اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی بیمارئی پسیکوتیک با علت ناشناخته و تظاهرات متفاوت است که با علایم مثبت و منفی (نقص ـ deficit) مشخص می‌گردد (جدول زیر). اگرچه اسکیزوفرنی یک اختلال شناختی نیست، ولی اغلب باعث نقص‌های شناختی می‌شود (مثلاً به‌صورت تفکر عینی ـ concrete، و نقص در پردازش اطلاعات). علایم اسکیزوفرنی به شکل سوئی بر تفکر، احساس، رفتار و عملکرد اجتماعی و شغلی تأثیر می‌گذارد. این بیماری معمولاً مزمن است و دوره‌ای را که شامل یک مرحله پیش‌درآمد (prodromal oridrine)، یک مرحله فعال و یک مرحله باقی مانده است، دربرمی‌گیرد. مراحل پیش‌درآمد و باقی‌مانده با شکل‌های ضعیف‌شده علایم فعال مثل عقاید عجیب و تفکر سحرآمیز و نیز نقص در مراقبت از خود و ارتباط‌های بین‌فردی مشخص می‌شود. اسکیزوفرنی به‌عنوان یک اختلال مغزی شناخته شده، که با آنومالی ساختمانی و عملکردی همراه و در مطالعات تصویربرداری عصبی قابل رؤیت است و جزء ژنتیک آن هم در مطالعات دوقلوها مشاهده شده است.

تاریخچه

۱۸۵۲. اسکیزوفرنی برای اولین بار به شکل رسمی توسط روانپزشکی بلژیکی به‌نام بندیکت مورل (Bendict Morel) شرح داده شد که این بیماری را demence precoce نامید.

۱۸۹۶. امیل‌کرپلین (Emil Kraepelin) که یک روانپزشک آلمانی بود، اصطلاح dementia praecox را برای گروهی از بیماری‌هائی به‌کار برد که در نوجوانی شروع و به دمانس ختم می‌گردد.

۱۹۱۱. اویگن بلویلر (Eugen Bleuler) روانپزشک سوئیسی اصطلاح اسکیزوفرنی را معرفی کرد. هیچ علامت یا نشانه‌ای پانوگنومیک بیماری نیست، بلکه گروهی از یافته‌های مشخص نشان‌دهنده تشخیص می‌باشد. معیارهای تشخیصی در حال حاضر از DSM-IV-TR است (جدول معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای اسکیزوفرنی) معیارهائی که توسط کرپلین، بلویلر (چهار A) و کورت اشنایدر (Kurt Schneider) (علایم رده اول ـ first rank) تنظیم شده، نیز مفید می‌باشد (جدول‌های معیارهای امیل کرپلین ، معیارهای علامتی اویگن بلویلر ، معیارهای کورت اشنایدر ، علایم رده اول و دوم)، ولی معیارهای DSM- IV-TR از همه بیشتر استفاده شده و از همه بیشتر مورد قبول است.

- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای اسکیزوفرنی:
	الف ـ علایم مشخصه: دو علامت (یا بیشتر) از علایم زیر که هر یک برای بخش قابل توجهی از زمان در یک دوره یک ماهه وجود داشته باشند. (در صورت درمان موفقیت‌آمیز، کم‌تر از یک ماه)
		۱. هذیان
		۲. توهم
		۳. گفتار درهم‌ریخته (مثل از خط خارج شدن و گسیختگی)
		۴. رفتار واضحاً در هم ریخته یا کاتاتونیک
		۵. علایم منفی مثل عاطفه سطحی، ناگوئی، بی‌ارادگی
	توجه: اگر هذیان غریب وجود داشته باشد یا توهم به‌صورت صدائی که در مورد رفتار یا افکار بیمار نظر می‌دهند، یا دو یا چند صدا که با هم صحبت می‌کنند وجود داشته باشد، تنها یک معیار کافی است.
	ب ـ اختلال عملکرد اجتماعی / شغلی: از زمان شروع اختلال برای مدت قابل‌ملاحظه‌ای یک یا چند حوزه عملکردی واضحاً به سطحی کم‌تر از میزان قبل از شروع افت کرده باشد، مثلاً در شغل، روابط بین فردی، مراقبت از خود (یا اگر شروع در دوران کودکی یا نوجوانی است، به حد مورد انتظار در دستاوردهای بین‌فردی، تحصیلی یا شغلی نرسیده باشد).
	ج ـ مدت علامت‌های بیماری به مدت ۶ ماه به‌طور دائم باقی بماند. که حداقل یک ماه از این ۶ ماه باید شامل علایم بیماری (در صورت درمان موفق‌ کم‌تر) از معیارهای الف باشد (یعنی علایم فاز فعال) و ممکن است دوره‌هائی از علایم پیش‌درآمدی و باقی‌مانده را هم شامل شود. در مدت این دوره‌های پیش‌درآمدی یا باقی‌مانده، علامت‌های اختلال ممکن است تنها به‌صورت علایم منفی یا دو یا چند علامت معیار الف به شکل خفیف باشد (مثل عقاید عجیب و تجارب ادراکی غیرمعمول).
	د ـ رد اختلال اسکیزوافکتیو و اختلال خلقی: اختلال اسکیزوافکتیو و اختلال خلقی با علایم پسیکوتیک، کنار گذاشته شده باشند. به این ترتیب که: ۱. همزمان با علایم فاز فعال بیماری هیچ‌گونه اپیزود افسردگی ماژور، مانیا یا مخلوط رخ نداده باشد یا ۲. اگر همزمان با علایم فاز فعال اپیزودهای خلقی رخ داد، مدت کل آنها نسبت به مدت کل دوره‌های فعال و باقی‌مانده بیماری کوتاه باشد.
	هـ ـ رد سوءمصرف مواد / وضعیت طبی عمومی: اختلال به‌دلیل اثر فیزیولوژیک مستقیم یک ماده (مثلاً داروی مورد سوءمصرف یا یک داروی طبی) یا یک وضعیت طبی عمومی نباشد.
	و ـ ارتباط با اختلال فراگیر رشد: اگر تاریخچه اختلال اوتیستیک یا اختلال فراگیر رشد دیگری وجود دارد، تشخیص اسکیزوفرنی تنها در صورتی‌ اضافه می‌گردد که هذیان یا توهم بارزی به مدت حداقل یک ماه (یا در صورت درمان موفق کم‌تر) وجود داشته باشد.
	طبقه‌بندی سیر طولی (تنها پس از حداقل یک سال سپری شدن شروع علایم فاز فعال می‌تواند انجام شود):
		ـ اپیزودیک با علایم باقی‌مانده در بین اپیزودها (اپیزودها با ظهور مجدد علایم پسیکوتیک برجسته، تعریف می‌شوند) همچنین مشخص کنید اگر همراه است با علایم منفی برجسته.
		ـ اپیزودیک بدون هیچ علامت باقی‌مانده در بین اپیزودها
		ـ مداوم (علایم برجسته پسیکوتیک در طول دوره مشاهده وجود دارد). همچنین مشخص کنید، اگر همراه است با علایم منفی برجسته
		ـ اپیزود منفرد در بهبود نسبی، همچنین مشخص کنید اگر همراه است با علایم منفی برجسته
		ـ اپیزود منفرد در بهبود کامل
		ـ الگوئی دیگر با الگوی مشخص‌نشده

- معیارهای امیل کرپلین:
	ـ اختلال در توجه و درک
	ـ توهم، به‌خصوص توهم شنوائی
	ـ Gedanken lautwerden (افکار قابل شنیدن)
	ـ تجارب حاکی از تحت نفوذ قرار گرفتن تفکر
	ـ اختلال در جریان تفکر، بیشتر از همه شل شدن تداعی‌ها
	ـ اختلال در کارکرد شناختی و قضاوت
	ـ عاطفه سطحی
	ـ رفتار بیمارگون:
	کاهش سائق
	اطاعت‌پذیری اتوماتیک
	پژواک‌گوئی، اکوپراکسی
	کنش‌نمائی
	جنون کاتاتونیک
	استریوتایپی
	منفی‌کاری
	اوتیسم
	اختلال بیان‌ گفتاری

- معیارهای علامتی اویگن بلویلر:
	الف- اختلالات پایه یا اساسی:
		ـ اختلالات فرم تفکر (چهار a بلویلر: تداعی (association)، عاطفه (affect)، دوسوگرائی (ambivalence) و اوتیسم (autism)
		ـ اختلالات عاطفه (چهار a بلویلر: تداعی (association)، عاطفه (affect)، دوسوگرائی (ambivalence) و اوتیسم (autism)
		ـ اختلالات تجربه ذهنی از خود
		ـ اختلالات اراده و رفتار
		ـ دوسوگرائی (چهار a بلویلر: تداعی (association)، عاطفه (affect)، دوسوگرائی (ambivalence) و اوتیسم (autism)
		ـ اوتیسم (چهار a بلویلر: تداعی (association)، عاطفه (affect)، دوسوگرائی (ambivalence) و اوتیسم (autism)
	ب- علایم فردی:
		ـ اختلالات ادراک (توهم)
		ـ هذیان
		ـ اختلالات خاص حافظه
		ـ تغییر شخصیت
		ـ تغییر در گفتار و نوشتن
		ـ علایم جسمی
		ـ علایم کاتاتونیک
		ـ سندرم حاد (مثل حالت مالیخولیائی، مانیک، کاتاتونیک و حالت‌های دیگر)

- معیارهای کورت اشنایدر، علایم رده اول و دوم:
	الف - علایم رده اول:
		ـ افکار قابل شنیدن
		ـ صداهائی که با هم مشاجره یا بحث می‌کنند
		ـ صداهائی که اظهارنظر می‌کنند.
		ـ تجارب جسمی انفعالی
		ـ برداشت فکر و تجارب دیگری که حاکی از تحت نفوذ قرار گرفتن فکر (علامت کاشت فکر در ابتدا جزء تجارب دیگر تحت نفوذ قرار گرفتن فکر قرار می‌گرفت) است.
		ـ پخش افکار
		ـ ادراک‌های هذیانی
		ـ هر تجربه دیگری که مربوط به اراده ساختگی (انفعالی)، عاطفه ساختگی و تکانه‌های ساتگی باشد.
	ب - علایم رده دوم:
		ـ اختلالات دیگر ادراکی
		ـ اندیشه‌های ناگهانی هذیانی
		ـ کلافگی
		ـ تغییرات خلقی به شکل افسردگی و اوفوری
		ـ احساس ضعف هیجانی
		ـ... و چندین علامت دیگر

- طبق ملاک‌های تشخیصی DSM-IV برای اسکیزوفرنی حداقل زمان لازم علایم مثبت، بدون درمان چه مدت است؟ (پیش‌کارورزی مهر ۷۸)

الف ـ دو هفته

ب ـ یک ماه

ج ـ شش ماه

د ـ یک سال

پاسخ: گزینه ب

- یکی از موارد زیر جزء علایم اشنایدری در تشخیص اسکیزوفرنی محسوب نمی‌شود. آن مورد کدام است؟ (شهریور ۷۵)

الف ـ توهم شنوائی سوم شخص		ب ـ درک هذیانی
ج ـ هذیان کنترل‌شده		د ـ ماتریسم

پاسخ: گزینه ج