بهداشت دستگاه گردش‌خون و تنفس

از جمله مراقبت‌هاى بهداشتى دانش‌آموزان، توجه به کم و کيف کار دو دستگاه مهم بدن يعنى سيستم قلب و عروق و دستگاه تنفس است. قلب که از مهم‌ترين اعضاء بدن مى‌باشد، بى‌وقفه و مدام با نظم خاصي، همچون تلمبه‌اى خون دريافت شده از سياهرگ‌ها يا وريدها را به‌وسيله عروق شريانى يا سرخرگى در تمام اعضاء و اندام‌هاى بدن جريان مى‌دهد. دستگاه تنفس نيز که وظيفه عمده آن، تبادل گازهاى اکسيژن و انيدريک کربنيک بين هوا و خون مى‌باشد، عمدتاً از دو قسمت راه‌هاى هوائى (بيني، حلق، حنجره، ناي، نايژه، نايژک‌ها) و شُش‌ها تشکيل يافته است.

براى پى‌بردن به وضعيت سلامت دستگاه‌هاى فوق‌الذکر در دانش‌آموزان، معلمين، مراقبين بهداشت، پزشک مدارس و ديگر مسئولين آموزشگاه‌ها مى‌توانند به نشانه‌ها و علائم زير که تا حدودى بيانگر مشکلات قلبى - عروقى و تنفسى مى‌باشد و از سوى دانش‌آموزان مطرح گرديده و يا در جريان معاينات مشخص مى‌گردد، توجه نمايند:

- احساس خستگى غيرعادى و خارج از انتظار در دانش‌آموز.

- وجود يا سابقه طولانى سرفه، تنگى‌نفس، خِس‌خِس سينه، در حال استراحت و يا حرکت.

- احساس درد در قسمت فوقانى شکم، به‌خصوص در موقع فعاليت.

- احساس تپش قلب بيشتر از معمول و نامتناسب با سن دانش‌آموز، به‌نحوى که وى را ناراحت و يا نسبت به حرکت قلب خود متوجه کند.

- احساس تهوع، سردرد يا سرگيجه در زمان فعاليت.

- احساس علائمى که بر اثر کاهش بازده قلب يا نارسائى جريان خون مغزى ممکن است بروز کند نظير وقفه موقت در هوشياري، ضعف و سُستي، خستگى‌پذيرى غيرمعمول.

- احساس سرماى ناموجه و يا عرق‌کردن بى‌دليل و غيرمنتظره.

- احساس صدا يا وِزوِز گوش.

- سابقهٔ خونريزى مکرر و بى‌دليل از بيني.

- احساس گزگز يا سوزن‌سوزن شدن در اندام‌ها، احساس ضربان‌دار بودن ناحيه گردنى يا احساس درد گاه و بى‌گاه در زير بستر ناخن‌ها.

- احساس لرزش در نواحى جلوى قلبي، موقع لمس سينه دانش‌آموز.

- وجود تغييراتى خارج از محدوده طبيعى در فشار خون.

با توجه به علائم مذکور، مى‌توان با کسب آگاهى بيشتر نسبت به شناخت احتمالى ناهنجارى‌ها و يا بيمارى‌هاى اکتسابى و تشخيص داده نشده قلب و دستگاه تنفس، دانش‌آموزى که چند علامت (نه فقط يک علامت) از نشانه‌هاى فوق را مکرر و نه گذرا احساس و بيان مى‌کند، به پزشکان متخصص قلب و ريه معرفى نمود تا با شناسائى به‌موقع، هر چه زودتر از بروز عوارض اضافى و بعدى پيشگيرى شود. در مورد مراقبت‌هاى بهداشتى از دستگاه گردش خون و تنفس، رعايت نکات چندى مورد توجه هستند. در اين زمينه پرهيز از پرخوري، حفظ وزن بدن در حد مناسب و معمول، استفاده از رژيم غذائى مناسب و سرشار از ويتامين‌هاى مختلف، رعايت مسائل بهداشتى در محل سکونت از نظر نور و درجه حرارت و رطوبت و تهويه، خوددارى از قرار گرفتن در معرض هواى آلوده، سعى در تنفس از راه بيني، تزريق به‌موقع واکسن B.C.G جهت پيشگيرى از بيمارى سِل، اجتناب از مصرف شير و ساير فرآورده‌هاى دامى غيرپاستوريزه و آلوده، پرهيز از خوردن غذاها و يا تماس با مواد آلرژى‌زا از قبيل گُل‌ها و گردهٔ گياهان که در برخى افراد حساس، موجب ناراحتى دستگاه تنفس به‌ويژه عود حملات تنگى‌نفس و آسم مى‌گردد، عدم افراط در تفريحات شبانه و شب‌زنده‌دارى‌ها، پرهيز از خستگى و مشغله کارى بيش ازحد، پرهيز از مصرف خودسرانه هر نوع دارو به‌هنگام ناراحتي، پرهيز از افراط در ميزان روابط جنسى به‌خصوص در سنين بالا و به‌ويژه در صورت وجود اختلاف سن بين طرفين، انجام ورزش‌هاى متناسب با سِنّ به‌طور مستمر و دايم، از جمله نکات بهداشتى مهم در مراقبت از دستگاه‌هاى فوق‌الذکر به‌شمار مى‌رود.