|
|
|
| عمارت شهردارى انزلى که نمونه‌اى از معمارى دورهٔ پهلوى در گيلان است، در قسمت بالاى پارک بلوار واقع شده و مشابه ديگر بناهاى دورهٔ پهلوى در گيلان است، در قسمت بالاى پارک بلوار واقع شده و مشابه ديرگ بناهاى دورهٔ پهلوى است که براى فرماندارى‌ها و شهردارى‌ها ساخته شد‌ه‌اند.
|
|
| علاوه بر کاخ‌ها و عمارت‌هاى تاريخى که مورد اشاره قرار گرفتند، در استان گيلان ساختمانهاى قديمى ديگرى نيز وجود دارند که از لحاظ قدمت و ويژگى‌هاى معمارى جالب توجه‌اند. مهم‌ترين اين عمارت‌هاى تاريخى و با اهميت عبارتند از: عمارت ادارهٔ پست، عمارت استاندارى سابق، عمارت کلاه فرنگى، سراى طاقى کوچک و بزرگ، سراى چينى‌چيان، سراى گلشن، سراى محتشم، سراى ميرزا احمد بزرگ و سراى آهن که کلاً در رشت قرار دارند و يادگار دورهٔ قاجار هستند. عمارت داودزاده در بندر انزلى، عمارت سردار امجد در تالش (دوره قاجار)، کاخ ناهارخوران رودسر که در دورهٔ پهلوى ساخته شده است.
|
|
|
|
| اين قصر که در عهد صفويه «دولتخانهٔ مبارکهٔ نقش جهان» و «قصر دولتخانه» نام داشت، نمونهٔ منحصربه‌فردى از معمارى کاخ‌هاى عهد صفوى است که در اوايل قرن يازدهم هجرى، به امر شاه‌عباس اول، ساخته شده است. شاه صفوى، سفيران و شخصيت‌هاى عاليقدر را در اين کاخ به حضور مى‌پذيرفت. بعد از او هم، جانشينان وى در همين کاخ و در ملحقات آن، مانند عمارت حوضخانه و تالار مرواريد، مهمانان خود را به حضور مى‌پذيرفتند.
|
|
| عالى‌قاپو داراى پنج طبقه ساختمان است که هر طبقهٔ آن تزئينات ويژه‌اى دارد. با آن که بعد از دورهٔ صفويه به تزئينات بناها خرابى‌ها و لطمات جبران‌ناپذيرى وارد آمده است، ولى هنوز شاهکارهايى از گچ‌برى‌ها و نقاشى‌هاى عهد صفويه را در بر دارد و تماشاکنندگان را به تحسين و تمجيد وا مى‌دارد.
|
|
| مينياتورهاى هنرمندانهٔ رضا عباسى، نقاش معروف عهد شاه‌عباس (که آسيب فراوان ديده‌‌اند)، نقاشى‌هاى گل و بوته، شاخ و برگ، اشکال وحوش و طيور و گچبرىهاى زيباى آن که به شکل انواع جام و صراحى در تاق‌ها و ديوارها تعبيه شده است، از قسمت‌هاى جالب‌توجه اين بناى تاريخى است. گچبرىهاى اين قسمت از ساختمان که به «اتاق صوت» مشهور است، نقش آکوستيک دارند و گفته مى‌شود مکانى براى اجراى موسيقى بوده است تا نغمه‌ها و صداها به طور طبيعى و بدون انعکاس به گوش برسند. از فراز آخرين طبقهٔ عالى قاپو بهترين منظرهٔ شهر تاريخى اصفهان و تغيير و تحولات هزار سالهٔ آن را مى‌توان مشاهده نمود.
|
|
| در دورهٔ جانشينان شاه‌عباس هم اقداماتى به منظور تزئين کامل اين عمارت به عمل آمده است. از آن جمله، تالار باشکوه آن در سال ۱۰۵۴ هجرى و در زمان سلطنت شاه‌عباس دوم به بناى اصلى افزوده شده است و شاه صفوى و مهمانان او، از تالار همين عمارت، مناظر بازى چوگان، چراغانى، آتش‌بازى‌ها و نمايش‌هاى ميدانى را تماشا مى‌کرده‌اند.
|
|
| عمارت عثمانى و پل رومى، تهران
|
|
| در قرن نوزدهم، يکى از سفيران دولت عثمانى در محلى در منطقهٔ الهيهٔ تهران، باغ و عمارتى ساخت که همچنان به دولت ترکيه تعلق دارد. با توجه به پيشينهٔ تاريخى دولت عثمانى که جانشين امپراتورى روم شرقى شد، نام رومى (همانند لقب مولانا جلال‌‌الدين محمد بلخي) روى پلى کوچک در اين محل باقى مانده است.
|
|
|
|
| اين عمارت که يکى از مهم‌ترين بناهاى دورهٔ قاجار است، در بندر لنگه قرار دارد. اين عمارت از ويژگى‌هاى معمارى چشم‌گيرى برخوردار است و توسط شخصى به نام «فکري» احداث شده است. عمارت فکرى دو حياط با اتاق‌هايى در اطراف آن‌ها و پنج بادگير دارد و تزئينات برجستهٔ آن مشتمل بر منبت‌کارى و گچبرىهاى زيبا است.
|
|
| عمارت كلاهفرنگى باغ نظر، شيراز (زنديان)
|
|
| اين باغ با انبوه درختان سر به فلک کشيدهٔ سرو و نارنج در سال‌هاى پيش از سلطنت کريمخان زند احداث شده و وجه تسميهٔ آن معلوم نيست.
|
|
| کريمخان زند عمارت کلاهفرنگى، ارگ، ديوانخانه و بعضى از ساختمانهاى ديگر را در محوطهٔ آن بنا کرد. در دورهٔ قاجار نيز، حسين على ميرزاى فرمانفرما، عمارتى در نزديک عمارت «خورشيد» احداث کرد.
|
|
| در وسط باغ نظر که متأسفانه هم اکنون قسمت بسيار کوچکى از آن به جا مانده و آن را «باغ موزه» مى‌‌نامند، عمارت هشت ضلعى بسيار زيبايى ساخته شده که به کلاه فرنگى مشهور است. کف اين عمارت نزديک به ۱/۵ متر از سطح باغ بالاتر است. در بيرون اين عمارت، کاشى‌کارى‌هاى ظريف و زيبا با رنگ‌هاى روشن وجود دارد که قسمتى از آن نقش گل و بته و قسمتى ديگر نيز منظرهٔ شکارگاه و مجالس بزم است. در طرفين هر در، چهار مجلس گل و بته و بالاى چهار گوشوارهٔ آن، چهار مجلس شامل بزم، شکار روى کاشى نقاشى شده است.
|
|
| در داخل بنا، محوطه‌اى صليب مانند با چهار شاه‌نشين وجود دارد که بين شاه‌نشين‌ها نيز چهار گوشواره ساخته‌اند. در وسط محوطه، حوضى از سنگ مرمر يکپارچه ساخته شده است.
|
|
| ديوارهاى محوطهٔ وسط و اتاق‌هاى زاويه، مقرنس‌کارى است و نقاشى‌هاى بسيار زيبا دارد و از نظر هنرى کم‌نظير است.
|
|
| روى بدنه و تاقچه‌هاى محوطهٔ وسط، ده مجلس نقاشى به وسيلهٔ نقاشان دورهٔ زنديه که معروف‌ترين آن‌ها «آقاصادق نقاش» بوده تصوير شده است.
|
|
| عمارت كلاهفرنگى، بندرعباس
|
|
| بناى اين عمارت به دوران صفويه تعلق دارد و سابقاً ادارهٔ گمرک بندرعباس در آن قرار داشت. اين عمارت در مجاورت اسکلهٔ قديمى بندرعباس در بلوار طالقانى قرار دارد. از آنجا که اين عمارت از معمارى اروپايى آن دوره تأثير گرفته، مثل تعداد زيادى از عمارات دورهٔ قاجاريه به عمارت کلاهفرنگى معروف شده است.
|
|
| عمارت كلاهفرنگى ماكو، ماكو
|
|
| بناى قديمى عمارت کلاهفرنگى ماکو و ملحقات آن در سمت شرقى خيابان امام واقع شده است. در اطراف عمارت ياد شده، ساختمانهاى قديمى ديگرى مانند عمارت شهربانى، محل شوراى داورى سابق و چند بناى ديگر نيز وجود دارد.
|
|
| عمارت کلاهفرنگى که قسمتى از مجموعهٔ ساختمانهاى بزرگ و قديمى ماکو است. متعلق به عليقلى خان بيات بوده است. ساختمان بنا به اواخر دورهٔ قاجاريه مربوط است و تاکنون هيچ دخل و تصرفى در آن صورت نگرفته است.
|
|
| اين عمارت تاريخى دو طبقه است. قسمت داخل از نظر شيوهٔ معمارى، مخصوصاً با گچبرىهاى الهام گرفته از طبيعت و آئينه‌کارى‌هاى بسيار ارزنده، اثرى جالب و ديدنى است. هر طبقه داراى يک بالکن با بيست ستون چوبى است. فضاى ساختمان کم است و پوشش بام آن، شيروانى و طرح عمارت هشت ضلعى است.
|
|
|
|
| از ديگر بناهاى تاريخى گيلان، عمارت گمرک بندرانزلى و محل استقرار نيروى دريايى است که هر دو به دورهٔ پهلوى مربوط است. بخش تعمير کشتى و به آب انداختن آن‌ها در ادارهٔ بندر، از تأسيسات مدرن آن زمان به شمار مى‌رود و هنوز نيز جالب و حائز اهميت است. اصل بناهاى ادارهٔ بندر به دورهٔ قاجار تعلق دارد و روس‌ها آن را ساخته‌اند؛ ولى در دورهٔ پهلوى بازسازى شده است. ساختمان موزيک به وسيله يک معمار يونانى و با سبک يونانى ساخته شده است. گنبد اين بنا روى هشت ستون مدور استوار شده است. اين بنا در گذشته مورد استفادهٔ دستهٔ موزيک ارتش بود و لذا به «ساختمان موزيک» شهرت يافته است.
|
|
|
|
| مدرسهٔ فخريهٔ (مروي) از بناهاى قرن سيزدهم هجرى قمرى است که شامل جلوخان، سردر بلند، صحن وسيع، حجره‌ها و چندين ايوان مزين به کاشى‌کارى خشتى است. بانى مدرسه، شخصى به نام فخر‌الدوله بود که در آن زمان به دستور فتح‌على شاه قاجار حاکم مرو شد، از اين‌رو، بناى ياد شده فخريه خوانده مى‌شود و به «مدرسهٔ مروي» نيز معروف است. بالاى در ايوان در مقابل در ورودى مدرسه، عباراتى به خط نستعليق نوشته شده و در طرفين آن، دو لوحهٔ کاشى به قطعى نسبتاً بزرگ نصب شده است. روى اين کاشى‌ها قصيده‌اى به زبان عربى نوشته شده که مفاد آن حاکى از توصيف بنا و تجليل از فتح‌على شاه قاجار است. در اين قصيده از بزرگى و شکوه مدرسه و مقايسه آن با تاق کسرى (ايوان مدائن) سخن رفته است.
|
|
|
|
| اين ساختمان که در بلوار بندر انزلى واقع شده و هم اکنون پاسگاه نيروى انتظامى است، در سال ۱۲۳۴ هجرى قمرى (۱۱۹۸ خورشيدي) به دستور «معتمدالدوله ميرزا عبدالوهاب» در دو طبقه ساخته شده است. ديوارهاى قطورى دور تا دور هر دو طبقهٔ آن را احاطه نموده و سقف آن حلب‌کوبى شده است. اين بنا يکى از قصرهاى دورهٔ قاجاريه و محل سکونت همراهان شاه يا بزرگان آن دوره بوده است.
|
|
|
|
| باغ تاريخى رامسر و ساختمانهاى آن در شمار آثار ملى ايران به ثبت رسيده و تحت حمايت سازمان ميراث فرهنگى کشور قرار گرفته است. اين باغ با مساحت ۶۰ هزار مترمربع از باغ‌هاى سنتى و زيباى استان مازندران به شمار مى‌رود. بناى اين باغ، ساختمان زيبايى است با مشخصه‌هاى معمارى پهلوى اول که در يک طبقه به شکل مستطيل و با وسعت ۶۰۰ مترمربع ساخته شده است. اين بنا داراى هال مرکزى، اتاق‌ها و ايوان گچبرى شده است که ايوان آن با چند ستون سنگى به شيوه دور معمارى «دوريک» و به هم پيوسته است. گچبرىهاى سقف ايوان آن با طرح‌‌هايى چون نقش ترنج، رديفى از حيوانات و عناصر ديگر هنرى تزيين يافته است. از شاخص‌هاى معمارى عصر پهلوى اول سنگ‌هاى مرمر و تزئينات وابسته به آن، گچ‌برى‌ها، آئينه‌کارى صحن اصلى و ايوان مى‌باشد که در بناى مذکور کاملاً رعايت شده است. اگرچه بعضى از عناصر معمارى سنتى ايران در بناهاى دوره پهلوى اول به کار رفته است، ولى کاربرد الگوهاى معمارى غربى در بناهاى اين دوره نيز مشهود است که در بناى تاريخى باغ رامسر آثار آن به چشم مى‌خورد.
|
|
| قصر آئينه (قصر دختر)، رستاق، داراب (ساسانيان)
|
|
| قصر آئينه يا «قصر دختر» در هشت کيلومترى روستاى رستاق قرار دارد. اين قصر که در دره‌اى ژرف واقع شده، از سه سو در محاصرهٔ کوه‌ها است. در قسمت غربى قصر، ديوارهاى از کوه تراشيده شده که از جلاى ويژه‌اى برخوردار است، به طورى که تصوير هر چيزى در آن نمايان است. در نزديکى قصر، آتشکده‌اى بزرگ قرار داشته است. کمى دورتر از قصر، آثار ديوارها و خانه‌هاى سنگى مشهود است. قدمت قصر به قرن سوم ميلادى نسبت داده مى‌شود.
|
|
| قصر ابونصر (تخت ابونصر)، شيراز (هخامنشيان)
|
|
| در شش کيلومترى شرق شيراز، بر بالاى يک تپه بقاياى بناها و يک حصار سنگى، ديوارهاى آجرى، ساختمانهاى خشتى و آستانه‌هاى سنگى فرو افتاده ديده مى‌شوند. در آن جا تعدادى نقش برجسته از نوع نقوش تخت جمشيد نيز وجود دارند. از نقش برجسته‌ها و آستانه‌هاى سنگى عهد هخامنشى فقط يک آستانه بر پا مانده و نقش خدمتگزارى که ظرفى در دست دارد بر ديواره‌هاى آن حجارى شده است. به عقيدهٔ برخى دانشمندان، قطعات مزبور را از تخت جمشيد به اين محل آورده و مورد استفاده مجدد قرار داده‌اند. در سال‌هاى ۱۳-۱۳۱۱ شمسى هيأت علمى موزهٔ «متروپوليتن» نيويورک کاوش‌هاى علمى در آنجا انجام داد و نمونه‌هاى سفال و قطعات ظروف سنگى عهد هخامنشى را با سکه‌ها و آثارى ديگر از عهد سلوکى، اشکانى و ساسانى کشف کرد. معلوم شد که در عهد اشکانيان بنايى محکم و محصور در آنجا احداث شده و در زمان ساسانيان هم مورد استفادهٔ کامل بوده است. احتمالاً پيش از دوران اسلام چندين قلعه در حول و حوش محل کنونى شهر شيراز فعلى وجود داشته و قصر ابونصر يکى از اين قلعه‌ها بوده است. نام قديم قصر ابونصر، تخت سليمان است و زير همين نام، در تاريخ ۲۴ شهريور ۱۳۱۰ به شماره ۱۳ در فهرست آثار تاريخى ايران به ثبت رسيده است. محوطهٔ پايين و مجاور قصر ابونصر را به نام «دشت خضر» مى‌‌خوانند و بقاعى هم در آنجا وجود دارند.
|
