لیبی

نخستین امتیاز نفتی لیبی در سال ۱۹۵۵ به شرکت «اکسان» واگذار شد در مه ۱۹۵۱ در منطقه «دهرا» و در ژوئن همان سال در منطقه «زلتن», نخستین میدان های بزرگ نفت لیبی کشف شدند و پس از آن در سال ۱۹۶۱ صادرات نفت این كشور آغاز شد و به سرعت رشد کرد «شرکت ملی نفت لیبی» در سال ۱۹۶۸ تاسیس شد و اداره صنعت نفت در این کشور, به عهده این شرکت واگذار شد

نخستین امتیاز نفتی لیبی در سال ۱۹۵۵ به شرکت «اکسان» واگذار شد. در مه ۱۹۵۱ در منطقه «دهرا» و در ژوئن همان سال در منطقه «زلتن»، نخستین میدان های بزرگ نفت لیبی کشف شدند و پس از آن در سال ۱۹۶۱ صادرات نفت این كشور آغاز شد و به سرعت رشد کرد. «شرکت ملی نفت لیبی» در سال ۱۹۶۸ تاسیس شد و اداره صنعت نفت در این کشور، به عهده این شرکت واگذار شد.

لیبی در شمال آفریقا و در جنوب مدیترانه واقع شده است. تانزانیا و الجزایر در غرب، نیجر و چاد در جنوب، مصر در شرق و سودان در جنوب شرقی لیبی قرار دارند. نخستین ساکنان لیبی «بربرها» بودند. با تسلط اعراب برشمال آفریقا، اسلام به این منطقه وارد شد و این سلطه تا سال ۱۵۰۰ میلادی در این منطقه ادامه یافت.

در قرن شانزدهم میلادی، امپراتوری عثمانی بر این منطقه حاکم شد، اما اعراب محلی زیر نظر این امپراتوری، سلطه خود را بر منطقه حفظ کردند. در آغاز قرن بیستم، امپراتوری عثمانی پس از یک ستیز طولانی، جای خود را به قدرت اروپایی دیگری داد و این گونه لیبی به کنترل ایتالیا درآمد.

در آغاز جنگ جهانی دوم، لیبی به اشغال نیروهای متفق درآمد، اما در سال ۱۹۵۱ با قطعنامه سازمان ملل متحد، پادشاهی لیبی به طور رسمی اعلام شد و این کشور استقلال یافت. در سال ۱۹۶۹ با یک کودتای بدون خونریزی که مجریان آن گروهی از نظامیان سوسیالیست بودند، «محمد ادریس» ، پادشاه این کشور از سلطنت برکنار شد. پس از کودتا، پادشاهی لیبی به « جمهوری عربی لیبی» تبدیل شد که زیر نظر شورای انقلاب به ریاست سرهنگ قذافی اداره می شد.

در دهه ۷۰ با توافق رژیم جدید و نیروهای انگلیسی و فرانسوی، نیروهای نظامی این کشورها خاک لیبی را ترک کردند و پس از آن حکومت تک حزبی در این کشور حاکم و «اتحادیه سوسیالیست عرب» تنها حزب انحصاری سیاسی این کشور شد.

●چشم انداز عمومی

اقتصاد لیبی به درآمد نفت وابسته است. ۹۵ درصد درآمدهای ارزی لیبی از نفت است و می كوشد با تقویت سایر بخش های اقتصادی در این کشور، از اتکا به درآمدهای نفت بکاهد. نارسایی های ساختاری، کمبود زیرساخت های ارتباطی و دمدمی مزاج بودن دولتمردان در تصمیم گیری های کلان اقتصادی از عوامل نامطمئن بودن سرمایه گذاری به ویژه سرمایه گذاری خارجی در این کشور است.

میزان بیکاری در این کشور ۳۰ درصد اعلام شده است. آزادسازی اقتصادی به منظور جذب سرمایه های خارجی از دیگر تمهیداتی است که برای حل مشکلات اقتصادی در این کشور اندیشیده شده است.

در ۵ آوریل ۱۹۹۸ لیبی پس از چندین سال بحران در روابط با غرب، دو مظنون به بمب گذاری در هواپیمای پان امریکن ۱۳۰ را تحویل داد؛ در نتیجه تحریم های اقتصادی شش ساله سازمان ملل برضد این کشور لغو شد. با آن كه لیبی سرانجام مجبور شد به خانواده کشته شدگان بمب گذاری هواپیمای پان امریکن۱۳۰ غرامت بپردازد، تحریم های آمریکا برضد لیبی همچنان ادامه دارد.

در سال ۱۹۹۶ با تصویب قانون طرح داماتو برضد ایران و لیبی، شرکت های بزرگ آمریکایی از سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز این دو کشور منع شدند. براساس این قانون، هیچ شرکت آمریکایی حق نداشت در مدت یک سال، بیش از ۴۰ میلیون دلار در صنایع نفت وگاز این دو کشور سرمایه گذاری کند که در سال ۱۹۹۷ این مبلغ به ۲۰ میلیون دلار کاهش یافت.

●پیشینه صنعت نفت

نخستین امتیاز نفتی لیبی در سال ۱۹۵۵ به شرکت «اکسان» واگذار شد. در مه ۱۹۵۱ در منطقه «دهرا» و در ژوئن همان سال در منطقه «زلتن»، نخستین میدان های بزرگ نفت لیبی کشف شدند و پس از آن در سال ۱۹۶۱ صادرات نفت این كشور آغاز شد و به سرعت رشد کرد. «شرکت ملی نفت لیبی» در سال ۱۹۶۸ تاسیس شد و اداره صنعت نفت در این کشور، به عهده این شرکت واگذار شد.

لیبی با ملی اعلام کردن املاک شرکت بریتیش پترولیوم در این کشور در سال ۱۹۷۰، زمینه ملی شدن صنعت نفت این کشور را در دسامبر۱۹۷۱ فراهم کرد. در اواسط دهه ۷۰ ،۵۱ درصد از منابع و دارایی های شرکت «اکسان» نیز مشمول این قانون شد.

سازمان ملل پس از رسیدگی به پرونده بمب گذاری هواپیمای پان آمریکن ۱۳۰ نخستین بار لیبی را در سال ۱۹۹۲ تحریم کرد. به موجب این تحریم، خرید و فروش نفت، تجهیزات نفتی مورد نیاز برای ساخت و تعمیر پایانه ها و پالایشگاه ها وتجهیزات صنایع هوایی را در برمی گرفت. با این تحریم، اقتصاد لیبی ضربه شدیدی را متحمل شد.

شرکت ملی نفت لیبی با چند شرکت زیرمجموعه و شرکت خارجی فعال در زمینه اکتشاف و تولید، صنعت نفت این کشور را تشکیل می دهند. «آجیپ » از شرکت های خارجی است که از سال ۱۹۵۹ فعالیت خود را در لیبی آغاز کرده است.

تحریم تجاری آمریکا برضد لیبی از سال ۱۹۸۱ آغاز شد. به دنبال این اقدام، شرکت های آمریکایی «اکسان» و «موبیل» در سال ۱۹۸۲ دست از کار کشیدند. «کونوکو» ، «اکسیدنتال» ، «مارتن» ، «گریس»، «پترولیوم» و «آماراداهس» به کار خود ادامه دادند ، اما آنها نیز در سال ۱۹۸۶ دست از کار کشیدند.

لیبی در تلاش است که با کمک گرفتن از شرکت های خارجی و هزینه کردن ۵/۱ میلیارد دلار، ظرفیت تولید کنونی را به ۲ میلیون بشکه در روز برساند.

در دهه ۷۰ تا پیش از ملی شدن صنعت نفت، ظرفیت تولید لیبی ۲ میلیون بشکه در روز بود، ولی میزان آن به دلیل مشکلات در روند سرمایه گذاری، کاهش یافت. در سال ۲۰۰۰ این کشور از ۵۰ شرکت نفت و گاز خارجی دعوت کرد تا در قالب قراردادهای مشارکت در تولید، در فعالیت های مربوط به اکتشاف و تولید با این کشور همکاری کنند.

هم اکنون لیبی ۱۲ میدان نفتی با ذخیره بیش از یك میلیارد بشکه و ۲ میدان با ذخیره ۵/۰ تا ۱ میلیارد بشکه نفت در اختیار دارد. بیشترین تولید نفت لیبی از میدان های نفت خشکی صورت

می گیرد. اکتشاف نفت تنها در ۲۵ درصد از خاك لیبی انجام شده و بقیه خاک این کشور هنوز مطالعه و بررسی نشده است.

●ذخایر و تولید نفت

نفت تولید شده در لیبی از نوع مرغوب و کم گوگرد (شیرین) است که با هزینه کم تولید می شود. از دهه ۷۰ میلادی، میزان اکتشاف و توسعه میدان های جدید لیبی به اندازه ای نبوده است که تولید از میدان های قدیمی را جبران کند؛ از این رو، این کشور در تلاش است با افزایش ضریب بازیافت میدان های قدیمی و بهره برداری از میدان های جدید، میزان تولید خود را افزایش دهد.

افت تولید از میدان هایی که شرکت ملی نفت لیبی عملیات آن را برعهده دارد، به طور متوسط ۸ درصد است و به این ترتیب، این کشور برای سامان دهی به صنعت نفت و افزایش تولید، نیاز شدیدی به کمک شرکت های خارجی دارد. تولید نفت لیبی در حال حاضر نزدیک به ۵/۱ میلیون بشکه در روز است؛ حال آن که در سال ۱۹۷۰ تولید نفت لیبی ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز بود.

لیبی در نظر دارد با افزایش ضریب بازیافت میدان های قدیمی و بهره برداری از میدان های جدید میزان تولید نفت خود را افزایش دهد. صادرات نفت این کشور به طور متوسط ۲۵/۱ میلیون بشکه در روز است که بیش از ۹۰ درصد آن به کشورهای اروپایی به ویژه ایتالیا،آلمان فرانسه اسپانیا و یونان صادر شده است.

شرکت های «واها» ، «شرکت نفت خلیج عرب» ، «سرت» و «SOC» زیر نظر شرکت ملی نفت لیبی فعالیت می کنند.

حوزه های نفتی «سریر» ، «نفورا» ، «اوگیلا» ، «مسلا» و «راگوبا» از حوزه های نفتی این کشور است. «ناصر» یکی از بزرگ ترین میدان های نفت لیبی است که روزانه ۶۰ هزار بشکه نفت تولید می کند. حوزه های نفتی لیبی به وسیله یک شبکه گسترده خطوط لوله به بندرهای مدیترانه متصل است. این کشور چند خط لوله بزرگ در اختیار دارد که نفت خام را از واحدهای بهره برداری پایانه های صادراتی انتقال می دهند.

●اکتشاف و توسعه

اکتشاف نفت در لیبی از سال ۱۹۵۵ آغاز شد.نخستین میدان نفتی این کشور در میدان های «امل» و «زلتن» ( ناصر کنونی) کشف شد. صادرات نفت این کشور از سال ۱۹۶۱ آغاز و قانون ملی شدن نفت از سال ۱۹۶۵ اجرا شد.

لیبی سال ها با تحریم های آمریکا روبه رو بود و ضربه های بزرگ اقتصادی بسیاری را در این باره تحمل کرد، از این رو می كوشد با تغییر قوانین و مقررات مربوط به سرمایه گذاری خارجی در بخش انرژی، شرکت های خارجی را برای سرمایه گذاری در این کشور ترغیب کند. در اختیار گرفتن مناطق اکتشافی، توسعه میدان های کوچک و افزایش تولید از میدان های بزرگ از جمله این تغییرات در قوانین به شمار می آیند.

---