کودک ناشنوا، انتظاراتش زیاد نیست

روزنامه اطلاعات: مطلبي كه در زير مي‌خوانيد درباره انتظارات كودكان ناشنوا از والدين خود است كه از مجله تعليم و تربيت استثنايي، شماره‌هاي 80 و 81 گرفته شده است. اميد است اين مقاله بتواند به والديني كه داراي فرزند ناشنوا هستند كمك كند تا رفتار درستي در قبال فرزندشان داشته باشند.

اساس يك جامعه سالم را خانواده سالم مي‌سازد. هر كودكي در خانواده‌اي به دنيا مي‌آيد، بزرگ مي‌شود و تكامل مي‌يابد. اين خانواده سالم است كه انسان سالم پرورش مي‌دهد. خانواده سالم، خانواده‌اي است كه به نيازهاي همه جانبه اعضاي خود در گستره حيات توجه دارد و سعي مي‌كند به انتظارها و نيازهاي كودكان به شيوه‌هاي درست پاسخ دهد.

همه كودكان نيازهايي دارند، اما كودك استثنايي علاوه بر آن نيازها، داراي يك سري نيازهاي ويژه است. خانواده، بيشتر نيازهاي ويژه كودكان آسيب ديده‌ شنوايي را به ويژه در سال‌هاي پيش از دبستان برآورده مي‌كند. براي برآورده‌ شدن اين نيازها لازم است به نيازهاي كل اعضاي خانواده، فرهنگ خانواده، مذهب و پويايي‌هاي خانواده نيز توجه كامل شود. در سال‌‌هاي اخير به دنبال گسترش روزافزون غربالگري شنوايي، لازم است مداخله بهنگام به صورت برنامه‌هاي ويژه‌اي براي كودكان آسيب ديده شنوايي و خانواده آنها صورت گيرد. مداخله‌هاي بهنگام بايد شامل برنامه‌هايي براي حمايت از كودك، حمايت از والدين و حمايت از ارتباطات ميان كودك و والدين باشد.

بيش از 90درصد كودكان آسيب ديده شنوايي در خانواده‌هاي شنوا به دنيا مي‌آيند. از اين رو يكي از اساسي‌ترين اركان‌هاي هر نوع برنامه حمايت از والدين، ارائه اطلاعات مناسب و مورد نياز خانواده‌ها است. همچنين بايد از لحاظ هيجاني و احساس آنان را براي پذيرش واقعيت كم‌شنوايي فرزند آماده كرد. برنامه‌هاي مناسب مداخله و حمايت بهنگام سبب رشد شناختي، اجتماعي و سلامت عمومي كودكان كم‌شنوا مي‌شود و كيفيت زندگي و تعاملات اجتماعي آنها را به ميزان بسيار زيادي بهبود مي‌بخشد (گروه آموزش و مهارت انگلستان، 2003؛ انجمن ملي كودكان ناشنوا، 2003). خانواده داراي كودك ناشنوا غالباً انتظاراتي از فرزند خود دارد اما داشتن انتظار از كودك، بدون توجه به مسئوليت‌ها و نقش‌هاي خانواده، انتظاري عبث و بيهوده است.

در مكتب اسلام، انتظارها، تكاليف، حقوق و وظايف انسانها دوجانبه و متقابل است. از اين رو شايسته است هر پدر و مادري صادقانه از خود سؤال كند من چگونه پدر و مادري هستم؟‌آيا من به همه نيازهاي فرزندم واقفم؟ آيا من مي‌دانم فرزندم از من چه انتظارهايي دارد؟

ناشنوايي، اين معلوليت پنهان به ويژه از لحاظ ناتواني‌هاي ارتباطي كه به همراه مي‌آورد، نياز به مداخله‌ها و توان‌بخشي ويژه‌اي دارد كه در سال‌هاي نخست، بار اين مسئوليت بيش از همه بر دوش والدين است. در اين مقاله سعي شده است اين نيازها از زبان يك كودك آسيب ديده شنوايي به گونه‌اي ساده ارائه شود.



الف) انتظارهاي كلي و اساسي

پدر و مادر عزيز، فرزند ناشنواي شما انتظار دارد:

* در ارتباط با آموزش و پرورش او احساس مسئوليت كنيد.

* به نيازها و انتظارهاي او توجه كنيد و پاسخ مناسب دهيد.

* هرچه سريع‌تر اقدامات توان‌بخشي و مداخله‌اي لازم را براي او آغاز كنيد.

* از او در حد توانايي و وسعش انتظار داشته باشيد.

* با او متناسب با سن، جنس و محدوديت‌هايش رفتار كنيد.

* از كار با او خسته نشويد.

* او را همان گونه كه هست بپذيريد.

* اعتماد به نفس او را تقويت كنيد.

* توصيه‌هاي مربيان و متخصصان را در منزل و در همه موقعيت‌هاي زندگي در نظر بگيريد.

* به توانايي‌هاي او تكيه كنيد، نه به ناتواني‌هايش.

* به او اعتماد كنيد.

* نگران آينده‌ي او نباشيد و به خدا توكل كنيد.

* فرصت‌ها، امكانات و شرايط مناسب را براي رشد و شكوفايي استعدادهاي بالقوه او فراهم كنيد.

* او را زياد در آغوش بگيريد، نوازش كنيد و مورد محبت قرار دهيد.

* به وضع ظاهري و لباس او توجه كنيد.

* او را لوس نكنيد و ادب و تربيت او را در نظر داشته باشيد.



ب) انتظارهاي عاطفي و رواني

كودك ناشنواي شما انتظار دارد:

* به احساس‌ها و عواطف او توجه كنيد و آنها را بپذيريد.

* در مورد احساس‌هاي مختلف مثل شادي، غم، حسد، كينه، محبت، تأسف، نگراني و... با او صحبت كنيد.

* سعي كنيد احساس‌ها را به صورت نقاشي و با تصاوير به او نشان دهيد.

* به او ياد بدهيد بتواند احساسش را در چهره خود نشان دهد.

* به او نشان دهيد چگونه مي‌تواند بدون آسيب زدن و ايجاد ناراحتي براي ديگران، احساسش را بروز دهد.

* به او كمك كنيد شيوه‌هاي ابراز احساسات را بشناسد (بنويسد، با كسي حرف بزند، نقاشي كند، جست و خيز كند، گريه كند و...)

* همواره به او افتخار كنيد و بگوييد از داشتن فرزندي مانند او احساس غرور مي‌كنيد.

* محيطي به دور از اضطراب برايش فراهم كنيد.

* در حد اعتدال به او محبت كنيد.

* اجازه دهيد براي برخي موارد خودش تصميم بگيرد و به تصميم او احترام بگذاريد.

* با او جر و بحث نكنيد.

* او را مسخره، تحقير يا سرزنش نكنيد.

* او را با ديگران مقايسه نكنيد.

* بين او و خواهرها و برادرهايش تبعيض قائل نشويد.

* هر موفقيت او را هرچند كوچك، مورد تشويق قرار دهيد.

* به فرزندتان كمك كنيد اشتباه‌ها و شكست‌هايش را جبران كند.

* قوانين خاصي براي منزل خود در نظر بگيريد و از او بخواهيد به آنها احترام بگذارد.

* سعي كنيد از سؤال كردن زياد، دستور دادن و انتقاد كردن بپرهيزيد.

* در فعاليت‌ها و سرگرمي‌هاي فرزندتان شريك باشيد.

* به فرزندتان كمك كنيد خود و ناتواني خود را هرچه بيشتر بشناسد.



ج) انتظارهاي مربوط به مهارت‌هاي حسي و حركتي

* او را زياد به گردش، كوه، پارك، رودخانه، و... ببريد تا طبيعت را ببيند.

* اجازه دهيد زياد آب بازي كند و او را به شنا بفرستيد.

* اجازه دهيد با خاك و سنگ بازي كند و دست و پايش را در ماسه و خاك فرو كند.

* اجازه دهيد بدود، بالا و پايين برود يا از جايي آويزان شود.

* او را تشويق كنيد با آهنگ و سرودهاي كودكانه (با هر نوع وزن و آهنگي) نرمش كند.

* او را زياد به محل بازي كودكان يا حياط منزل ببريد و بگذاريد با همسالانش بازي‌هاي پرتحرك كند.

* سعي كنيد فرزندتان هرچه ممكن است كمتر تلويزيون نگاه كند و پشت رايانه بنشيند.

* او را به توپ بازي و فوتبال تشويق كنيد و گاهي خودتان با او بازي كنيد.

* او را تشويق كنيد نقاشي بكشد و نمايش بازي كند.

* او را تشويق كنيد خمير بازي كند.

* گاهي او را ماساژ دهيد ، نوازش كنيد و موهايش را شانه بزنيد.