برای پسرم عروسک بخرم؟

 روزنامه جام جم: روان شناسان کودک و محققان تربیتی تأکید دارند ​بازی ها و اسباب بازی ها با تقویت حواس، هوش و ادراکات کودکان، به دنیای حال و آینده آنها شکل می دهند و از همین روست که اگر درست انتخاب و در دسترس شان گذاشته شود اثراتی سازنده خواهند داشت، وگرنه مخرب و زیانبار خواهند بود.

روان شناسان کودک و محققان تربیتی تأکید دارند ​بازی ها و اسباب بازی ها با تقویت حواس، هوش و ادراکات کودکان، به دنیای حال و آینده آنها شکل می دهند و از همین روست که اگر درست انتخاب و در دسترس شان گذاشته شود اثراتی سازنده خواهند داشت، وگرنه مخرب و زیانبار خواهند بود.

چه نکات و ویژگی هایی را باید در نظر گرفت تا اسباب بازی های خریداری شده برای آنها نه تنها مفید، بلکه در صورت امکان سازنده و پرورش دهنده باشد؟ صرف نظر از ویژگی های مفید و سازنده، آیا عوامل دیگری نیز در خرید و استفاده از اسباب بازی ها دخیل​اند؟ انتخاب اقتصادی یا آموزشی والدین مهم است یا علاقه صرف کودکان؟ هر نوزاد یا کودکی، در مراحل متفاوت رشد خود به چه وسایلی علاقه و توجه نشان می دهد؟

تکامل حواس

برخی احساس ها و ادراکات نوزاد انسان طی همان دوره زندگی در رحم مادر، مراحل تکامل را پشت سر می گذارند؛ گوش و توان شنوایی از این دسته حواس است.

جغجغه، عروسک های ​صدادار، وسایل و اسباب بازی های موزیکال و ریتمیک با صدای آرام، نه بلند، و نوایی آرامش بخش، لوازم مفیدی برای مواقع بیداری او یا ساکت کردنش ​هنگام گریه است.

برخی دیگر از حواس همچون بینایی پس از تولد شکل بایسته ای به خود می گیرد. در یکی دو هفته پس از تولد، نوزادان ابتدا فقط رنگ های تند و با کنتراست زیاد را در فواصل نزدیک تشخیص می دهند نه رنگ های میانی و ملایم یا فواصل دور را؛ آویزهایی با رنگ های شاد قرمز و سبز که روی گهواره آنها در حرکت است می تواند توجه آنها را جلب کند.

کم کم او می تواند با گرفتن اشیا حس لامسه را با کنجکاوی خود درآمیزد و هر دو را تقویت کند. بنابراین باید لوازمی را در اختیارش گذاشت که خطری نداشته باشد و با سن او نیز متناسب باشد.

دوره نوزادی

ایمنی و بی خطر بودن وسایل قابل دسترس یکی از نکاتی است که در همه مراحل کودکی باید هنگام تهیه اسباب بازی نیز مورد توجه بزرگ ترها قرار گیرد.

از آنجا که نوزادان بسرعت علاقه وافری به مکیدن و به دهان بردن اشیا پیدا می کنند، بهداشتی و قابل شست وشو بودن آنها نیز اهمیت بسیار دارد. وسایلی با رنگ های روشن، نرم، لطیف و بزرگ تر از دهان با صداهای آرام و توجه برانگیز از جمله اسباب بازی ها و عروسک ها و آدمک ها، برای چنین دوره ای مناسب هستند​.

دنیای کودکی

وقتی واحد شمارش عمر فرزندتان همراه با ماه به سال نیز متصل می شود باید به فکر سرگرمی همراه با آموزش و تقویت خلاقیت او بود. او می تواند بنشیند و وسایل اطرافش را جابه جا کند، می تواند راه برود و توپی را از این سو به آن سو بیندازد یا اسبابی چرخدار مثل روروک، ماشین پلاستیکی و... را هل دهد یا به دنبال خود بکشد.

ویژگی جابه جایی و حرکت برای خرید و تهیه اسباب بازی در اولین سال زندگی نه تنها اولویت دارد بلکه از آن پس نیز در اغلب موارد باید تکرار شود تا تنبلی جای تحرک را نگیرد. در​دو یا سه سالگی درک بیشتر دنیای اطراف، به ویژگی​های دیگر​اسباب بازی ها​اضافه می شود.

کتاب های جذاب، پازل ها، مکعب ها، حیوانات یا پرندگان ساخته شده از مواد سبک، ابزار کوک شدنی یا دارای باتری برای حرکت کردن یا پخش اصوات و مانند اینها علاوه بر سرگرمی، قابلیت های آموزشی و خلاقانه را در او افزایش می دهد.

از این به بعد آنچه او را علاقه مند کند، حس خلاقیتش را برانگیزد، به عواطف و درک او شکل بهتری دهد، روش ها و راهکارها را آموزش دهد، با دیگران همراهش کند، همکاری با همبازی ها را به او بیاموزد و به حرکت و کنش وادارد، مفید است.

وسایل نقاشی غیرسمی، توپ های بادی، بازی های محوطه باز چون سرسره و طناب کشی، لوازم کوچک شده دنیای بزرگ ترها مثل لوازم خانگی یا قطارها و خودروها و... از جمله اسباب بازی هایی است که ​تقویت این موارد را تقویت می​کند.

معیارهای درست

آگاهان و متخصصان پرورشی می گویند اشکال بسیاری از والدین هنگام تهیه اسباب بازی نگاه از دید خودشان است نه نگاه از منظر بچه ها. آنها که اولین فرزندشان را به دنیا می آورند بر حسب علاقه و شوق خود، گاهی اطراف کودک را پر از اسباب بازی های جورواجوری می کنند که به جای سرگرم شدن کودک، او را سردرگم می کند.

برخی با خرید اسباب بازی های گران قیمت مدام دغدغه خراب نشدن آن را به کودک گوشزد می کنند و ترس از خرابی و ناراحتی حاصل از آن را در دل وی می کارند.

دسته ای دیگر به علایق، سلایق یا حتی خاطرات خود از اسباب بازی ها توجه دارند نه علاقه کودک حتی بعضی مواقع ممکن است توجه کودک به نوع خاصی از این اسباب های بازی از دید والدین نادرست پنداشته شود.

به عنوان مثال هنوز بسیارند والدینی که خرید عروسک برای پسربچه ها یا توپ و اسباب بازی اصطلاحا پسرانه برای دختربچه ها را اشتباه می پندارند!

توجه به ایمنی، سلیقه و علاقه کودکان، سن و سالشان، درک و هوش متفاوت آنها، امکان خراب کردن، تنوع رنگ و شکل و حتی ابعاد، جذابیتش برای کودک، قابلیت پرورش مهارت هایی چون تخیل یا آموزش همراه با سرگرمی، امکان مشغولیت با بازی، تجربه اندوزی، ارزانی آن و... از جمله نکات مناسب برای تهیه اسباب بازی است.

اگر می خواهید کودکتان به واسطه سرگرمی با اسباب بازی درک بهتری از بسیاری مسائل پیرامونش نیز به​دست بیاورد، باید قدرت تشخیص معیارهای نادرست را از درست در خود و کودکتان تقویت کنید.

یک راه قضاوت در این باره از نگاهی به اسباب بازی کودکان در خانواده ها معلوم و آشکار می شود.