آندومتریوز ـ endometriosis

آندومتریوز عبارت‌ است‌ از اختلالی‌ كه‌ در آن‌ بافت‌ مشابه‌ پوشش‌ داخلی‌ رحم‌ (آندومتر) در نقاطی‌ غیرمعمول‌ در قسمت‌ پایینی‌ شكم‌ ظاهر شود. این‌ بافت‌ ممكن‌ است‌ روی‌ سطح‌ تخمدان‌؛ پشت‌ رحم‌ و در حفره‌ لگنی‌؛ روی‌ دیواره‌ روده‌؛ و ندرتاً در نقاطی‌ دورتر به‌ وجود آید.

آندومتریوز به‌ چهار مرحله‌ محدود، خفیف‌، متوسط‌، و شدید تقسیم‌ می‌شود كه‌ بیانگر محل‌ قرارگیری‌ و شدت‌ اختلال‌ هستند. این‌ اختلال‌ می‌تواند در هر سنی‌ از بلوغ‌ تا یائسگی‌ رخ‌ دهد اما در سنین‌ 30-20 سالگی‌ بیشتر دیده‌ می‌شود.

ـ علایم‌ شایع‌:

۱. نازایی‌

۲. لكه‌بینی‌ قبل‌ از عادت‌ ماهانه‌

۳. گاهی‌ وجود خون‌ در ادرار یا مدفوع‌

۴. كمردرد؛ درد همراه‌ با انقباضات‌ روده‌ای‌

۵. درد به‌ هنگام‌ مقاربت‌ جنسی‌

۶. درد لگنی‌ فزاینده‌ به‌ هنگام‌ عادت‌ ماهانه‌، خصوصاً روزهای‌ آخر گاهی‌ درد لگنی‌ ممكن‌ است‌ در هر زمانی‌ رخ‌ دهد.

ـ علل‌ بیماری:

ناشناخته‌ هستند، اما پزشكان‌ نظریه‌ زیر را بیشتر از بقیه‌ قبول‌ دارند؛ معمولاً در هنگام‌ تخمك‌گذاری‌، پوشش‌ داخلی‌ رحم‌ (آندومتر) ضخیم‌ شده‌ تا آماده‌ كاشته‌ شدن‌ تخم‌ لقاح‌ یافته‌ باشد. اگر این‌ اتفاق‌ نیافتد، بافت‌ پوشش‌ داخلی‌ رحم‌ كنده‌ شده‌ و در خونریزی‌ عادت‌ ماهانه‌ از بدن‌ خارج‌ می‌شود و در بعضی‌ از موارد، این‌ بافت‌ تخریب‌شده‌ تجمع‌ یافته‌ و از راه‌ لوله‌های‌ رحمی‌ به‌ درون‌ حفره‌ لگن‌ می‌روند. بافت‌ در اینجا آزادانه‌ غوطه‌ور می‌شود و خود را به‌ سایر بافت‌ها می‌چسباند و در هر ماه‌ رشد كرده‌ و به‌ سایر نقاط‌ هم‌ گسترش‌ می‌یابد. رشد بافت‌ آندومتر بر روی‌ احشای‌ لگنی‌ ممكن‌ است‌ باعث‌ چسبیدن‌ احشاء به‌ یكدیگر شود و به‌ این‌ ترتیب‌ درد و سایرعلایم‌ ظاهر خواهند شد.

ـ عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:

۱. سابقه‌ خانوادگی‌ آندومتریوز

۲. خانم‌هایی‌ كه‌ حامله‌ نمی‌شوند یا حاملگی‌ را به‌ تعویق‌ می‌اندازند.

۳. تنگ‌ یا بسته‌ شدن‌ گردن‌ رحم‌ (مسیر خروجی‌ بافت‌ تخریبی‌ و خون‌)

ـ پیشگیری‌:

اقدام‌ خاصی‌ برای‌ پیشگیری‌ نمی‌توان‌ انجام‌ داد. تنها می‌توان‌ با تشخیص‌ زودهنگام‌ و درمان‌ مناسب‌ از گسترش‌ آندومتریوز جلوگیری‌ كرد.

ـ عواقب‌ مورد انتظار:

۱. در خانم‌هایی‌ كه‌ شدت‌ بیماری‌ در آنها زیاد است‌، موفقیت‌ درمان‌ كمتر است‌.

۲. علایم‌ را می‌توان‌ با دارو تخفیف‌ داد و گاهی‌ این‌ بیماری‌ با جراحی‌ قابل‌ معالجه‌ است‌.

۳. بدون‌ درمان‌، آندومتریوز تدریجاً شدید می‌شود. اما پس‌ از یائسگی‌، به‌ علت‌ كاهش‌ تولید استروژن‌، تدریجاً پسرفت‌ می‌كند.

ـ عوارض‌ احتمالی‌:

۱. چسبندگی‌ احشای‌ لگنی‌

۲. عود آندومتریوز پس‌ از جراحی‌

۳. مشكلات‌ ادراری‌ و اجابت‌ مزاج‌

۴. درد ناتوان‌كننده‌ اما این‌ درد هیچگاه‌ نشانه‌ای‌ از تهدید زندگی‌ نیست‌.

۵. نازایی‌ به‌ علت‌ كاشته‌ شدن‌ بافت‌ در لوله‌های‌ رحمی‌ و تنگ‌ شدن‌ آنها

۶. وجود بافت‌ كاشته‌ شده‌ روی‌ تخمدان‌ می‌تواند باعث‌ ایجاد كیست‌های‌ بزرگ‌ و توده‌های‌ لگنی‌ به‌ نام‌ آندومتریوما شود.

ـ درمان‌:

امكان‌ دارد تشخیص‌ این‌ اختلال‌ دشوار و نیازمند معاینات‌ مكرر یا اقدامات‌ جراحی‌ تشخیصی‌ مثل‌ لاپاروسكوپی‌ باشد. در لاپاروسكوپی‌، با ایجاد منفذی‌ از روی‌ شكم‌، وسیله‌ای‌ باریك‌ كه‌ نوك‌ آن‌ منبع‌ نور قرار دارد به‌ درون‌ حفره‌ شكم‌ فرستاده‌ شده‌ و احشای‌ شكمی‌ و لگنی‌ بررسی‌ می‌شوند. عكس‌برداری‌ از قست‌ پایینی‌ روده‌ها با اشعه‌ ایكس‌ (همراه‌ با تنقیه‌ باریم‌ برای‌ بهتر دیدن‌ روده‌ها) ممكن‌ است‌ در رسیدن‌ به‌ تشخیص‌ كمك‌ كننده‌ باشد.

۱. درمان‌ برحسب‌ مرحله‌ بیماری‌، سن‌ بیمار، و تصمیم‌ به‌ بچه‌دار شدن‌ یا نشدن‌ متفاوت‌ است‌.

۲. امكان‌ دارد برای‌ حذف‌ بافت‌ كاشته‌ شده‌ از جراحی‌ با لیزر یا منعقد ساختن‌ بافت‌ با جریان‌ الكتریكی‌ استفاده‌ شود.

۳. جراحی‌ برای‌ برداشتن‌ بافت‌های‌ كاشته‌ شده‌، یا درآوردن‌ رحم‌، لوله‌های‌ رحمی‌ و تخمدان‌ها در خانم‌هایی‌ كه‌ دیگر نمی‌خواهند حامله‌ شوند.

۴. به جای‌ تامپون‌ از نوارهای‌ بهداشتی‌ استفاده‌ كنید. تامپون‌ ممكن‌ است‌ احتمال‌ جریان‌ پس‌گرد خون‌ و بافت‌ تخریبی‌ و ورود آن‌ به‌ حفره‌ شكم‌ و لگن‌ را بیشتر كند.

۵. برای‌ تخفیف‌ درد از گرما استفاده‌ كنید. یك‌ صفحه‌ گرم‌كننده‌ یا شیشه‌ آب‌ داغ‌ را روی‌ شكم‌ یا كمر قرار دهید، یا حمام‌ آب‌ گرم‌ بگیرید تا عضلات‌ شل‌ شوند و ناراحتی‌ تخفیف‌ یابد.

۶. اگر بچه‌ می‌خواهید، هرچه‌ زودتر به‌ فكر حاملگی‌ باشید. حاملگی‌ ممكن‌ است‌ بیماری‌ را مقداری‌ تخفیف‌ هم‌ بدهد. توجه‌ داشته‌ باشید كه‌ به‌ تعویق‌ انداختن‌ حاملگی‌ ممكن‌ است‌ به‌ نازایی‌ بیانجامد.

ـ داروها:

۱. امكان‌ دارد داروهای‌ ضد درد قوی‌تری‌ تجویز شوند.

۲. می‌توان‌ از داروهای‌ ضد التهابی‌ غیراستروییدی‌ برای‌ رفع‌ درد خفیف‌ استفاده‌ كرد.

۳. داروهای‌ رایجی‌ كه‌ برای‌ درمان‌ آندومتریوز با مهار كار تخمدان‌ تجویز می‌شوند عبارتند از قرص‌های‌ جلوگیری‌ از حاملگی‌، داروهای‌ پروژسترونی‌، دانازول‌ و هورمون‌ آزاد كننده‌ گنادوترویین‌ها.

ـ فعالیت‌:

ورزش‌، حتی‌ راه‌ رفتن‌، درد را تخفیف‌ داده‌ و سطح‌ استروژن‌ را كاهش‌ می‌دهد كه‌ این‌ ممكن‌ است‌ باعث‌ كند شدن‌ رشد آندومتریوز شود. پس‌ از جراحی‌ نیاز است‌ تا فعالیت‌ مقداری‌ محدود شود.

ـ رژیم‌ غذائی‌:

از خوردن‌ كافئین‌ اجتناب‌ كنید زیرا به‌ نظر می‌رسد درد را در بعضی‌ از خانم‌ها بدتر كند.

ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:

۱. درد غیر قابل‌ تحمل‌

۲. خونریزی‌ غیرمعمول‌ یا زیاد

۳. اگر پس‌ از درمان‌، علایم‌ مجدداً ظاهر شوند.

۴. اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان علایم‌ آندومتریوز را دارید.

۵. اگر دچار علایم‌ جدید و غیرقابل توجیه شده اید‌. داروهای‌ مورد استفاده‌ در درمان‌ ممكن‌ است‌ عوارض‌ جانبی‌ به‌ همراه‌ داشته‌ باشند.