دوشنبه, ۲۸ خرداد, ۱۴۰۳ / 17 June, 2024
مجله ویستا

کلید آموزش دست بچه ها، چطور فرزند خلاق داشته باشیم؟



نی نی بان: آموزش خلاق کودک‌محور يک روش هنرورانه است، شيوه‌اى براى آموزش بهتر و كارآمدتر. در اين روش دنياى بزرگسالى را کنار مى‌گذاريم و به دنياى کودکى برمى‌گرديم. در دنياى بزرگسالى صداى قوقولى قوقوى خروس‌ها شنيده نمى‌شود و هفت رنگ پرهاى آن‌ها به چشم نمى‌آيد.

 


کلید آموزش دست بچه ها، چطور فرزند خلاق داشته باشیم؟

 

اما در دنياى کودکى يک خروس با همه‌ رنگ‌هاى زيبايش ديده مى‌شود و صداى قوقولى قوقويش همچون آوايى زيبا در ذهن کودک نقش مى‌بندد و بر زبانش جارى مى‌شود.

 

اين تفاوت دنياى بزرگسالان است با دنياى کودکان. در آموزش خلاق کودک‌محور از دريچه‌ نگاه کودکان به دنياى پيرامون نگاه مى‌شود. بنابراين دنيا با همه‌ آواها، رنگ‌ها و شادى‌ها ديده مى‌شود.

 

 

در روش آموزش خلاق کودک‌محور تنها يک بايد داريم:

براى آموزش دادن و آموختن بايد دنياى بزرگسالى را کنار گذاشت و با محور قرار دادن دنياى کودکى آموزش داد و آموخت. ‌

 

آموزش خلاق كودک محور نتيجه‌ تجربه‌ هزاران ساله‌ آدمى در زندگى و آموزش و پرورش کودکان است. از دورانى که نهاد رسمى آموزش و پرورش بنياد گذاشته شد، همواره اين صداى بزرگسالان است که شنيده مى‌شود. روش به کار رفته در اين سامانه روش آموزگار محور است

 

آموزگار مى‌گويد و دانش‌آموز مى‌شنود و تکرار مى‌کند. کودکان در آموزش مشارکت ندارند. بنابراين خلاقيتى هم شکوفا نمى‌شود. آموزش و پرورش كودكان همواره از زبان و به دلخواه بزرگسالان پيش رفته است. ما مى‌توانيم اين گونه از آموزش را آموزش غيرخلاق بزرگسال‌محور بناميم.

 

در اين گونه از آموزش بزرگسال‌ها مى‌گويند:«من بزرگ هستم و نيرومند. كودكان بايد به سخن من گوش دهند و دستورهاى من را انجام دهند. آموزش من دستور است و دستور پرسش و چرا ندارد.»

 

در آموزش خلاق كودک محور بازى يک اصل است!

زيرا کودکان زندگى را با بازى تجربه مى‌کنند و ياد مى‌گيرند. بازى انرژى‌هاى نهفته‌ى کودک را آزاد مى‌کند و تجربه‌هاى نو را جايگزين مى‌سازد. در اين روش آنچه آموختنى است با بازى همراه مى‌شود تا کودک با آزادى و از روى شوق آن را فرا گيرد.

 

 

شادى و لذت يک اصل مهم ديگر در آموزش خلاق كودک محور

چون در آموزش خلاق کودک‌محور بازى يک اصل است، شادى کودک را نيز برمى‌انگيزد. کودک از روشى که در آن بازى و شادى باشد، لذت مى‌برد. حس لذت، شوق آموختن را در او شعله‌ور مى‌سازد. براى رسيدن به شادى و لذت اين کودک است که آموزش بيشتر را درخواست مى‌کند و آموزگار کارى جز همراهى با او ندارد.

 

آموزش خلاق كودک محور سادگى را ستايش مى‌کند!

روش‌هاى آموزش خلاق کودک‌محور ساده است. هر چيز که ساده باشد، روشن است. روشنى اصل ديگر در اين شيوه از آموزش است. در آموزش خلاق کودک‌محور، کودک از يک جاده پرسنگلاخ گذر نمى‌کند. او در راهى هموار و به سادگى و آسايش گام برمى‌دارد.

 

آموزش خلاق كودک محور يعنى آموختن در آزادى

آزادى يک اصل مهم در اين روش است. به هيچ کودکى نمى‌توان فشار آورد که چيزى را ياد بگيرد، مگر آن که خود دوست داشته باشد. براى پرورش و رشد كودكان بايد محيطى فراهم آورد كه كودكان در آن احساس آزادى كنند. كودكان در آزادى آموزش است كه معناى آزادى را درک مى‌كنند و مى‌آموزند كه مرزهاى آزادى تا آنجاست كه آزادى ديگران را تنگ و بسته نکند.

 

در آموزش خلاق كودک محور کنجکاوى کودکان برانگيخته مى‌شود

كنجكاوى و پرسش در آموزش خلاق کودک‌محور، یک اصل است. پرسيدن و پاسخ شنيدن، دنبال كردن و تا گامى ديگر پيش رفتن، کوشش کردن همراه ديگران تا به ميوه‌ هر کارى رسيدن يعنى آغاز کردن تا به پايان بردن، اين يک اصل ديگر در آموزش خلاق کودک‌محور است.

 

در آموزش خلاق كودک محور کودک ايمن است

ايمنى در اين روش اصل بسيار مهمى است. گاهى ما بزرگسالان، دبستان و آموزشگاه را با ميدان جنگ اشتباه مى‌گيريم. با خشم فرمان مى‌دهيم. با فريادهاىمان بر سرکودکان آتش مى‌باريم و کودکان را وامى‌داريم با رنگ پريده و نگاه ترسان ياد بگيرند. ياد بگيرند که دوست داشته باشند و به صلح احترام بگذارند. اما آيا فکر کرده‌ايم که پيام‌هاى صلح و دوستى را نمى‌توان با خشم ديکته کرد؟ کودکان براى آموزش نبايد در هراس باشند. آن‌ها بايد دوستى و ايمنى را پيوسته در صدا و رفتارهاى ما حس کنند. ايمنى تنها در صدا نيست،‌ ايمنى در فضاى آموزشگاه نيز معنا مى‌يابد.

 

در آموزش خلاق كودک محور بر انديشه‌سازى تکيه مى‌شود

در روش آموزش خلاق کودک‌محور، انديشه‌سازى يک اصل است. آدمى با انديشه زندگى خود را مى‌سازد و همواره آن را بهتر مى‌کند و پيشرفت مى‌دهد. انديشه‌سازى يعنى انگيزه داشتن براى کشف ناشناخته‌ها، گفتگو کردن درباره‌ ناشناخته‌ها، دليل آوردن در راه شناختن ناشناخته‌ها، چاره‌جويى کردن و راه‌هاى کشف نشده را يافتن و ناشناختنى را به مرزهاى شناختنى رساندن و تکرار همواره‌ى اين زنجيره.

 

آموزش خلاق كودک محور بر اصل خلاقيت استوار است

اصل‌هاى نامبرده راه به جايى نمى‌برد، اگر يک اصل مهم ناديده گرفته شود؛ اصل خلاقيت. خلاقيت يعنى فکر کردن به آن چيزى که نيست، اما مى‌تواند باشد. در اين فکر کردن و انديشه‌ورزى چيزى ساخته مى‌شود که نوست و نو بودن نشانه‌ پيشرفت است. گربه‌اى که يک شلوارک پوشيده است و دارد کتاب مى‌خواند در دنياى واقعى ديده نمى‌شود، اما فکر خلاق ما مى‌تواند آن را در دنياى افسانه و داستان بسازد. خلاقيت هميشه در افسانه و داستان نيست. آن را مى‌توان در ساخت هر ابزار و وسيله‌اى که ساخته‌ دست آدمى است، در هواپيما، در تلفن يا در دوچرخه و خيلى چيزهاى ديگر ديد.

 

در آموزش خلاق كودک محور هميار آموزگار است!

آموزگار در کنار کودکان و هم‌اندازه‌ آن‌هاست، نه بالاى سر آن‌ها و بزرگتر از آن‌ها. به همين سبب براى دانستن کودکان ناچار نيستند پاهایشان را آن‌قدر بلند کنند تا آدم بزرگ‌ها را ببينند. بلکه آموزگار پاهايش را آن‌قدر کوتاه مى‌کند که چهره به چهره‌ کودکان شود. در اين روش همه‌ صداها بهتر شنيده مى‌شوند، چهره‌ها بهتر ديده مى‌شوند و دست‌ها محکم‌تر در يکديگر جاى مى‌شوند تا اصل مهم ديگر آموزش خلاق کودک‌محور که هميارى و مشارکت است، شکل بگيرد.

 

 

شيوه‌ آموزش خلاق كودک محور، روش به زنجير كشيدن كودكان نيست. آن گونه كه ميشل فوكو فيلسوف برجسته‌ معاصر مى‌گويد:‌

«‌بزرگسالان كودكان را در مدرسه حبس مى‌كنند تا انضباط و فرمانبرى از قدرت را به آن‌ها بياموزند.»

 

 

در آموزش خلاق کودک‌محور كودكان آزادند تا با دست‌ها و انديشه خود ديوارهاى زندان بزرگسالان را ويران كنند و به جاى آن بوستانى براى بازى و شادى بسازند.

 

 

آموزش خلاق كودک محور آموزش دوستى با مادر زمين است. در اين روش کودکان مى‌آموزند که زمين مادر همه است، زمين خوراک ما و جانوران و گياهان را فراهم مى‌کند، پس بايد او را دوست بداريم و آب‌ها، جنگل‌ها و کوه‌ها را پاک نگه داريم و منابع آن را بيهوده از بين نبريم.

 

 

آموزش خلاق كودک محور ارزان‌ترين و كم‌هزينه‌ترين شيوه و روش آموزش است زيرا كودكان براى آموختن به اين روش داروى تلخ نمى‌نوشند كه براى بستن دست‌هاى‌شان نيرويى زياد به كار رود يا به اجبار آن‌ها را پشت ديوارهاى كلاس نگه دارند و نگاهبانانى براى نگهدارى از آن‌ها بگمارند.

 

در اين شيوه كودكان خود مى‌خواهند بياموزند،‌ پس از بسيارى از هزينه‌هاى روش آموزشى بزرگسال محور غيرخلاق كاسته مى‌شود. در آموزش خلاق كودک محور تنها هزينه، هزينه‌ تهيه‌ مواد آموزشى است و اين هزينه در برابر آنچه به کودکان مى‌دهيم يعنى‌ آموزش با بازى و آسودگى، ناچيز است.