|
| سراى سعديه (سراى سعدالسلطنه)، قزوين (قاجاريان)
|
|
| اين سرا که در خيابان امام خمينى قرار دارد، يکى از وسيع‌ترين و کامل‌ترين سراهاى قزوين است و توسط سعدالسلطنه، فرماندار قزوين در دورهٔ قاجار، بنا شده است.
|
|
| سراى سعديه ساختمانى است يک طبقه با حياطى بسيار بزرگ که در اطراف آن حجره‌هايى ساخته‌اند. تاق‌هاى حجره‌ها يزدى‌بندى شده است. درِ اين سرا از شمال آن است و به خيابان امام خمينى باز مى‌شود. هشتى بنا که پس از درِ ورودى قرار دارد، با آجر و کاشى تزئين شده و سقف يزدى‌بندى شده دارد. در ضلع‌هاى شرقى، غربى و جنوبى حياط اصلى نيز حياط‌هاى کوچک‌‌ترى وجود دارد که در اطراف آن‌ها نيز حجره‌هايى ساخته شده است.
|
|
| سراى شاهرودى، قزوين (قاجاريان)
|
|
| اين سرا که در غرب رودخانهٔ شهر قزوين قرار دارد، زمانى حياط بيرونى خانهٔ مرحوم «حاج محمدحسن شاهرودي» بود که او آن را به سرايى تبديل کرد. آنچه باعث شهرت و اهميت اين سرا شده است، نقش اين سرا به عنوان پناهگاه مشروطهخواهان در زمان جنبش مشروطيت است. «حاج محمدحسن بادکوبه‌اي» تاجرباشى روس که سمت شهبندرى دولت عثمانى را برعهده داشت، به واسطهٔ خويشاوندى با «حاج محمد حسين شاهرودي»، يکى از حجره‌هاى اين سرا را محل کار خود قرار داد و اين هنگامى بود که مليّون ايران عليه محمدعلى ميرزاى قاجار قيام کردند. در سال ۱۳۲۷ هجرى قمرى، گروهى از ميهن‌دوستان و مشروطهخواهان قزوين از بيم سواران قراچه‌داغى و سربازان سيلاخورى و فرماندار وقت به شهبندرى (يعنى همين سرا) پناهنده شدند و آن را پناهگاه خود قرار دادند. اکنون بخشى از اين سرا به خيابان مولوى افتاده و بقيهٔ آن به صورت پاساژى درآمده که محل بارفروشى است.
|
|
| سراى ضرابخانه، قزوين (صفويان)
|
|
| اين سرا در ميان بازار قزوين و نزديک به چهار سوق بزرگ قرار دارد و درِ شرقى آن به بازار بزازها گشوده مى‌شود. درِ جنوبى سرا به طرف بازار و نزديک به حمام جلودار قرار گرفته است. اين سرا که بنايى دو طبقه است و گويا محل ضرب سکه بوده است، پيش از جنگ جهانى اول، مرکز فعاليت تجارى بوده و در حال حاضر رونق چندانى ندارد.
|
|
|
|
| اين سرا در سمت چپ بازار اختيارى و در غرب مدرسهٔ گنجعلى‌خان واقع شده و دو طبقه مى‌باشد. طبقهٔ هم‌کف ۵۰ باب حجره و طبقهٔ اول ۳۷ باب حجره دارد.
|
|
| از فروردين ماه ۱۳۷۰ سازمان ميراث فرهنگى کرمان با مشارکت حجره‌داران، اقدام به مرمت اساسى سرا کرده و حياتى نو به آن بخشيده است.
|
|
| علاوه بر کاروان‌سراهاى درون شهرى که اجمالاً مورد اشاره قرار گرفت در سطح استان کرمان کاروان‌سراهاى متعدد ديگرى نيز وجود دارد که اهم آن‌ها عبارتند از:
|
|
| - کاروان‌سراى سنگ نو در جادهٔ کرمان - سيرجان
|
| - کاروان‌سراى خانه سرخ در جادهٔ کرمان - سيرجان
|
| - کاروان‌سراى سورچ در جادهٔ کرمان - راور
|
| - کاروان‌سراى قلعه چشمه در جادهٔ بم - زاهدان
|
| - کاروان‌سراى چاه کرو در جادهٔ کرمان - مشهد
|
| - کاروان‌سراى ماهان در جادهٔ کرمان - ماهان
|
| - کاروان‌سراى رباط دربند در جادهٔ کرمان - مشهد
|
| - کاروان‌سراى باغين در جادهٔ رفسنجان - کرمان
|
| - کاروان‌سراى خرگور در جادهٔ کرمان - سيرجان
|
| - کاروان‌سراى هروز‌آباد در جادهٔ کرمان - راور
|
|
| سراى گلشن، قزوين (قاجاريان)
|
|
| اين سرا در شمال خيابان اصلى قزوين قرار دارد و بانى آن «آقامحمد ارباب قزويني» و «حاجى غلامحسين» مى‌باشند که هر دو از تاجران نامى قزوين بوده‌اند. اين سرا بنايى دو طبقه است و در دورهٔ قاجار ساخته شده است. اکنون تعدادى از بازرگانان در اين سرا به دادوستد مشغول‌اند. طبقهٔ فوقانى آن براى مدتى محل شعبهٔ بانک استقراضى روس بود و بانک ملى ايران نيز مدتى آن را در اجاره داشت.
|
|
| سراى مشير (سراى هنر)، شيراز (زنديان)
|
|
| سراى مشير که آن را سراى گلشن هم مى‌گويند جنب بازار وکيل قرار دارد و از يادگارهاى مرحوم ميرزا ابوالحسن مشيرالملک است. چون کاشيکارى‌هاى زيبا و ريزه‌کارى‌هاى چوبى و شيشه‌هاى الوان درک‌هاى آن رو به انهدام بود، در سال ۱۳۴۸ تحت تعمير و مرمت قرار گرفت. درک‌هاى فرسوده و شکستهٔ آن نوسازى گرديد و حوضخانهٔ آن هم که از حيث کاشيکارى و مقرنس‌کارى بى‌نظير است به شکل چايخانه درآمد و اطاق‌هاى آن براى نمايش هنرهاى دستى و محلى فارس اختصاص يافت و به «سراى هنر» معروف شد.
|
|
| سراى وزير، قزوين (صفويان)
|
|
| اين بنا که در محوطهٔ بازارچهٔ وزير - روبه‌روى قيصريه - قرار گرفته است، بنايى دو طبقه است. طبقهٔ پايين سرا حياطى وسيع دارد. در چهار جانب آن حجره‌هايى قرار دارند که لچکى‌هاى طاق‌نماى آن‌ها با آجربندى تزئين شده است. براى ورود به طبقهٔ بالا، در هر طرف، دو راه‌پله وجود دارد. حجره‌هاى طبقهٔ بالا درهاى چوبى بسيار زيبايى دارند. از ويژگى‌هاى خاص اين سرا، لچکى‌هاى طبقهٔ بالاى آن است که با کاشى‌هاى بسيار زيبايى به رنگ‌هاى سبز، زرد، لاجوردى و آبى با نقش‌هاى زيبايى مانند شکارگاه، خورشيد، پرندگان و گل‌وبوته تزئين شده است.
|
|
| كانون‌هاى مبادله، استان تهران
|
|
| همراه با توسعه و گسترش شهرنشينى، بازارهاى متعددى در سطح استان و تهران بزرگ شکل گرفته است. غير از بازارهاى سنتى، به ويژه بازار بزرگ تهران، بازارهاى جديد ديگرى نيز به شکل سنتى و به صورت پراکنده در بخش‌هاى مختلف شهر ايجاد شده است.
|
|
| با شکل‌گيرى فروشگاه‌هاى بزرگ زنجيره‌اى از قبيل سپه، اتکا، قدس، شهروند و رفاه، مجموعه‌اى از نيازهاى گوناگون مردم در اين فروشگاه‌ها برآورده مى‌شود. اين نوع مراکز مبادله، در نقاط مختلف شهر تهران، رى و کرج استقرار يافته‌اند :
|
|
| - فروشگاه‌هاى زنجيره‌اى رفاه داراى بخش‌هاى متعددى نظير بخش‌هاى عرضهٔ مواد خوراکى، مواد شوينده و پاک‌کننده، صنايع دستى، نوشت‌افزار و کتاب، پوشاک، اسباب‌بازى و کالاهاى ديگر است که تعدادى از آن‌ها در ميدان بهاران سعادت‌آباد، پونک، جلال آل‌احمد، شهيد لواسانى، صادقيه، آزادگان، خيابان دماوند و خيابان آزادى شهر تهران استقرار يافته‌اند.
|
|
| - فروشگاه‌هاى قدس که به صورت مجموعهٔ زنجيره‌اى عمل مى‌کنند و عرضه‌کنندهٔ کالاهاى گوناگونى مانند پوشاک، مواد غذايى، آرايشى، لوازم منزل، صوتى و ... هستند.
|
|
| - فروشگاه‌هاى قدس که به صورت مجموعهٔ زنجيره‌اى عمل مى‌کنند و عرضه‌کنندهٔ کالاهاى گوناگونى مانند پوشاک، مواد غذايى، آرايشى، لوازم منزل، صوتى و ... هستند.
|
|
| مراکز عمدهٔ خود اشتغالى شهر تهران عبارت‌اند از : لاله (پارک لاله)، المهدى (ضلع جنوبى ميدان آزادى، پارک المهدي)، نيروى هوايى (فلکه دوم نيروى هوايي)، ارم (واقع در مجتمع تفريحى ارم) و ميدان راه‌آهن.
|
|
| - فروشگاه‌هاى تعاونى شهر و روستا براى اولين بار و به شيوه نوين در سال ۱۳۳۸ با نام فردوسى با همکارى آلمان تأسيس شد. اين فروشگاه در سال ۱۳۵۲ به فروشگاه‌هاى زنجيره‌اى تبديل شد و پس از انقلاب، در زنجيرهٔ فروشگاه‌هاى تعاونى شهر و روستا قرار گرفت و در حال حاضر، زير نظر وزارت بازرگانى اداره مى‌شود و تعداد آن‌ها در تهران در حدود ۹۰ فروشگاه است.
|
|
| - بازارهاى ميوه و سبزى که در نواحى مختلف شهرى تهران برپا شده‌اند. از سال ۱۳۵۸ تاکنون هفت ميدان بزرگ و ۴۰ بازار روز در تهران ايجاد شده که هم توزيع سريع و بى‌واسطهٔ ميوه و سبزى را ميسر مى‌سازند و هم مواد غذايى را با بهايى ارزان‌تر و با حجم و تنوعى بيشتر در اختيار مصرف‌کنندگان قرار مى‌دهند.
|
|
| ديگر مراکز مبادلهٔ شهر تهران عبارت‌اند از:
|
|
| - مراکز خريد عتيقه : خيابان منوچهرى
|
| - مرکز خريد صنايع دستى : خيابان طالقانى و استاد نجات‌اللهى
|
| - مرکز خريد فرش : بازار بزرگ و خيابان فردوسي
|
| - مرکز خريد کتاب : روبه‌روى دانشگاه تهران
|
| - شهر کتاب : بهجت‌آباد و ...
|
|
| مجموعهٔ بازار تبريز، تبريز
|
|
| مجموعهٔ بازار تبريز يکى از بازارهاى بزرگ تاريخى و زيباى ايران و خاورميانه است. عواملى مانند سبک معمارى بازار، آرايش مغازه‌ها، کثرت تيمچه‌ها، کاروان‌سراها، دالان‌ها، راسته‌ها و همچنين انواع مشاغل و حرفه‌ها، وجود تعداد بسيارى مدرسه و مسجد که عمدتاً از سابقهٔ تاريخى برخوردارند، اين بازار را به نمونهٔ عالى محيط تجارت، کسب و زندگى اسلامى و شرقى تبديل کرده است.
|
|
| در طول تاريخ تبريز، بازار اين شهر همواره مورد توجه تجار و جهانگردان ايرانى، عرب و اروپايى بوده است و آن را به دليل فراوانى ثروت و زيبايى معمارى‌اش ستوده‌اند. از اين شخصيت‌ها مى‌توان به مقدسى، ياقوت حموى، ذکريا محمد قزوينى، ابن بطوطه، حمداللّه مستوفى، اوليا چلبى ترک، مارکوپولو، اودريک، کلاويخو، آمبروسيوکنتارينى، جان کارت رايت، تاورنيه، شاردن و جملى کاررى اشاره کرد که به تفصيل مطالب ارزنده‌اى دربارهٔ بازار تبريز در سفرنامه‌هاى خود ذکر کرده‌اند.
|
|
| مجموعهٔ بازار قزوين، قزوين (صفويان)
|
|
| مجموعهٔ بازار قزوين با معمارى جالب و قديمى خود، يکى از مکان‌هاى ديدنى شهر قزوين است که در حال حاضر، از آن چند اثر کوچک قديمى به جاى مانده است. در دورهٔ صفويه، بازارها وسعت يافته‌اند، و هر بازار به صنفى خاص اختصاص داشته است. درگذر هر يک از اين بازارها مسجد، حمام، سراها، تيمچه‌ها و قيصريه‌اى وجود داشته است که از آن ميان، تيمچه‌ها مرکز تجارت و قيصريه محل صنعتگران بوده است.
|
|
| قيصريه قزوين با تاق‌هاى آجرى و ارتفاع بسيار زياد، از بخش‌هايى از بازار قزوين است که به جاى مانده است. اين بازار داراى چهار در مى‌باشد : درِ شمالى به تيمچهٔ سرباز؛ درِ جنوبى به تيمچهٔ سرپوشيده، درِ شرقى به سراى وزير، و درِ غربى به چهار سوق کوچکى متصل مى‌شود.
|
|
| بازارچهٔ سعدالسلطنه نيز که از خيابان امام خمينى قزوين تا ديوار شمالى مسجد نبى (ص) کشيده شده است، از باقى‌مانده‌هاى آثار قديمى بازار قزوين است و هشتيِ بسيار زيبايى دارد که به سراى سعدالسلطنه متصل مى‌گردد.
|
|
| هفته‌بازارها، استان گيلان
|
|
| اين بازارها که در روزهايى معين از هفته تشکيل مى‌شوند در بيشتر شهرهاى کوچک يا روستاهاى بزرگ برپا مى‌شوند. فروشندگان دوره‌گرد اين بازارها، کالاهاى خود را با خودروهاى موتورى در طول روزهاى هفته از محلى به محل ديگر حمل مى‌کنند. در اين بازارها، گروهى از فروشندگان، کالاهاى ساخته شدهٔ صنعتى يا کالاهاى معروف به شهرى را به مشتريان مى‌فروشند. در کنار اين بازارها، به تناسب محل، اغلب بازار دام نيز داير است. در اين بازارها، مى‌توان انواع دام‌هاى زنده و پرندگان زندهٔ محلى را در کنار محصولات ديگر تهيه کرد. مهم‌ترين بازارهاى هفتگى گيلان عبارت‌اند از: شنبه بازار در ماسال، لولمان، انزلى، لشت نشا، دهشال و لنگرود. يکشنبه بازار در صومعه‌سرا، گشت رودخان، خمام، پيربست، لولمان، کوچصفهان و رودسر. دوشنبه بازار در کپورچال، ضيابر، شفت، هندخاله، سنگر، خشکبيجار، آستانه، سياهکل و رحيم‌آباد. سه‌شنبه بازار در پره‌سو، فومن، لشت نشا و املش. چهارشنبه بازار در رضوان شهر، کسما، زيده، چوکام، پيربست، لولمان، کوچصفهان و لنگرود. پنجشنبه بازار در سيد شرفشاه، طاهرگوراب، نوخاله، شاقاجى، خشکبيجار، آستانه، سياهکل و کلاچاي. جمعه بازار در شاندرمن، گوراب رزميخ.
|
|
| بازار قديمى بروجرد، بروجرد
|
|
| مجموعهٔ بازار قديمى «راستابازار» بروجرد که تا به امروز نيز باقى مانده ، يکى از مراکز تجارى و کسب و کار اقتصادى بروجرد است. مى‌توان نشانه‌هايى از برخى حرفه‌هاى قديمى بروجرد را در اين بازار سرپوشيده ديد. هر صنفى در يکى از راسته‌هاى اين بازار ، به فعاليت مشغول است. معمارى اين بازار نيز جالب توجه است.
|
|
| بازار ميرزا سيدرضا، خرم‌آباد
|
|
| بازار سرپوشيده يا کاروان‌سراى ميرزا سيدرضا در سال ۱۳۰۱ هجرى قمرى به هفت ميرزا سيدرضا که زادهٔ تفرش بود ، در خرم‌آباد ساخته شد. ميرزا سيدرضا ابتدا مستوفى حکومت بود و سپس به مقام نايب‌الحکومتى رسيد. اين بازار که سال‌ها مرکز دادوستد و فعاليت‌هاى اقتصادى شهرهاى اطراف خرم‌آباد نيز بود ، دو راسته دارد : راستهٔ شرقى شامل ۲۴ دهنه دکان ، و راستهٔ شمالى شامل ۱۶ دهنه دکان و محوطه و صحن بارانداز با ۲۴ دهنه دکان است. اين بازار ، هم اينک مرکز خريد و فروش طلا در شهر خرم‌آباد مى‌باشد.
|
