مکزیک

مکزيک واقع در آمريکاى‌شمالي، کشورى نسبتاً بزرگ با جمعيتى حدود ۹۰ ميليون نفر است. اين کشور خطوط ساحلى گسترده‌اى مشرف به اقيانوس آرام، خليج مکزيک و درياى کارائيب دارد. مکزيک با سواحل و محل‌هاى بسيار براى دريانوردي، چشم‌اندازهاى تماشائي، آب‌وهواى مطبوع، بناهاى مهم تاريخى و باستانى و مظاهر فرهنگى بسيار جالب، گسترهٔ وسيعى از جذابيت‌ها را به جهانگردان عرضه مى‌کند. موقعيت آن در مجاورت آمريکا و با فاصله کمى از کانادا، بازارهاى توريستى بزرگى را در نزديکى کشور ايجاد مى‌کند.

در مکزيک يک رسم قديمى وجود دارد که طبق آن مردم به جهانگردى داخلى مى‌پردازند. خصوصاً تفريحگاه‌هاى ساحلى بسيار مورد توجه مردم مکزيک قرار دارند. جهانگردى بين‌المللي، که اغلب متکى به بازار آمريکا است، توسعه بنيادى را پس از جنگ جهانى دوم آغاز کرد. تفريحگاه ساحلى کنارهٔ غربى آکاپولکو توجه ويژهٔ جهانگردى داخلى و خارجى را به خود جلب کرده است. همچنين جهانگردان به شهرها و بناهاى مهم باستانى جذب شده و هنوز هم مى‌شوند. جهانگرديِ مرزى قابل توجهى نزديک مرز اين کشور با آمريکا شکل رفت که هنوز هم ادامه دارد. اگرچه در دههٔ ۱۹۶۰ دولت دريافت که جهانگردى اين کشور از هاوائي، کارآئيب و مقصدهاى ديگر عقب مانده است.

دولت در بررسى توان بالقوه کشور براى رشد، جهانگردى را به‌عنوان بخشى تشخيص داد که مى‌توانست اشتغال، درآمد و عايدات ارزى قابل توجه توليد کند. در طى سال‌هاى ۶۸ - ۱۹۶۶ تحليلى دقيق دربارهٔ جهانگردى توسط بانک مکزيک انجام گرفت. اين مطالعه آشکار کرد که جهانگردى به سرعت در سطح جهان در حال پيشرفت و از توان بالقوه زيادى براى تداوم رشد برخوردار بود، اما مکزيک به اندازه کافى در صنعت جهانگردى سهم نداشت. اين بررسى چندين مشکل را مشخص کرد ـ کشور فاقد سياست درازمدت جهانگردى بود؛ هيچ برنامه جهانگردى با اهداف مشخصى وجود نداشت؛ هيچ‌گونه ابزار مالى کاربردى براى توسعه و ترويج وجود نداشت؛ و هيچ معيارى براى برنامه‌ريزى و توسعه اتخاذ نشده بود، امکانات توريستى به حد افراط در آکاپولکو متمرکز شده بود. برخى مناطق جديدتر تفريحى نيز بدون برنامه‌ريزى قبلى ايجاد شده و داراى نقاط‌ضعف آشکار بودند. اين وضعيت به اتخاذ يک سياست و راهبرد توسعهٔ تفريحگاه‌ها منتهى شد.

از اواخر دهه ۱۹۶۰، صنعت جهانگردى رشد قابل ملاحظه‌اى در مکزيک داشته است. در سال ۱۹۹۰ بيش از شش ميليون جهانگرد خارجى به اين کشور وارد شدند. به‌علاوه تعداد بسيار بيشترى از سياحان در مدت کوتاه اقامت خود از منطقه مرزى ديدن مى‌کردند. بيشتر جهانگردان خارجي، آمريکائى و کانادائى و تعداد محدودى از اروپا هستند. طول متوسط مدت اقامت جهانگردان خارجى کمى بيش از ۱۰ روز است. دريافتى‌هاى جهانگردى بين‌المللى (مکزيک) بيش از ۵ ميليارد دلار آمريکا به اقتصاد ملى کمک مى‌کند. جهانگردى داخلى نيز همچنان يک بازار جهانگردى محسوب مى‌شود.

سياست توسعه تفريحگاه براى مکزيک از يک طرح توريستى جامع به‌وجود نيامد. بلکه بر مبناى شناسائى مشکلات، تعيين اهداف، تنظيم سياست و سپس يک خط‌مشى براى ايجاد نوع خاصى از جهانگردى شکل گرفت. اين کشور براى توليد انواع ديگر جهانگردى از جمله جهانگردى روستائى و شهرى نيز برنامه‌هائى دارد.

ايجاد تفريحگاه‌هائى که به‌خوبى برنامه‌ريزى‌شده و هماهنگ باشد در زمان خودش در اواخر دهه ۱۹۶۰ بسيار پيشرفته بود. در آن هنگام ايجاد تفريحگاه‌هاى عمومى تقريباً يک عقيدهٔ جديد بود. دولت دريافته بود که تفريحگاه‌هائى که به‌خوبى طرح‌ريزى شده باشد آثار و تبعات منفى فرهنگى ـ اجتماعى و محيطى کمترى برجاى خواهد گذاشت و توليد بسيار بهترى براى جهانگردان خواهد داشت. دولت اين مفهوم را به آن شهرهاى تفريحى تعميم داد که مى‌توانستند اجتماعات محلى را به‌خوبى با هم ادغام و يک جمعيت مفيد براى کار در جهانگردى ايجاد کنند. اين حقيقت که کانکون‌سيتى علاوه بر هتل‌هاى بزرگ ساحلى تعدادى منازل مسکونى و ديگر تسهيلات رفاهى توريستى نيز ايجاد کرده است، نشان‌دهندهٔ گستردگى ادغام است. اين رهيافت به‌دليل گسترهٔ وسيع‌تر امکانات موجود، بازارهاى توريستى را گسترش مى‌دهد. همچنين براى ساکنان شهر که مى‌توانند نزديک محل کار خود زندگى کنند و در مالکيت و ادارهٔ امکانات و خدمات کوچک‌تر سهيم باشند، سودمند است.

انتخاب مکان‌هاى تفريحى به روشى منطقى و طبق معيارهاى خاصى صورت مى‌گرفت. مکان‌هاى برگزيده، مطالعه دقيق ويژگى‌هاى اجتماعى و محيطى و همچنين نقش مهمى را که تفريحگاه‌ها مى‌توانند در ترغيب توسعهٔ منطقه داشته باشند منعکس مى‌کند کليهٔ مناطقى که تفريحگاه‌ها در آنها واقع شده‌اند نياز به انگيزهٔ اقتصادى دارند که جهانگردى مى‌تواند ارائه کند. تفريحگاه‌ها طبق يک برنامه زمانبندى‌شده ايجاد مى‌شدند. اين رويکرد فرصتى فراهم مى‌آورد تا تفريحگاه‌هائى که بعداً ايجاد مى‌شوند از تجارب به‌دست آمده در ايجاد تفريحگاه‌هاى قديمى‌تر بهره‌مند شوند. زمان‌بندى کردن براى حفظ تعادل بين تقاضاى بازار و توليد محصول نيز مهم است.

در تعيين خط‌مشى توسعه دولت به اهميت تعيين يک مؤسسه قوى ـ ابتدا اينفراتور و سپس فوناتور ـ با بودجه کافى براى طرح‌ريزى تأمين سرمايه و اجراء توسعه طبق طرح‌ها و برنامه‌هاى توسعه پى برد. مسئوليت‌هاى اين مؤسسه بسط داده شدند و با گذشت زمان براى برآوردن نيازهاى روند توسعه کارآمد گشتند. به‌نظر مى‌رسيد که هزينه عمومى قابل توجهى براى ساخت زيربناها به‌عنوان مبنائى براى اجراء توسعه منسجم و جذب سرمايه‌گذارى خصوصى ضرورى مورد نياز بود. به هر حال اين سرمايه‌گذارى با توجه به دستيابى کشور به توسعه عظيم اقتصادى کاملاً موجه است. بيشتر اين سرمايه‌گذارى را مى‌توان در درازمدت باز پس گرفت.

جالب توجه است که اين تفريحگاه‌ها علاوه بر ارائه انواع امکانات تفريحى و سرگرم‌کننده به‌عنوان پايگاهى براى جهانگردان در ديدار از جاذبه‌هاى منطقه عمل مى‌کنند. اين موضوع توليدات و بازارهاى جهانگردى را افزايش مى‌دهند و منافع اقتصادى جهانگردى را گسترش بيشترى مى‌بخشد. اين روابط منطقه‌اى اين اصل مهم را يادآورى مى‌کند که تفريحگاه‌ها بايد با توجه به بافت منطقهٔ خود طراحى و ايجاد شوند.

از ديد بازار، تفريحگاه کانکون تعدادى جهانگرد خارجى را به خود جذب کرده است که در غير اين‌صورت احتمالاً به مقصدهاى جزاير کارائيب مى‌رفتند. به هر حال اين تفريحگاه مى‌تواند محرکى اقتصادى براى آن جزاير باشد تا توليد خود را بهبود بخشند. در مورد کانکون به‌نظر مى‌رسد که بهاء اتاق هتل‌ها بايد تا حدودى کاهش يابد تا تعداد زيادى جهانگرد که براى حفظ هتل‌ها مورد نياز است جذب شوند.

ناگزير برخى مشکلات در مسير توسعه بروز مى‌کرد که با گذشت زمان شناسائى و برطرف مى‌شد. طبق نتيجه‌گيرى فوتاتور، سياست توسعه تفريحگاه‌ها در مکزيک از نظر اقتصادى و محيطى موفق بوده است. اين خط‌مشى تا حدود زيادى به کشور کمک کرده است تا توان بالقوه جهانگردى خود را دريابد.