چنگ‌شدن ماهیچه‌

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. ماهیچه‌ها اغلب در هنگام فعالیت یا بعد از آن یا در وقت استراحت چنگ می‌شوند.

۲. چنگ‌شدن ماهیچه آن را قفل کرده و تا چند دقیقه آزاد نمی‌شود.

۳. هر روز چندین‌بار ماهیچه چنگ می‌شود.

ـ چنگ‌شدن ماهیچه نشانهٔ چیست:

چنگ‌شدن ماهیچه یک درد همگانی است، هیچ تفاوتی بین یک ورزشکار حرفه‌ای و یک فرد کم تحرک نمی‌شناسد. ممکن است مسافت زیادی را دوچرخه‌سواری کنید، گاه‌گاه در استخر شنا کنید، و بدون هیچ ناراحتی به رختخواب بروید. و ناگهان، ماهیچه از کار باز ایستاده و درد عارض می‌شود.

چنگ‌شدن ممکن است ناشی از هر چیزی باشد که بر توانائی ماهیچه برای انقباض و استراحت تأثیر بگذارد. مثلاً در گرفتگی پا برای جلو رفتن در هنگام شنا یا صاف کردن پائین ملافه در رختخواب خم می‌شود، وترهای ماهیچه‌ها بیش از حد کشیده شده و اعصاب پا و ساق آن به‌شدت تحریک می‌شوند. این تحریک باعث قاطی شدن پیام‌های عصبی شده و نتیجهٔ آن چنگ‌شدن دردناک ماهیچه‌ است. ماهیچه ممکن است فقط پیام انقباض دریافت کند، نه استراحت.

تعریق زیاد هم می‌تواند باعث چنگ‌شدن ماهیچه شود. عرق کردن شدید کانی‌ماهی مهم بدن، پتاسیم، سدیم، منیزیم و کلسیم، را از بدن تخلیه می‌کند. این کانی‌ها، که الکترولیت‌ها نام دارند، مسئول تغییرات الکتریکی اعصاب کنترل‌کنندهٔ تکانه‌های انقباض و استراحت هستند. کمبود مایعاتی که که تعادل دقیق الکترولیت‌ها را برقرار می‌کنند به اثر نکردن پیام‌های عصبی منجر می‌شود.

اگر کار بیش از حد یک ماهیچه باعث آسیب دیدن آن شده باشد، چنگ‌شدن ممکن است به انقباض مداوم آن، یا گرفتگی ماهیچه‌، منجر شود. اغلب 'چنگ‌شدن' و 'گرفتگی' ماهیچه را با هم اشتباه می‌کنند. گرفتگی به‌معنی قفل شدن تارهای ماهیچه‌ای به‌منظور مراقبت از ماهیچهٔ آسیب‌دیده است.

کسانی که بیماری‌های برهم زنندهٔ گردش خون یا سوخت و ساز ماهیچه‌ای دارند نیز زیاد دچار چنگ‌شدن ماهیچه‌ می‌گردند. از جملهٔ این بیماری‌ها مرض قند، التهاب شبه روماتیسمی مفاصل، و بیماری غده تیروئید است.

ـ درمان چنگ‌شدن ماهیچه:

ماساژ دهید. با یک دست ماهیچهٔ چنگ شدهٔ پا را کشش داده و با دست دیگر آن را بفشارید و آزاد کنید. این کار جریان خون را در ماهیچه بهتر کرده و به شل شدن آن از ظرف چند ثانیه کمک می‌کند. انگشتان پا را به بالا بفشارید. این کار راه سریعی برای آزاد کردن چنگ‌شدگی ماهیچهٔ پا در هنگان شنا است. آن را خنک کنید. اگر ماساژ چنگ‌شدگی را آزاد نکرد و به گرفتگی ماهیچه منجر شد، ماساژ دادن با یخ آن را بی‌حس می‌کند. قطعه یخی را سه تا پنج دقیقه بر ماهیچهٔ چنگ‌شده بمالید. یخ را در یک جا نگاه ندارید، چون ممکن است به پوست آسیب برساند.

لب بالا را نیشگون بگیرید. چیز غریب است، ولی نیشگون گرفتن ناحیهٔ بالای لب با دو انگشت می‌تواند چنگ‌شدگی پا را رفع کند. دلیل آن به‌درستی معلوم نیست، ولی دو احتمال وجود دارد، یکی این که ممکن است بالای لب ناحیهٔ فشار برای شل کردن ماهیچه‌ها باشد، و دیگر این که ممکن است درد ناشی از نیشگون گرفتن توجه را از چنگ‌شدگی پا به خود جلب کرده تا خودبه‌خود برطرف شود.

هرچه زودتر رفع تشنگی کنید. اگر عرق زیاد کرده‌اید و ناگهان ماهیچهٔ پایتان چنگ شده است، چند لیوان آب یا هر مایع دیگر بنوشید. اگر همزمان با آن ماهیچه‌ را هم کشش بدهید، چنگ‌شدگی خیلی زود برطرف می‌شود. مرتب آب بخورید. برای جلوگیری از چنگ‌شدن ماهیچه در اثر عرق کردن، هر ده دقیقه چند جرعه آب بنوشید.

نمک بخورید. تا جائی که می‌توانید، هنگام عرق‌کردن از خوردن نمک و مایعات نمکی خودداری کنید. نمک باعث کشیده‌شدن آب ماهیچه‌ها به معده می‌شود. آب معدنی بخورید. اگر تصمیم به کاری دارید که زیاد عرق می‌کنید، مثل پیاده‌روی، باید پتاسیم و دیگر الکترولیت‌هائی را که در آب معمولی نیستند به بدن برسانید. گلوکوز موجود در برخی نوشابه‌های ورزشی باعث جذب سریع‌تر الکترولیت‌ها می‌شود.

رو به دیوار ورزش کنید. مطالعه بر ۴۴ نفر نشان داد که روزانه سه بار ورزش کشش ساق پا چنگ شدن شبانهٔ ماهیچه را درمان می‌کند. برای این کار، رو به دیوار در فاصلهٔ ۶۰ سانتی‌متری بایستید؛ دست‌ها را روی دیوار بگذارید؛ و در حالی که پاشنه‌ها بر روی زمین هستند، به جلو تکیه دهید؛ ده ثانیه صبر کنید و سپس پنج ثانیه به حالت ایستاده برگردید. این کار را دو بار دیگر تکرار کنید.

کینین بخورید. خوردن قرص کینین در سالمندان از چنگ‌شدن شبانهٔ ماهیچه‌ها جلوگیری می‌کند. احتمالاً کینین تحریک‌پذیری اعصاب را کمتر می‌کند. در هر حال، خوردن قرص کینین با ویتامین E مؤثر است، ولی اول از پزشک اجازه بگیرید. (رجوع کنید به: درد ماهیچه؛ گرفتگی ماهیچه).