جنبه‌های عصبی ـ روانی HIV و ایدز

ایدز بیماری است که در جریان آن ویروس کمبود ایمنی انسان (عمدتاً HIV-1) موجب آسیب شدید ایمنی سلولی می‌گردد، که این آسیب زمینه را برای عفونت‌های فرصت‌طلب، نئوپلاسم، سندرم‌هائی که مستقیماً مرتبط با ویروس هستند و مرگ فراهم می‌کند تخمین زده می‌شود که ۲۲ میلیون نفر از مردم سراسر جهان آلوده به عفونت HIV شده‌اند، و بیشتر از ۱۲ میلیون در نتیجه این بیماری مرده‌اند. به‌دلیل اینکه بیشتر از ۵۰ درصد از افراد آلوده تظاهرات روانی - عصبی داشته‌اند، ایدز را می‌توان به‌عنوان یک بیماری مغزی نیز در نظر گرفت. در کالبدشکافی ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به ایدز، تغییرات نوروپاتولوژیک یافت می‌شود. ۱۰ درصد از بیماران به‌عنوان علایم اولیه اختلال، شکایات مربوط به دستگاه عصبی مرکزی (CNS) را داشته‌اند.

در اختلالات مرتبط با ایدز و HIV، میزان ابتلاء به اختلالات خلقی، اضطرابی، انطباقی و مصرف مواد بالا می‌باشد، ورود داروهای ضد رتروویروسی (antiretroviral) در ترکیب‌های قوی، برای بسیاری از بیماران، ویژگی‌ اختلال را به مدل یک بیماری مزمن تغییر داده است. این تغییر چالش‌های جدیدی را در اداره بیمارانی که باید با بیماری مزمن به‌سر ببرند و با هزینه و عوارض جانبی رژیم‌های داروی ضد HIV مواجه هستند، به‌وجود آورده است.

- HIV و انتقال آن:

HIV، رتروویروسی است که با ویروس‌های لوسمی سلول T انسان (HTLV) مرتبط می‌باشند. حداقل ۲ نوع آن با عنوان‌های HIV-1 و HIV-2 شناسائی شده‌اند و ممکن است انواع دیگری نیز داشته باشد که در HIV-0 طبقه‌بندی شده‌اند. HIV-1 عامل سببی اصلی در اکثر اختلالات مرتبط با HIV می‌باشد. ویروس در تمام مایعات بدنی افراد آلوده و با بالاترین غلظت در خون، منی، ترشحات گردن رحم و مهبل وجود دارد. راه‌های انتقال از طریق آمیزش جنسی افراد هم‌جنس‌خواه و دوجنس‌خواه، انتقال از مادر آلوده به جنین یا نوزاد، سوزن‌های آلوده، فرآورده‌های خونی، و حوادث طبی صورت می‌گیرد. آلوده شدن به ویروس به‌ندرت از طریق رابطه جنسی دهانی صورت می‌گیرد. خطرات ابتلاء در آمیزش جنسی بدون حائل از راه مقعد ۸/۰ درصد تا ۲/۳ درصد؛ و در آمیزش‌های بدون حفاظ مهبلی ۰۵/۰ درصد تا ۱۵/۰ درصد، در نتیجه فرو رفتن تصادفی سوزن ۳۲/۰ درصد، و بعد از استفاده از سوزن آلوده برای تزریق داروها ۶۷/۰ درصد می‌باشند. خطر انتقال با بار ویروسی بالاتر و با بیماری‌های همزمانی که از طریق تماس جنسی منتقل شده‌اند و به پوست آسیب رسانده یا انجام مخاط را از بین برده‌اند، بیشتر می‌شود.

بیماری ایدز ۸ تا ۱۱سال پس از آلودگی ظاهر می‌شود. این زمان با مداخلات زودهنگام با داروهای ضد رتروویروسی افزایش یافته است. ویروس به گیرنده CD4 در لنفوسیت‌های T4 (که CD4 نیز نامیده می‌شوند) می‌چسبد. این ویروس، RNA را به داخل لنفوسیت تزریق می‌کند. مکانیسم‌های پاتوفیزیولوژیک HIV به‌تدریج کل لنفوسیت‌های T4 را ناتوان و ایمنی سلولی را تخریب می‌کنند.