رفتار کودک سرزنش شود نه شخصیتش!

ایسنا: دكتر قاسم دستجردي با بيان اينكه در هر خانه‌ يك سري اصول كلي حاكم است كه بايد از افراط و تفريط از آنها پرهيز شود، اظهار كرد: در تربيت كودك بعضي از خانواده‌ها آزادي كامل و مطلق را به نفع كودك مي‌دانند ولي برخي ديگر سيستم استبدادي و قوانين زياد و خشك بر كودك تحميل مي‌كنند كه هر دو روش اشتباه است.
وي ادامه داد: بهتر است در خانواده يك سري اصول كلي و خط قرمزهايي براساس هنجاري‌هاي آن خانواده وجود داشته باشد. همچنين والدين بايد بر روي اصولي كه مي‌خواهند فرزندشان تربيت شود توافق و ثبات داشته باشند و بين پدر و مادر دوساز ناهمگون زده نشود.
وي با اشاره به اهميت اصول مذكور در تربيت كودك افزود: همچنين والدين در موقعيت‌هاي مختلف ثبات داشته باشند. به عبارتي ديگر اگر والدين در يك موردي قانوني بگذارند، نبايد بطور دائم براي آن استثناء قائل شوند.

دستجردي روشهاي تربيت كودك را به دو دسته تنبيه و تشويق تقسيم كرد و گفت: تنبيه از نظر لغوي به معني بيدار كردن، آگاهي دادن و آنچه كه در ذهن مساوي با ضرب و شتم برخوردهاي تند است، مي‌باشد.
وي هدف از تنبيه را اصلاح، آگاهي دادن و هدايت كردن عنوان و اضافه كرد: هيچ وقت تنبيه به معناي خشم خود را فروشاندن، تحقير كردن و اذيت و آزار طرف مقابل نيست و هرجا والدين احساس مي‌كنند خود را تخليه كرده و خشم خود را فرو مي‌نشانند، اين عمل به معناي تنبيه نيست.
وي با بيان اينكه تنبيه الزاما فيزيكي نيست، گفت: در تربيت كودك اغراق نيست اگر بگوييم تنبيه فيزيكي جايي ندارد و چنانچه بعضي از والدين بخواهند جايي براي تنبيه قائل شوند آن را به عنوان آخرين گام بكار ببرند.
اين روانپزشك گفت: تنبيه فيزيكي نبايد باعث درد و آسيب به كودك شود و هدف از اين تنبيه آن است كه پدر و مادر با اين روش ناراحتي خود را از رفتار كودك نشان داده و توجه وي را به بدي و زشتي رفتارش جلب كنند كه نهايتا مي‌تواند در حد يك پشت دستي زدن يا آرام پشت باسن كودك زدن باشد.
وي تنبيه كلامي را شكل ديگري از بروز تنبيه دانست و تصريح كرد: زماني كه كودك رفتاري برخلاف هنجارهاي موجود در خانه انجام دهد، پدر و مادر در حد كلامي با گفتن "از آن رفتار شما ناراحت شدم"، "از برخورد شما عصباني هستم” يا "كار شما كار خوبي نيست” و در كنار آن اخمي كنند، ترش رويي كنند يا موقتا ارتباط عاطفي صميمانه را كمرنگ كنند و لازم است در زمان انجام كارهاي گفته شده، رفتار كودك مورد سرزنش قرار گيرد نه شخصيت وي.
وي با تاكيد بر كمتر استفاده كردن از تنبيه فيزيكي توصيه كرد: حتي‌الامكان بايد موارد اين نوع تنبيه زياد نباشد؛ چرا كه اگر رفتار كودك را دائما سرزنش كرده يا به وي تذكر دهيم، اثر تنبيه كمرنگ مي‌شود.
دستجري خطاب به والدين توصيه كرد: از سرزنش شخصيت كودك و نسبت دادن صفات زشت به وي پرهيز كنيد، وي را توهين و مسخره نكنيد، با كنايه و طعنه با كودك حرف نزنيد. همچنين جلوي ديگران بيش از حد از او انتقاد نكنيد.
وي در خصوص نكات قابل اهميت در مورد تنبيه فيزيك و كلامي گفت: تنبيه بايد كاملا متناسب با رفتار كودك باشد؛ به طوري كه نبايد براي رفتاري كه خيلي بد نيست تنبيه بدي در نظر بگيريم. همچنين علت تنبيه مشخص باشد و علت آن براي كودك توضيح داده شود. همچنين بين تنبيه و رفتار كودك فاصله زماني زيادي نباشد.
اين روانپزشك آسيب جسمي، افزايش خشونت، پرخاشگري و لجاجت،‌ افت تحصيلي و تا حدودي بهره هوشي، احتمال مشكلات روانپزشكي مانند افسردگي، رفتارهاي ضد اجتماعي و وابستگي به مواد را از عوارض تنبيه زياد كودك عنوان كرد.
وي همچنين افت اعتماد به نفس، ايجاد شخصيتهاي منفعل و وابسته و عدم پرورش روحيه قاطعيت در كودك را از ديگر عوارض تنبيه فيزيكي يا كلامي زياد دانست.
وي گفت: ‌در بعضي از موارد، رفتار منفي كودك را بر روي خود نياوريد كه اين روش در اوايل شروع آن رفتار كاربرد دارد.
اين روانپزشك در پايان يادآور شد: در برخي مواقع بهتر است از روش تشويق استفاده كرد كه مي‌تواند به شكلهاي كلامي، رفتاري و خريدن هديه و جايزه اعمال شود.