کودک و تکنولوژی،زندگی اش شده کامپیوتر

 انجمن روانپزشکی کودک و نوجوانان: نمی توان تصور کرد که کودکان ما بزرگ شوند، رشد کنند، وارد دانشگاه یا حوزه های مختلف شغلی شوند اما با رایانه آشنا نباشند و از شبکه جهانی (اینترنت) چیزی ندانند. دنیای امرز، دنیای تلویزیون، ماهواره، کامپیوتر و اینترنت می باشد و موارد فوق چنان با سرعت وارد زندگی بشر شده و نفوذ خود را ادامه می دهند که نمی توان از کنار آن ها با بی تفاوتی گذشت بلکه باید با آن ها به روش صحیح برخورد نمود تا بیشترین سود و استفاده حاصل آید. نکته قابل ذکر آن است که همچنان که اثرات مفید تکنولوژی جدید در کیفیت زندگی ما قابل انکار نیست ولی در صورت عدم مدیریت صحیح نیز ممکن است تاثیرات مضر آن بر زندگی کودکان و نوجوانان ما غیر قابل جبران باشد.

کامپیوتر همیشه هم برای بچه‌ها و هم برای بزرگسالان بعنوان یک منبع صحیح و قابل اعتماد مطرح بوده است. ولی به نظر می‌رسد مسائلی در مورد استفاده از کامپیوتر وجود دارد که والدین را نگران می‌کند. مهمترین عامل برای تعیین اثرات مثبت و یا منفی کامپیوتر یکی مدت زمانی است که کودک و نوجوان صرف استفاده از کامپیوتر می‌کند و دیگری نوع فعالیت‌هایی است که او درگیر آن می‌شود.

کودکی که ساعات طولانی از روز خود را پای کامپیوتر می‌نشیند از سایر فعالیت‌های لازم برای رشد مانند فعالیت‌های تحصیلی، ارتباطی و اجتماعی عقب می‌ماند استفاده زیاد و کنترل نشده از کامپیوتر در زمان‌های طولانی می‌تواند منجر به چاقی، افت عملکرد ارتباطی و اجتماعی و افزایش احساس تنهایی و افسردگی گردد.

استفاده از بازی‌های خشن کامپیوتری بخصوص در کودکانی که از نظر سرشتی یا محیط خانوادگی مستعد پرخاشگری و یا اختلالات رفتاری هستند، با افزایش پرخاشگری همراه است.

ولی چنانچه از برنامه‌عای صحیح آموزشی استفاده شود فرصتی را برای خلق کردن و اکتشاف در اختیار کودک قرار می‌دهد. استفاده از نرم‌افزارهایی متناسب با سطح رشدی کو.دک فرصتی را برای تفکر، اکتشاف و بدست آوردن پاسخ در اختیار کودک قرار می‌دهد و قدرت تفکر و خلاقیت او را شکوفا می‌کند و توانایی تفکر حل مسدله را در او قوی می‌کند. بطور مثال نرم افزارهای گرافیکی می‌تواند برای کودک خیلی جالب باشد چرا که اثر خودش را در محیط امتحان می‌کند و انگیزه خلق تصاویر سمبولیک را در او بیدار می‌کند. محتوی چیزهایی که بچه‌ها درکامپیوتر استفاده می‌کنند باید محتویات معنادار در ارتباط با تجربیات خانه، مدرسه و جامعه باشد. باید فعالیت‌هایی باشد که به کودک اجازه انتخاب و کنترل دهد. استفاده از کامپیوتر بخصوص می‌تواند برای کودکانی که به علت ناتوانی‌های مربوطه نمی‌توانند از روش‌های آموزش سنتی بهره ببرند و یا استفاده از این روش‌ها برای آنها اختلالات رفتاری خفیف و یا مشکل توجه و تمرکز، شنوایی، تکلمی و ... دارند.

موارد زیر را در مورد استفاده از کامپیوتر در نظر بگیرید:

1-استفاده از کامپیوتر برای کودکان زیر ٣ سال توصیه نمی‌شود. تا این مرحله سنی بهتر است انرژی کودک صرف یادگیری مهارتهای حرکتی، زبانی، ارتباط برقرار کردن، بازی کردن و ... بشود.

2-فعالیت‌های کامپیوتری مورد استفاده توسط کودک باید به نوعی باشد که باعث افزایش خلاقیت و انگیزه او شود و به او فرصتی برای باز کردن، کشف کردن و تجربه کردن بدهد، فعالیت‌هایی که پایان آن باز است و کودک قدرت انتخاب دارد. این فعالیت‌ها به کودک فرصت اکتشاف، تخیل تصور کردن، انتخاب و تصمیم‌گیری و حل مسئله می‌دهد. برای کودکان پیش دبستانی برنامه‌های نقاشی می‌تواند برنامه بسیار مناسبی باشد.

3-در صورتی که این امکان وجود داشته باشد بخصوص در مدرسه بهتر است اتسفاده از کامپیوتر یک کار گروهی درآِدد. در این صورت احتمال مشارکت، همکاری، حل مسئله گروهی و برقراری ارتباط بین کودکان بیشتر می‌گردد.

4-زمان‌هایی را اختصاص دهید که در کنار کودک و نوجوان خود به یک فعالیت مشترک کامپیوتری بپردازد و با آنها بازی‌ها و برنامه‌هایی را باز کرده و انجام دهید این کار حداقل دو فایده دارد یکی آن که در زمانی که کودک دچار احساس ناکامی و شکست در برنامه‌ای شده در کنار او هستید و به او کمک می‌کنید و دیگر آن که می‌توانید نظارتی روی کار او داشته باشد و در مورد بازی‌ها و برنامه‌های مختلف با هم بحث و تبادل نظر کرده و امکان یک آموزش دو طرفه را برقرار سازید.

5-زمان استفاده از کامپیوتر را برای فرزند خود محدود نمایید. اگر قرار باشد کودک تمام وقت خود را صرف وسایل الکترونیکی چون کامپیوتر، تلویزیون، پلی استیشن (PlayStation) و موارد دیگر نماید، دیگر زمانی را برای بازی‌های رو در رو و گروهی نخواهد داشت که فرصت رشد مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی را از کودک می‌گیرد.

6-در حد امکان سعی کنید کامپیوتر را با علایق و فعالیت‌های کودک ادغام نمایید تا اینکه اجازه دهید کامپیوتر فعالیت و علاقه اصلی او بشود.

7-کامپیوتر را در اتاق کودک قرار ندهید چون در آن صورت نمی‌توانید روی زمان استفاده از آن کنترلی داشته باشید. چنانچه کودک شما علاقه زیادی به استفاده از کامپیوتر دارد از آن به عنوان تشویقی برای رفتارهای مناسب دیگری استفاده کنید.

دکتر فریبا عربگل

فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
بیمارستان امام حسین
بخش روانپزشکی اطفال