مصرف شوند و شور نباشند.

۶. از مربا‌ها و شیرینی و نوشابه‌های گازدار که با قندهای مصنوعی درست شده‌اند استفاده کنید.