خشکی دهان

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. برای رفع تشنگی و خشکی دهان مرتب آب می‌خورید.

۲. خشکی دهان مانع خوردن یا حرف زدن می‌شود.

ـ خشکی دهان نشانهٔ چیست:

وقتی دهان خشک می‌شود، غدد بزاقی آن از فعالیت بازمانده‌اند. خشکی دهان ناراحتی کوچکی نیست، و سخن گفتن، جویدن، بلع، و تشخیص مزه را کاملاً دشوار کرده و زندگی را به انسان تلخ می‌کند. وجود بزاق برای حفظ دندان‌ها از پوسیدگی و جلوگیری از بیماری‌های لثه بسیار مهم است. خشک شدن دهان پوسیدگی دندان‌ها را بسیار سریع می‌کند. به‌طور طبیعی، بزاق دارای مواد قلیائی است که اسید‌های فرسایندهٔ موجود در پلاک‌ها را که دندان‌ها را می‌خورند خنثی می‌کند. مقادیر زیاد کلسیم و فسفات در آب دهان مراحل اولیه تخریب دندان را ترمیم می‌کند.

اگر دهان را بشوئید و آب نگردانید، پلاک‌های دندانی به‌وجود می‌آیند. و اگر بهداشت دهان رعایت نشود، التهاب لثه یا بدتر از آن روی می‌دهد. (التهاب لثه مرحلهٔ اولیه بیماری لثه است که در صورت عدم درمان، دندان‌ها از بین می‌روند). عمده‌ترین علت خشکی دهان مصرف داروهاست. خشکی دهان از عوارض جانبی بیش از ۴۰۰ دارو، از جمله داروهای ضد حساسیت، ضد احتقان، و ضد افسردگی است. بسیاری داروهای مدر و داروهای مقابله با فشار خون و گرفتگی‌های ماهیچه‌ای هم دهان را خشک می‌کنند.

گرفتگی بینی هم به خشکی دهان منجر می‌شود. کسانی که به علت آلرژی یا بزرگ بودن لوزهٔ سوم از دهان نفس می‌کشند، دهانشان خشک می‌شود. کمبود برخی ویتامین‌ها، مخصوصاً ویتامین‌های B۲ و A، نیز دهان را خشک می‌کنند. تولید بزاق ممکن است با بالا رفتن سن کاهش یابد و خشکی دهان عارض گردد. بیماران قندی به‌علت کمبود ترشح بزاق در اثر تکرر ادرار همیشه احساس تشنگی می‌کنند. مبتلایان به نشانگان شوگرن (بیمارئی شبیه به التهاب شبه روماتیسمی مفاصل که بیشتر زنان یائسه را گرفتار می‌کند) نیز دهانشان خشک می‌شود. پرتو درمانی سرطان‌های سر و گردن غدد بزاقی را در صورت محافظت نشدن تخریب می‌کند.

ـ درمان خشکی دهان:

بیشتر درمان‌های خشکی دهان جویدن زیاد لازم دارند. هرچه بیشتر بجوید، بزاق بیشتری تولید می‌شود. عمل جویدن غدد بزاقی را تحریک می‌کند. اگر این غدد کار نکنند، تحلیل می‌روند. اما جویدن هم در صورتی مؤثر است که غدد بزاقی قادر به فعالیت باشند و گرنه کاری از پیش نمی‌برد.

یخ بجوید. جویدن یخ خرد شده نه تنها دهان را مرطوب می‌کند، بلکه غدد بزاقی را هم وادار به ترشح بزاق می‌کند. آدامس بجوید. جویدن آدامس‌های بدون قند راه ساده‌ای برای ترشح بزاق است. ترکیب فعالیت آرواره و شیرینی لثه غدد بزاقی را به فعالیت بیشتر وا می‌دارد. ولی آدامس بدون قند بجوید، چون قند دندان‌ها را می‌پوساند.

مطالعات نشان داده‌ است که جویدن ده دقیقه آدامس در هر ساعت بزاق را بسیار زیاد می‌کند. در بعضی افراد شاید نیاز به این مدت هم نباشد، اما برخی دیگر باید مدام آدامس بجوند. میوه بخورید. اگر نمی‌توانید آدامس بجوید، مقدار زیادی میوه بخورید. وجود چیزی در دهان به تولید بیشتر بزاق کمک می‌کند. آب‌نبات و شیرینی‌های سخت هم بزاق را زیاد می‌کنند، ولی قند آنها باعث پوسیدگی دندان می‌شود.

آب بخورید. هر قدر می‌خواهید آب بخورید و در دهان و بین دندان‌ها بگردانید. غذاهای جامد بخورید. خوردن روزافزون غذاهای مایع از علل شایع خشکی دهان است. غذاهای مایع به‌علت عدم نیاز به جویدن باعث کم شدن بزاق گردیده و خشکی دهان می‌آورند. فیبر گیاهی بخورید. غذاهای حجیم و غنی از فیبر گیاهی غدد بزاقی را تحریک می‌کنند. دلیل آن هم احتمالاً همان عمل جویدن است. غذاهای فیبردار جویدن زیاد می‌خواهند.

ویتامین بخورید. کمبود ویتامین رطوبت دهان را از بین می‌برد. کمبود ویتامین‌های B۲ و A، و نیز کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ دهان را خشک می‌کند. روزانه یک قرص مولتی ویتامین بخورید. بزاق مصنوعی مصرف کنید. پزشک برای کسانی که غدد بزاقی آنها نمی‌‌تواند فعالیت کند، استفاده از بزاق‌ مصنوعی را توصیه می‌کند. ژل بزاق مصنوعی حاوی همان آنزیم‌ها و کانی‌های بزاق طبیعی است، ولی فقط مدت کوتاهی در دهان می‌ماند. بنابراین باید مرتباً آن را مصرف کنید.