یکشنبه, ۲۶ اسفند, ۱۴۰۳ / 16 March, 2025
حزب چگونه تشکلی است و نقش آنها در نظارت بر نظام اسلامی چگونه است
● تعریف حزب
برای آشنایی با کارکرد احزاب ابتداء بازکاوی ماهیت و تعریف آنها بایسته است. مراجعه به آرای اندیشمندان ومتفکران علوم سیاسی نشانگر وجود پاره‌ای اختلافات در تعریف و تبیین چیستی احزاب است.
ادموند بورک حزب سیاسی را چنین تعریف میکند: «هیئتی از مردم است که به خاطر پیشبرد منافع ملی با کوشش‌مشترک بر اساس برخی اصول سیاسی مورد توافق متحد شده‌اند».
در مقابل گتل حزب سیاسی را ترکیبی نسبتا سازمان یافته از چندی از شهروندان می‌داند که چونان یک واحدسیاسی عمل نموده و در جستجوی تسلط بر حکومت و عملی ساختن سیاستهای خویشند. کسانی چون جیل‌کریست لیکاک، مک آیور و شومپیتر نیز تعاریف نسبتاً مشابهی را برگزیده‌اند.
عمده‌ترین چیزی که تعاریف این گروه را از بیان نخست متمایز می‌سازد افزوده شدن عنصر تلاش برای تسلط برحکومت و دستیابی به قدرت سیاسی است. جوزف لاپالومبار و مایرون وینر نیز کوشش برای دستیابی به قدرت‌سیاسی را یکی از شرایط تحقق حزب می‌دانند. همچنین از دیدگاه بال وجه تمایز احزاب سیاسی از دیگر گروه‌هاانگیزه دستیابی به قدرت سیاسی است.
● سازه‌های احزاب سیاسی
محققان علوم سیاسی پاره‌ای از ارکان و سازه‌های احزاب سیاسی را از قرار زیر دانسته‌اند:
۱ ـ توافق نظر در اصول بنیادی بین تشکیل دهندگان حزب
۲ ـ سازمان یافتگی، تشکیلات و برخورداری از فلسفه منسجم
۳ ـ مبارزه برای کسب قدرت سیاسی
۴ ـ وجود رهبری تک سالار و اولیگارشیک در ذات سازمان حزب
در نگاه این محققان احزاب سیاسی می‌کوشند قدرت را برای رهبران به دست آورند، از همین رو سرکردگی رهبران‌از نظام حزبی جدایی‌ناپذیر است.
● فواید حزب
در رابطه با سود و زیان احزاب سیاسی نکات مختلفی گفته شده است. در فواید احزاب سیاسی آمده است:
(۱) سازماندهی؛ حزب نقش سازمان‌دهنده دارد، جریانهای سیاسی پراکنده را تمرکز می‌بخشد و با گرد آوردن‌نیروهای تک تک شهروندان و سامان دادن آنها قدرت و نفوذ بزرگ پدید می‌آورد.
(۲) آموزش دهی؛ حزب دارای نقش آموزشی و کانون آموزشهای سیاسی مؤثر و کار آمد است، زیرا آموزش‌های‌سیاسی حزبی بر خلاف آموزشهای آکادمیک کم و بیش با عمل همگام است.
(۳) جهت دهی افکار عمومی؛ احزاب افزون بر آموزش سیاسی اعضای خود به آگاه‌سازی افکار عمومی و جهت‌دهی آنها نیز می‌پردازند.
(۴) ایفای مسؤلیت اخلاقی؛ احزاب فعال جهت کسب پشتیبانی توده‌ها به ناچار باید دارای سیاست،
خط مشی و برنامه دقیق و ثابت برای درازمدت باشند. منظور از مسئولیت اخلاقی در اینجا این است که احزاب‌باید مسؤلیت سیاسی انجام برنامه‌های اعلام شده را بپذیرند.
(۵) انضباط؛ حزب برای رسیدن به اهداف خود نیاز به انظباط دارد و برای رسیدن به این مقصد انظباط فکری وعملی را در اعضای خود می‌پرورد و آنان را همگام و یکپارچه می‌سازد، به گونه‌ای که در موارد اختلاف نظر شخصی براساس برنامه و نظر حزب عمل می‌کنند.
● زیان‌های حزب
در مقابل پاره‌ای از زیانها و کار کردهای منفی نیز در رابطه با احزاب سیاسی مطرح است، از جمله:
۱ ـ نفی آزادی فردی؛ حزب آزادی عمل و اراده را از فردستانده و او را به پیروی از تصمیمات رهبران حزبی وامی‌دارد. حزب به فرد و زندگی خصوصی بها نمی‌دهد و در جستجوی قدرت از هیچ کوششی برای خرد کردن فرد و یادیگر احزاب و جمعیتهایی که ممکن است مزاحم قدرت‌طلبی بلامنازع آن شوند دریغ نمی‌کند. این ویژگی بویژه درنظامهای تک حزبی مشهود و ملموس است.
۲ ـ محدودنگری؛ حزب با تبلیغات و آموزش مسلک و جهان نگری ویژه خود گستره شناخت و دیدگاه فرد را تنگ‌و محدود ساخته و او را با واقعیات بیرون از حزب بیگانه و نا آشنا می‌سازد.
۳ ـ زیان به وحدت ملی؛ در نظامهای چند حزبی معمولاً احزاب مختلف در جهت فراچنگ آوردن قدرت بایکدیگر به ستیز برخاسته، وفاِ و همبستگی اجتماعی را تهدید می‌کنند.
۴ ـ سیاسی سازی‌های نابجا؛ حزب عامدانه به همه چیز رنگ و بوی سیاسی می‌دهد تا بتواند آن را دستاویز نبردسیاسی سازد، در حالی که اگر احزاب سیاسی نمی‌بودند بسیاری از کارها و دشواری‌ها از راه‌های غیر سیاسی به دست‌کارشناسان و سازمان‌های اداری دولت گشوده می‌شد.
۵ ـ دموکراسی ستیزی؛ به رغم آنکه طرفداران حزب آن را لازمه دموکراسی می‌دانند، مخالفان بر آنند که حزب‌های‌سیاسی دشمن دموکراسی‌اند؛ زیرا بنیاد دموکراسی بر این است که همهٔ مردم در زندگی اجتماعی و سیاسی باید به‌گونه‌ای برابر از فرصتها، امکانات و دستاوردهای اجتماعی بهره گیرند، در حالی که حزب‌های سیاسی اساساً برای به‌قدرت رساندن گروهی کوچک بنیان گرفته است. میشلز معتقد است که حزب‌های سیاسی به هیچ روی نمایندهٔ‌همه اعضاء به ویژه طبقه یا گروهی که آشکارا از آن دفاع می‌کنند نیست و منافع اعضا و توده‌ها اغلب از راه رهبران‌جداست؟
۶ ـ تعصب حزبی و پای‌بندی مطلق به منافع و اهداف حزب موجب از بین بردن شخصیت انسانی، تعارض باارزشهای اخلاقی و مانع آزاد اندیشی است.
● حزب و تحزب در اسلام و نظامهای غربی:
از تأمل در آنچه آمد روشن میشود که حزب و تحزب امری ذو وجهین و دارای آثار مثبت و منفی در زندگی فردی وسیاسی و اجتماعی است. اکنون چه باید کرد؟ در این باره سه گزینه وجود دارد.
(۱) با توجه به کارکردهای منفی احزاب باید از خیر آن نیز گذشت و نفی آن را خواستار شد.
(۲) با وجود کارکردهای مثبت احزاب به ناچار آفات آن را نیز باید پذیرفت.
(۳) راهی به سوی بهسازی کارکرد احزاب یافت به گونه‌ای که ضمن حفظ و تقویت کارکردهای مثبت آن ازپی‌آمدهای منفی آن در حد امکان کاست.
بررسی و ارزیابی هر یک از گزینه‌های فوِ مباحثی طولانی و فراتر از حوصله این نوشتار می‌طلبد، بنابر این به‌عنوان اصل موضوع انگاره سوم را پذیرفته و براساس آن سخن را پی می‌گیریم. حال این سوال پدید می‌آید که تحقق‌چنین آرمانی در گرو چه اموری است و چگونه ممکن میشود؟ به نظر می‌رسد اموری چند تأثیر جدی در این باره دارداز جمله: (۱) مبانی و زیر ساختهای نظری تکثرگرایی و مشارکت سیاسی(۲) قواعد و هنجارهای حاکم بر گستره‌مشارکت سیاسی و چگونگی رفتار حزبی.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست