عوارض سزارین، اختلال در رابطه زناشویی

طبق شواهد موجود، آمار تولد سزارين در برخي كشورهاي توسعه يافته در حال افزايش است. سزارين شايع‌ترين عمل جراحي اصلي در ايالت متحده است. قبلا اين مشكل منحصر به آمريكا بود اما در حال حاضر تبديل به يك بحران بين‌المللي شده است.

آمار ايران در دو دهه‌ي اخير رشد صعودي سزارين 50 درصد را گزارش مي‌دهد، افزايش آمار بيشتر مربوط به سزارين‌هاي شكم اول به ويژه موارد انتخابي مي‌باشد. عوامل موثر ديگر در اين افزايش در كشورهاي توسعه يافته متعدد مي‌باشند از جمله تغيير در انتظارات بيماران و پزشكان نسبت به خطر زايمان، تغيير در مهارت‌هاي باليني پزشكان (تعداد كمتر زايمان‌هاي طبيعي پس از سزارين)، زايمان‌هاي بريج (زايمان با پا) و زايمان‌هاي با مداخله ابزار، تعداد بيشتر القاي ليبر (درد زايمان)، مسائل مالي و فشارهاي وارده از سوي سازمان‌هاي بيمه‌گر. افزايش سن مادران و افزايش شيوع بارداري‌هاي چندقلو و چاقي مادران نيز از ديگر عوامل موثر مي‌باشد.

در چه مواردي سزارين انجام مي‌شود؟
سزارين زماني انجام مي‌شود كه بيمار و پزشك احساس كنند سزارين نسبت به زايمان طبيعي نتيجه بهتري را براي مادر، جنين يا هر دو به همراه مي‌آورد.

چهار انديكاسيون شايع سزارين كه تقريبا 80 درصد موارد را شامل مي‌شود عبارتند از: عدم پيشرفت ليبر (30 درصد)، هيستروتومي قبلي - باز كردن رحم -(مربوط به سزارين يا ميومكتومي، برداشتن ميوم يا ترميم رحم) (30 درصد)، وضعيت غيراطمينان بخش جنين (10 درصد) و نمايش غيرطبيعي جنين (11 درصد). انديكاسيون‌هاي كمتر شايع سزارين عبارتند از: لانه‌گزيني غيرطبيعي جفت، عفونت رحمي (هرپس سيمپلكس، ويروس نقص ايمني)، چندقلويي و يا بيماري‌هاي خونريزي‌دهنده جنين، انسداد مكانيكي در مسير زايمان طبيعي (ميوم بزرگ يا كونديلوم اكوميناتا، شكستگي شديد يا جابه‌جايي لگن، ماكروزومي (بزرگي جنين)، آنومالي جنيني مانند هيدروسفالي جنين (بزرگي سر).

تا همين اواخر مساله سزارين انتخابي در بسياري از كشورها مطرح نبود. ولي به تازگي توجه به ترجيح و انتخاب بيماران در مورد نحوه زايمان مورد چالش قرار گرفته است. علاوه بر اين، انجمن آمريكايي زنان و زايمان (ACOG) اظهار داشته است، در صورتي كه پزشك باور داشته باشد كه سزارين سلامت و بهبودي بيماران و جنين‌هاي آنها را بيشتر از زايمان واژينال تامين مي‌كند، از نظر اخلاقي سزارين را توصيه كند. اين نظرات توسط برخي يافته‌هاي علمي در مورد مزايا و خطرات سزارين محدود مي‌شوند.

خطرات ناشي از عوارض شديد مادري در سزارين برنامه‌ريزي شده نسبت به زايمان طبيعي برنامه‌ريزي شده بيشتر مي‌باشد و در كساني كه سزارين بدون برنامه‌ريزي قبلي انجام مي‌شود اين خطرات افزايش بيشتري نشان مي‌دهند. از ديگر نگراني‌هاي مربوط به سزارين عبارت است از تاثير احتمالي سزارين روي باروري آينده، ارتباط ميان سزارين و حاملگي خارج از رحم و تاثير سزارين روي عملكرد جنسي پس از زايمان.

تاثير سزارين بر باروري
در برخي مطالعات صورت گرفته نشان داده شده است كه به دنبال زايمان سزارين اوليه، كاهش حدود ده درصدي در باروري آينده رخ مي‌دهد.

در اين مطالعات اشاره‌اي به علل اين كاهش باروري و اينكه آيا عدم بارداري داوطلبانه بوده است يا نه، نشده است. برخي صاحب‌نظران اظهار داشته‌اند كه طي يك مكانيسم رواني اجتماعي در كساني كه قبلا سزارين شده‌اند برخي عوامل منفي منجر به امتناع آنها از بارداري مجدد مي‌شود. تجارب قبل، حين و پس از زايمان سزارين با زايمان طبيعي متفاوت مي‌باشد. همين عوامل مي‌توانند احتمال به حاملگي مجدد را محدود كند. بنابراين احساس ترس از زايمان طبيعي پس از زايمان يا سزارين مجدد تاثير منفي بر تمايل به بارداري مجدد در اين زنان دارد.

طبق مطالعاتي كه ارتباط ميان روش زايمان واژينال، واژينال به وسيله‌ي ابزار و سزارين روي باروري آينده را بررسي كرده‌اند، مشاهده شده است كه زناني كه سابقه‌ي سزارين داشته‌اند و يا سابقه‌ي زايمان واژينال به وسيله ابزار را داشته‌اند نسبت به زايمان طبيعي حاملگي‌هاي كمتري را تجربه كرده‌اند. استفاده بيشتر از خدمات بيمارستاني چه به علت ناخوشي و چه به دلايل ديگر يكي از عوامل خطر سزارين محسوب مي‌شود.

سزارين، حاملگي خارج از رحم و فاكتورهاي لوله‌اي
گفته شده است كه سزارين عامل خطري براي حاملگي خارج از رحم مي‌باشد. سابقه سزارين خطر چسبندگي‌هاي داخل شكمي و چسبندگي روده‌ي باريك را افزايش مي‌دهد. اگرچه اين افزايش كمتر از ساير جراحي‌هاي شكمي است.
سن و چاقي دو عامل خطر مشترك براي نازايي و سزارين مي‌باشد. همانطور كه قبلا نيز اشاره شد، ناباروري قبلي نيز احتمال سزارين را افزايش مي‌دهد و درمان نازايي ميزان حاملگي چندقلو را افزايش داده و افزايش تعداد فرزندان روي تمايل به حاملگي بعدي تاثير مي‌گذارد.

ارتباط سزارين و عملكرد جنسي
شواهدي قوي مبني بر ارتباط ميان زايمان طبيعي با كمك ابزار و اختلال عملكرد جنسي وجود دارد. در همه مطالعات مربوط به درد پرينه گزارش شده است كه زايمان طبيعي با كمك ابزار ميزان درد پرينه را افزايش مي‌دهد. (درد پرينه: درد مربوط به برش و بخيه در محل زايمان طبيعي)

تئوري مبني بر تاثير منفي سزارين روي عملكرد جنسي معتقد است كه تاثيرات منفي سزارين روي سلامت مادر كه به علت ورود به فضاي صفاقي (درون شكم)، برش جراحي ديواره‌ي شكم، برش ديواره‌ي رحم و به سبب عوارض جراحي از جمله عفونت رحمي و عوارض زخم و عوارض قلبي ريوي و تروبوآمبولي رخ مي‌دهد مي‌توانند مسوول كاهش عملكرد جنسي باشند. نتايج يك مطالعه بين‌المللي بزرگ تصادفي و كنترل شده جهت مقايسه‌ي زايمان سزارين و واژينال برنامه‌ريزي شده‌ي ميان زنان با نمايش بريچ، نشان‌دهنده‌ي افزايش درد حين مقاربت در سه ماه اول پس از زايمان در گروه سزارين نسبت به زايمان واژينال مي‌باشد. همين محققان نتايج را در دو سال پس از زايمان نيز بررسي كرده‌اند. در اين مقايسه ديده شد كه سزارين برنامه‌ريزي شده هيچ تاثير منفي روي روابط جنسي، درد حين مقاربت يا رضايت جنسي نداشته است.

ساير عوارض سزارين
- عفونت: اندومتريت پس از سزارين در 35 تا 40 درصد بيماراني كه قبل از عمل، آنتي‌بيوتيك دريافت نكرده بودند گزارش شده است. اين رقم در زايمان طبيعي از قبل برنامه‌ريزي شده بدون پارگي پرده‌ها 4 تا 5 درصد مي‌باشد. آنتي‌بيوتيك پيشگيرانه مي‌تواند ميزان كلي عفونت را تقريبا دوسوم كاهش دهد.

- عفونت زخم: در 5/2 تا 16 درصد سزارين‌ها، به طور متوسط چهار تا هفت روز پس از جراحي رخ مي‌دهد.

- خونريزي: متوسط خون از دست رفتن حين سزارين 1000 ميلي‌ليتر است و حدودا 3-2 درصد بيماران نياز به انتقال خون دارند.

- ترومبوآمبولي: خطر ترومبوآمبولي وريدي پس از سزارين چهار برابر بيشتر از زايمان طبيعي گزارش شده است.

- مرگ و مير مادري: ميزان مرگ و مير مادري پس از سزارين بيشتر از زايمان واژينال مي‌باشد. ولي نسبت قابل توجهي از مرگ و مير و عارض جراحي مربوط به عوامل خطر مامايي و طبي زمينه‌اي منجر به سزارين مي‌باشد. مرگ و مير موردي در رابطه با بيهوشي عمومي از بي‌حسي منطقه‌اي بيشتر بوده است.

- پيامدهاي رواني: در مطالعات مربوط ديده شده است كه زناني كه فرزند خود را از طريق سزارين متولد كرده‌اند نسبت به كساني كه زايمان طبيعي كرده‌اند رضايت كمتري از تجربه تولد فرزند داشته‌اند، شيردهي كمتر بوده است و ارتباط عاطفي آنها با فرزندشان ديرتر برقرار شده است. بعضي از آنها دچار احساس فقدان، شكست و عصبانيت شده‌اند. البته اين قضاوت‌ها تا حدودي مربوط به ناراحتي‌ ناشي از عوارض مامايي و طبي منجر به سزارين (به‌ويژه سزارين‌هاي برنامه‌ريزي نشده)، استرس، درد و خستگي ناشي از جراحي بزرگ و وضعيت روحي پيش از زايمان بيمار مي‌باشد.

خطرات جنيني و نوزادي
اگرچه سزارين معمولا براي منافع جنيني انجام مي‌شود اما گاهي نيز عوارضي به دنبال دار از جمله نارسي يا تروژنيك مربوط به دخالت‌هاي پزشكي نظير تولد زودتر از مورد و تروماي زايماني (ضربه‌هاي زايماني).

سزارين در بسياري موارد به عنوان يك عامل خطر متوسط براي RDS (سندرم ديسترس تنفسي) نيز معرفي شده. از ديگر عوارض سزارين مي‌توان به لانه‌گزيني غيرطبيعي جفت كه در بارداري پس از سزارين اول دو تا سه برابر ميزان پايه افزايش مي‌يابد و دكولمان جفت (جدا شدن جفت از جدار رحم) نيز اشاره كرد.