مشکلات هورمونی، با بدن زنان چه می کند؟

شهرزاد: سیستم غدد درون‌ریز شامل غدد مختلفی در بدن است؛ این غدد ترشحات خود را به جریان خون می‌ریزند. در اصل هورمون‌های ترشح شده از غدد درون‌ریز نقش پیام‌رسان شیمیایی را در بدن بازی می‌کنند و بسیاری از توانایی‌های بدن به این واسطه ممکن می‌شود.

 

 

از جمله رشد استخوان‌ها، ضربان قلب، تاثیر بر توانایی بدن برای تبدیل کالری مصرفی به انرژی و... . عملکرد این دستگاه چنان با اهمیت است که اندکی اختلال در آن ممکن است فرد را مبتلا به دیابت، بیماری‌های تیروئیدی، اختلالات رشد، اختلالال عملکرد جنسی و انبوه دیگری از بیماری‌ها کند.

 

عواملی چون استرس و عفونت می‌توانند تعادل این سیستم را بر هم بزند و سبب بیماری‌های غدد درون‌ریز شود. این اختلالات ممکن است بدون ایجاد علایم معمول ـ برای مراجعه به پزشک ـ شروع شوند و فرد زمانی متوجه موضوع شود که بیماری  خیلی پیشرفت کرده باشد. با اطلاع از علایم اصلی هر یک از  این بیماری‌ها و مراجعه به‌هنگام به پزشک، می‌توان از گرفتاری‌های بیماری در امان ماند.

 

در ادامه شما را با مهم‌ترین بیماری‌های دستگاه غدد درون‌ریز آشنا می‌کنیم.

 

دستگاه غدد درون‌ریز و متابولیسم

 

دستگاه غدد درون‌ریز نقشی حیاتی در عملکردهای گوارشی، تولیدمثلی و تعادلی بدن دارد و از غدد مختلفی از جمله هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید، آدرنال (فوق‌کلیه)، جسم صنوبری و غدد تناسلی تشکیل شده است.

 

ترشحات غدد درون‌ریز به همراه سیستم ایمنی و سیستم عصبی، بدن را برای موقعیت‌های مختلف آماده می‌کند.

 

هیپوتالاموس: مرکز غدد درون‌ریز و سیستم عصبی است. این غده، هیپوفیز را کنترل می‌کند.

 

هیپوفیز: ترشحات این غده، فعالیت دیگر غدد را مهار می‌کند. مهم‌ترین هورمون‌های هیپوفیز عبارتند از: هورمون رشد، پرولاکتین، کورتیکوپروتین، اندروفین و تیروتروپین.

 

تیروئید: هورمون‌های این غده برای رشد مغز و تکامل سیستم عصبی حیاتی‌اند و در دوران بزرگسالی هورمون‌های تیروئیدی تاثیر مستقیمی بر متابولیسم دارند.

 

غدد آدرنال: دو غده آدرنال یا فوق‌کلیه هورمون‌ کورتیزول را ترشح می‌کنند.

 

تخمدان: تخمدان‌های خانم تخمک و هورمون‌های جنسی آزاد می‌کنند.

 

بیضه: غده تناسلی آقایان است و اسپرم و هورمون‌های جنسی آزاد می‌کند.

 

سلول‌های جزیره کوچک: این سلول‌ها در پانکراس (لوزالمعده) قرار دارند و هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را تولید می‌کنند.

 

پاراتیروئید: شامل چهار غده کوچک در ناحیه گردن است که در رشد و استحکام استخوان نقش دارند.

 

غده پینه‌آل: این غده در ناحیه مغز قرار داشته و در ایجاد الگوهای خواب نقش دارد.

 

تیموس: این غده در بالای قفسه سینه قرار دارد و از بدو تولد سبب توسعه سیستم ایمنی می‌شود.

 

به ‌طور کلی بیماری‌های غدد درون‌ریز به دو دسته تقسیم می‌شوند:

 

بیماری‌هایی که در اثر افزایش یا کاهش  فعالیت تولیدی یک غده ایجاد می‌شوند که در کل آن‌ها را عدم تعادل هورمونی می‌نامند.

 

بیماری‌هایی که در اثر ایجاد ندول‌ها یا ضایعات در غدد ایجاد می شوند که در این صورت میزان ترشح غدد افزایش یا کاهش می‌یابد.

 

علل افزایش یا کاهش هورمون‌های دستگاه درون‌ریز:

 

ناتوانی دستگاه درون‌ریز در مهار عدم تعادل هورمون‌ها

 

بیماری‌های خاص

 

 اختلال در مسیر تحریک یک غده توسط هورمون غده دیگر ( مثلا تاثیر غده هیپوتالاموس بر هیپوفیز)

 

 بیماری‌های ژنتیکی

 

 عفونت

 

آسیب یک غده

 

ایجاد  تومور در یک غده

 

اکثر تومور‌ها و ندول‌های غدد دستگاه درون‌ریز غیرسرطانی‌اند و معمولا در دیگر نقاط بدن منتشر نمی‌شوند، اما بر تولید هورمون‌های غده مرتبط اثر می‌‌گذارند.

 

اختلالات دستگاه غدد درون‌ریز:

 

1.کمبود هورمون رشد

 

 اگر بدن کودک هورمون رشد کافی نداشته باشد، این امکان وجود دارد که اعضای بدنش به خوبی رشد نکرده و اشکال غیرطبیعی به خود بگیرند. کمبود هورمون رشد ممکن است کلی یا جزئی باشد.

 

در این موارد آهنگ رشد اعضای بدن کودک آهسته می‌شود. برای تشخیص این اختلال هورمونی باید از کودک آزمایش خون گرفته شود. در صورت تشخیص کمبود این هورمون، باید برای کودک هورمون‌ رشد تجویز شود. این درمان چند سال طول می‌کشد.

 

2. کم‌کاری هیپوفیز

 

این اختلال درون‌ریز ممکن است مادرزادی باشد و به علت اختلال در تشکیل غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز، تومور مغزی یا عفونت مغز و بافت های اطراف آن ایجاد شود.

 

3.بیماری آدیسون

 

این اختلال هورمونی در اثر تولید ناکافی کورتیزول توسط آدرنال ایجاد می‌شود. از علایم این بیماری می‌توان به از دست دادن وزن، از دست دادن اشتها و خستگی اشاره کرد. به این بیماری هیپوکورتیزولیسم هم می‌گویند. فرد مبتلا به این بیماری ممکن است تحریک‌پذیر شود و به مصرف نمک ولع پیدا کند.

 

4.سندرم کوشینگ

 

این بیماری در اثر تولید بیش از حد کورتیزول ایجاد می‌شود که به آن هایپرکورتیزولیسم هم می‌گویند. ابتلا به سندرم کوشینگ سبب چاقی بالا تنه و هم‌چنین خستگی شدید، ضعف عضلات و استخوان‌ها می‌شود.

 

5. آکرومگالی

 

این اختلال به دنبال تولید بیش از حد هورمون رشد ایجاد می‌شود و معمولا تشخیص آن سخت است، زیرا علایم آن کم‌کم پیشرفت‌ می‌کنند. آکرومگالی در افراد میان‌سال سبب بزرگ شدن دست‌ها و پا‌ها می‌شود.

 

این رشد غیرطبیعی صورت، فک پایین، استخوان بینی و پیشانی را هم شامل می‌شود. مبتلایان به آکرومگالی ممکن است بزرگ شدن طحال، کبد و کلیه‌ها را هم تجربه کنند. دیابت، فشارخون و بیماری قلبی از دیگر آثار این بیماری است.

 

6.بیماری هاشیماتو

 

این بیماری در اثر تیروئیدیتیس مزمن ایجاد می‌شود. در این صورت غده تیروئید ملتهب می‌شود و علایمی از قبیل افزایش خفیف وزن، تحمل‌ناپذیری در مقابل سرما، خشکی پوست و ریزش مو بروز می‌یابند. هم‌چنین ممکن است خانم مبتلا به این بیماری قاعدگی نامنظمی داشته باشد. هاشیماتو یک بیماری ارثی است.

 

7.هیپوپاراتیروئیدیسم (کم‌کاری پاراتیروئید)

 

این بیماری مربوط به غدد پاراتیروئید است و در صورتی ایجاد می‌شود که هورمون‌های پاراتیروئیدی به مقدار کافی تولید نشوند و در نتیجه میزان کلسیم خون از حد طبیعی پایین‌تر بیاید.

 

فرد مبتلا به هیپوپاراتیروئیدیسم ممکن است در دست‌های خود احساس سوزش کند یا عضلاتش دچار گرفتگی شوند. معمولا بروز کامل و مشخص علایم این بیماری به‌تدریج و در مدتی طولانی اتفاق می‌افتد.

 

8.نارسایی آدرنال

 

غده آدرنال (فوق‌کلیه) در صورت نارسایی مقدار کورتیزول و آلدسترون بسیار کمی ترشح می‌کند. علایم نارسایی آدرنال عبارتند از: خستگی، ناراحتی معده، کم‌آبي بدن و تغییرات پوستی.

 

9. هیپرتیروئیدی (پرکاری تیروئید)

 

در پرکاری تیروئید ترشح هورمون‌ تیروئیدی افزایش می‌یابد و مشکلاتی از قبیل کاهش وزن، ضربان بالای قلب، تعریق و عصبی شدن را به دنبال دارد.

 

10. هیپوتیروئیدیسم (کم‌کاری تیروئید)

 

در این بیماری غده تیروئید مقدار کافی هورمون تیروئید را تولید نمی‌کند و سبب مشکلاتی از  قبیل خستگی، یبوست، خشکی پوست و افسردگی می‌شود. کم‌کاری تیروئید در کودکان می‌تواند سرعت رشد را کاهش دهد.

 

مشکلات هورمونی زنان

 

1.  افزایش میزان استروژن

 

افزایش میزان استروژن در زنان - خصوصا زنان بالای 35 سال -  بسیار شایع است، اما بیشتر خانم‌ها به این تغییر هورمونی اهمیتی نمی‌دهند و آن را بخشی از تغییرات چرخه قاعدگی خود می‌دانند. خانم‌هایی که دچار دیابت، چاقی و فشارخون هستند، داروهای استروژنی مصرف می‌کنند یا باردارند نیز ممکن است دچار افزایش میزان استروژن باشند.

 

علایم افزایش استروژن

 

پی‌ام‌اس، میگرن، تغییرات خلق‌وخو، گرفتگی، فیبروئید رحمی، افزایش وزن بی‌دلیل، پوکی استخوان، احساس خستگی و بی‌حالی، آلرژی، کاهش فعالیت جنسی، فشارخون بالا، التهاب، گرگرفتگی، ریزش مو، قاعدگی‌های نامنظم، رشد بیش از حد مو در صورت و آکنه

 

2. کاهش میزان استروژن

 

کاهش میزان استروژن معمولا در دوران یائسگی شایع است اما خانم‌هایی که درمان‌های هیستروکتومی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی را انجام داده‌اند، از یک بیماری خودایمنی رنج می‌برند یا میزان چربی در بدن‌شان خیلی پایین است نیز دچار کاهش میزان استروژن می‌شوند.

 

علایم  کاهش استروژن

 

خستگی، گرگرفتگی، تعریق شبانه، اختلال حافظه، اختلال تمرکز، درد مفاصل، خشکی پوست، لکه‌های قهوه‌ای پوست، پیری زودرس، چین و چروک، سردرد، آرتروز، افسردگی، حملات هراس و کاهش اعتماد به‌نفس

 

3. افزایش میزان پروژسترون

 

هورمون پروژسترون به طور طبیعی در دوران قاعدگی از تخمدان‌ها ترشح می‌شود و ممکن است به دنبال مصرف قرص‌های پیشگیری مقدار آن از حد معمول بالاتر رود.

 

علایم افزایش پروژسترون

 

حساسیت سینه، احساس نفخ، نوسان خلقی، خواب‌آلودگی بیش از حد، سرگیجه، مستعد شدن نسبت به عفونت قارچی و کاهش استروژن

 

4. کاهش میزان پروژسترون

 

هورمون پروژسترون تاثیر بسزایی بر عملکرد قسمت‌های مختلف بدن دارد و ترشح هورمون‌های استروژن و کورتیزون را مهار می‌کند. افزایش میزان استروژن، مقاومت به انسولین، استرس مزمن، رژیم غذایی غلط، ورزش نکردن و برخی بیماری‌ها می‌توانند سبب کاهش میزان پروژسترون شوند.

 

علایم کاهش میزان پروژسترون

 

ناباروری، بیماری‌های تیروئیدی، افسردگی، کاهش میزان قندخون، حملات هراس، حساسیت سینه، فیبروکیستیک شدن سینه، احتباس آب در بافت‌ها، قند خون پایین، قاعدگی نامنظم، کمبود منیزیم، خشکی واژن و لخته شدن خون در دوران قاعدگی

 

5. افزایش سطح هورمون‌های آندروژن

 

این هورمون‌ها در بدن زنان باید به استروژن تبدیل شوند. هورمون‌های آندروژن بر عملکرد قسمت‌های مختلف بدن اثر می‌گذارند؛ از جمله عملکرد دستگاه تناسلی، میل جنسی، رضایت جنسی، استخوان‌ها، کلیه‌ها، کبد و عضلات.

 

درمان نشدن سطح بالای هورمون‌های آندروژن به بیماری‌هایی از قبیل مقاومت به انسولین، دیابت، کلسترول بالا، فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی منجر می‌شود.

 

علایم افزایش هورمون‌های آندروژن

 

آکنه، هیسوتیسم (افزایش موهای زاید در قسمت‌های غیرمعمول مانند چانه و پشت لب)، تنک شدن مو، سندروم تخمدان پلی‌ کیستیک، نازایی، چاقی در ناحیه شکم، کمبود HDL (کلسترول خوب) و افزایش LDL (کلسترول بد)

 

6. کاهش سطح هورمون‌های آندروژن

 

میزان کم هورمون‌های آندروژن می‌تواند در هر سنی سراغ خانم‌ها بیاید، اما اغلب در دوران پیش یائسگی و بعد از یائسگی ایجاد می‌شود. کاهش این هورمون‌ها ممکن است در اثر فقدان قاعدگی (به دنبال ورز‌ش‌های سنگین و رژیم غذایی غلط باشد)، سطح بالای پرولاکتین در دوران شیردهی و تومورهای غده هیپوفیز ایجاد شود.

 

علایم

 

کاهش میل جنسی، خستگی،  کاهش احساس سلامت و خشکی واژن