|
آتش آوردن برون از سنگ کار آهن است (صائب)
|
|
آتش از آتش گُل مى‌کند
|
|
|
مردمان از يارى با يکديگر قوت گيرند
|
|
|
رک: اتّحاد موجب قوت است
|
|
آتش از باد تيزتر گردد
|
|
|
نظير: پلنگ از زدن کينه‌ورتر شود |
به ياد آتش تيز برتر شود (سعدى) |
|
آتش از چنار پوسيده برآيد
|
|
|
نظير: |
|
|
دود از کُنده برمى‌خيزد
|
|
|
- تيغ کهنه جوهر دارد
|
|
|
- پيرى ندارى پيرى بخر
|
|
آتش از خيار نجهد (يا: آتش از خيار برنيايد)
|
|
|
نظير: |
|
|
سبزه کى رويد به جهد از روى يخ؟
|
|
|
- نَجَست و هم نَجَهد هرگز از خيار آتش (اديب صابر)
|
|
آتش اگر اندک است حقر نيايد داشت (سعدى)
|
|
|
نظير: |
|
|
دشمن نتوان حقير و بيچاره شمرد (سعدى)
|
|
|
- هست سرمايهٔ احتراق جهانى شوروى (ابن‌يمين)
|
|
|
- هيمهٔ بسيار را شراره‌اى کافى است
|
|
|
يک تهِ سيگار آتش مى‌زند |
عالمى را گو کنى غفلت دمى (احمد اخگر) |
|
آتش اول خودش را مى‌سوزاند
|
|
|
يعنى هر کس در پى آزار ديگران باشد نخست به خودش آزار مى‌رساند.
|
|
|
نظير: آتش هر چه را بخواهد بسوزاند اول بايد خودش را بسوزاند
|
|
آتش به جان شمر فتد کاين بنا نهاد
|
|
|
تحريفى است از مصراع دوم اين بيت معروف وثوق‌الدوله 'اول بنا نبود بسوزد عاشقان / آتش به جان شمع فتد کاين بنا نهاد' که عموم در سرزنش از شمر ذى‌الجوشن و امنِ او ساخته‌اند.
|
|
آتش به جان شمع فتد کاين بنا نهاد٭
|
|
|
مولوى نيز مفهوم اين مَثَل را در قالب بيت زير به‌صورت ديگرى بيان کرده است:
|
|
|
هر که او بنهاد ناخوش سنّتى
|
سوى او نفرين رود هر ساعتي
|
|
|
رک: آتش به جان شمر فتد کاين بنا نهاد
|
|
|
|
٭ اول بنا نبود بسوزند عاشقان
|
............................ (وثوق‌الدوله)
|
|
آتش به دو دست خويش بر خرمن خويش
|
من خود زده‌ام چه نالم از دشمن خويش
|
|
|
رک: خودم کردم که لعنت بر خودم باد
|
|
آتش به ديگرى زد و ما را کباب کرد
|
|
آتش به زمستان ز گُل سورى بِهْ٭
|
|
|
رک: در زمستان الويه پلو است
|
|
|
|
٭ .............................
|
يک زشت وفادار ز صد حورى بِهْ (....؟)
|
|
آتش به گرمى عرق انفعال نيست٭
|
|
|
|
٭ در دوزخم بيفکن و نام گنه مبر
|
ک........................ (خيام) |
|
آتش تر و خشک نمى‌شناسد
|
|
|
رک: آتش چو برافروخت بسوزد تر و خشک
|
|
آتش جاى خودش را باز مى‌کند
|
|
|
رک: آب راه خودش را باز مى‌کند
|
|
آتش چنار از خود چنار است
|
|
|
ُنظير: |
|
|
کرمِ درخت از خود درخت است ـ کرم پنير از خود پنير است
|
|
|
- آنچه بر ما مى‌رسد آن هم ز ما است (مولوى)
|
|
|
- پرِ من است که برِ من است
|
|
|
- کرم پيله خود کفنش را مى‌تند
|
|
|
- گله از هيچ‌کس نبايد کرد گر تنِ ماست آنچه بر تنِ ماست (مسعود سعد)
|
|
|
- از ماست که بر ماست
|
|
|
- درخت گفت اگر دستهٔ تبر از خودم نبود کسى نمى‌توانست مرا سرنگون کند
|
|
آتش چنان نسوزد فتيله را که عداوت بسوزد قبيله را (اسرارالتوحيد)
|
|
آتش چو برافروخت بسوزد تر و خشک٭
|
|
|
نظير: |
|
|
آتش که به بيشه افتاد تر و خشک نپرسد
|
|
|
- آتش که گرفت خشک و تر مى‌سوزد
|
|
|
- آتش تر و خشک نمى‌شناسد
|
|
|
- آتش دوست و دشمن نداند
|
|
|
- آتش اندر بيشه چون افتد به تر مانَدْ نه خشک (کاتبى ترشيزى)
|
|
|
- صر صر چون زَنَد به بوستان گام |
هم پخته قند ز شاخ هم خام (امير خسرو دهلوى) |
|
|
- آتش و گلوله کورند، نه دوست مى‌شناسد نه دشمن
|
|
|
- آتش چو در افتاد نه تر مانْد و نه خشک (ابن يمين)
|
|
|
- آتش اندر بيشه چون افتد نه تر مانَد نه خشک (کاتبى)
|
|
|
|
٭ تمثّل: |
|
|
|
|
در پاى عوام کُشته گشتند خواص
|
آتش چو در افتاد نه تر مانَد و نه خشک (ابن يمين)
|
|
آتش دوست و دشمن نداند
|
|
|
رک: آتش چو برافروخت بسوزد تر و خشک
|
|
آتش را به روغن نتوان نشانيد
|
|
|
نظير: آتش را به آتش خاموش نتوان کرد
|
|
آتش را به آتش خاموش نتوان کرد
|
|
|
نظير: آتش را به روغن نتوان نشانيد
|
|
آتش سوزان نکند با سپند
|
آنچه کند دود دل مستمند (سعدى)
|
|
|
نظير: |
|
|
آنچه يک پيرزن کند، به سحر
| نکند صد هزار تير و تبر (سنائى)
|
|
|
- آه مظلوم در سحر به يقين |
بتر از تير ناوک و زوبين (سنائى) |
|
|
- آه دل درويش به سوهان مانَد |
گر خود نبرد بُرنده را تيز کند (ابوسعيد ابوالخير) |
|
آتش علاج خانهٔ زنبور مى‌کند (صائب)
|
|
آتش کند پديد که عود است يا حَطَب٭
|
|
|
نظير: آتش کند هر آينه صافى عيار زرّ (معزى)
|
|
|
|
٭ آتش بيار و خرمن عشاق را بسوز
|
ک...........................(ابن يمين)
|
