مرور تحولات آسیای مرکزی

اهم تحولات آسیای مرکزی از ۱۸ تا ۲۶ آبان

● تاجیکستان

پارلمان تاجیکستان روز پنج شنبه ۱۲ نوامبر لایحه بودجه سال ۲۰۰۹ را به تصویب رساند. تهیه کنندگان این لایحه آن را بودجه رشد اقتصاد نامیده اند. قسمت درآمد بودجه ۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون سامانی را در بر می گیرد، که برابر با ۲ میلیارد دلار آمریکاست. این میزان ۲۹ درصد از مجموعه محصولات داخلی یا درآمد ناخالص ملی را تشکیل می دهد. به گزارش منابع خبری تفاوت این بودجه از بودجه جاری در آن است، که در سال آینده برای بخش معارف ۲ میلیارد و ۴۳۷ میلیون سامانی اختصاص کرده شده است و قسمت اساسی آن برای پیشرفت بخش انرژی، ساخت نیروگاه ها، خطوط انتقال برق و بازسازی راهها در نظر گرفته شده است.

به گفته گلچهره بازاراوا، رئیس کمیته اقتصاد، مالی و بودجه پارلمان:- "وام های دولتی، سرمایه ها و اعتبارها یا کمک های خارجی بخش درآمد بودجه را تشکیل می دهد".

به این دلیل، که وام های دولتی و سرمایه های خارجی و اعتباری به بخش درآمد بودجه شامل شده اند و بحران مالی جهانی می تواند به کاهش سرمایه های کشورهای خارجی در اجرای برنامه های انرژی آورده رساند، برخی از نمایندگان مردمی و کارشناسان به واقعیت ترکیب بودجه سال آینده شک دارند. یکی از ایرادهای اصلی به لایحه بودجه در رابطه به آزاد بودن شرکت آلمنیوم "تالکا" از پرداخت مالیات است. میرزابیک خواجه اف، نماینده مردم در این زمینه از وزیر مالی پرسیده است، که به چه دلیل کارخانه آلومنیوم از پرداخت برخی از مالیات آزاد است و روشن نیست، که این کارخانه چه قدر به بودجه درآمد وارد می کند.

پرفسور عمراف، اقتصاددان سرشناس تاجیک نیز می گوید: "معلوم نیست به چه دلیل هیچ کس حاضر نیست درباره فعالیت کارخانه و فروش آلومنیوم در بازارهای جهانی اطلاع بدهد" به نظر طاهر عبدالجبار، یک تن دیگر کارشناسان برجسته اقتصاد، ادعای مقامات ، که این کارخانه به بودجه درآمد زیاد وارد می کند، جز شایعه چیز دیگری نیست. به نظر وی اگر کارخانه تالکا و مابقی ۲۷ کارخانه امتیاز دار، به بودجه پول وارد می کردند، در آن صورت بخش بهداشت، معارف و ساختمان راهها با مشکل روبه رو نمی شد.

یادآور می شویم کارخانه تالکا تحت نظارت غیررسمی حسن سعداا...زاده، برادر همسر رئیس جمهوری قرار دارد، که هم اکنون دادگاهی در لندن مشغول بررسی پرونده فساد مالی در این کارخانه است. در یک طرف این ماجرا حسن و در طرف دیگر رئیس شرکت "انسال" عوض نظراف قرار دارد. عوض نظراف از سوی اینترپل و با درخواست حکومت تاجیکستان در جست وجوی جنایی قرار دارد. ضمنا به تازگی اینترپل خبر داده است، که از کشورهای عضو خود بازداشت و استرداد شهروند دیگر تاجیکستان رحیم کریم اف را درخواست کرده است. رحیم کریم اف یا خواجه بیک رحیم اویچ کریم اف ، معروف به لقب "خواجه- کامندر" ، برای دست داشتنش در چندین جنایت در سالهای جنگ شهروندی سالهای ۱۹۹۲-۱۹۹۷ در تاجیکستان مورد پیگرد قرار گرفته است. خواجه یکی از سنگ دل ترین فرماندهان جبهه خلق بود، که همراه سنگک صفراف، صفرعلی کینجه اف، لنگر لنگری اف، فیض علی سعیداف، یعقوب سلیم اف، غفار میرزااف، سعیدشاه شمال اف، سهراب قاسم اف در روی کار آمدن حکومت امام علی رحمان در سال ۱۹۹۲ سهم اساسی داشتند. اکنون به غیر از شمال اف و قاسم اف بقیه یا کشته شدند یا روانه زندان شده اند.

جان کارول، دستیار وزیر امور خارجه آمریکا روز ۱۱ نوامبر در دوشنبه، با رئیس جمهوری تاجیکستان ، وزیر خارجه و سازمان های غیرحکومتی این کشور دیدار و گفت وگو کرد. پس از این وی در جمع خبرنگاران صحبت کرد و از جمله گفت، جانب ها بر ضرورت والائیت قانون و آزادی بیان اتفاق نظر دارند، اما برخورد آمریکا به این مسائل در تاجیکستان طور دیگر است و برخورد مقامات این کشور طوری دیگر. وی افزود، "وقتی ما- ایالات متحده آمریکا به پشتیبانی و احترام روزنامه نگار آزاد و جامعه شهروندی دعوت می کنیم، این به آن خاطر است، که در تاجیکستان ناامنی ایجاد شود. و یا روزنامه نگاران آزاد یا سازمان های جامعه شهروندی یا سازمان غیرحکومتی جاسوسان آمریکا نیستند..."

کارشناسان و صاحب نظران در رابطه به این اظهار نظر مقام بلندپایه آمریکایی با توجه به اهداف سلطه طلبانه این کشور و اشغال گری هایش در افغانستان همسایه و عراق ابراز شک و تردید می کنند. این افزون بر آن است، که خیلی ها معتقدند آمریکا به دنبال نفوذ نظامی در تاجیکستان است. این هدف در دو سمت به دست آوردن پایگاه و نفوذ در مرز تاجیک و افغان دنبال می شود. به رغم تلاش های پنهان و آشکار کاخ سفید هنوز دوشنبه مایل به دادن پایگاه به نظامیان آمریکایی نیست. اما در بخش مرز مقامات آمریکایی و اروپایی پیوسته در تلاشند. بازسازی پاسگاه ها و ساخت پل ها بر روی رودخانه پنج در همین راستا صورت می گیرد. ضمنا جان کارول بلافاصله پس از انجام مذاکرات در دوشنبه راهی منطقه پنج پایان در خط مرز تاجیکستان و افغانستان شد تا از نزدیک پل با کمک آمریکایی ها ساخته شده را ببیند.

● ازبکستان

خبر خروج ازبکستان از اتحادیه اقتصادی اروآسیا این هفته در سرخط تحولات منطقه قرار گرفت. هرچند خود مقامات ازبک می گویند سخن نه از خروج بلکه از قطع موقت عضویت در این سازمان می رود، اما اکثر ناظران این اقدام ازبکستان را یک امر طبیعی می دانند. ازبکستان یک بار همین روابط را با پیمان امنیتی دسته جمعه تجربه کرده است.

اکنون نوبت اتحاد اقتصادی اروآسیا است. به تاکید کارشناسان، ازبکستان در حالی عضو این اتحاد شد، که پس از سرکوب شورش اندیجان در سال ۲۰۰۷ که روابطش با غرب دچار سردی شده بود و در همان حال انتظار داشت روسیه و قزاقستان در حل مشکلات منطقه ای، به خصوص مخالفت هایش با تاجیکستان و قرقیزستان از تاشکند پشتیبانی می کنند. اکنون که روابط غرب و ازبکستان دوباره رو به گرمی آورده است و با استفاده از این فرصت ، بازی جدید منطقه دولت اسلام کریم اف شروع شده است. بازی ای که به سمت امتیازگری از آمریکا و روسیه روانه شده است.

روسیه هنوز در مقابل این تصمیم ازبکستان واکنش جدی نشان نداده است. اما محافل غربی خوشنودی خود را از این قضیه پنهان نکرده اند. چون می دانند اسلام کریم اف طبق برنامه پشت پرده غربی ها و صهیونیست ها در حرکت است، که این برنامه باید به واگذاری قدرت به دخترش گلناره ختم شود. از جمله این برنامه ها کارشکنی در فعالیت سازمان های منطقه ای تحت سلطه روسیه، منع حکم قتل، آزادی نمایشی زندانیان سیاسی و برگزاری کنفرانس ها در موضوع دموکراسی و حقوق بشر ... است، که تا به حال بسیاری از آنها اجرا شده است. از جمله در دو ماه اخیر شماری از زندانیان سیاسی به شمول معتبر تاجیبااوا ، امیده نیازاوا از زندان های ازبکستان رهایی یافتند. هفته اخیر سازمان بین المللی حقوق بشر به خانم نیازاوا جایزه معتبر این سازمان را اهدا کرد.

● قزاقستان

نورسلطان نظربایف ، رئیس جمهوری قزاقستان در روزهای پایانی هفته گذشته در جریان سفر به استان قزاقستان جنوبی از پاسگاه "کاپلان بیک" در خط مرز با ازبکستان نیز بازدید کرد. خبرگذاری "قزاقستان امروز" ضمن پخش این خبر این سخن رئیس جمهوری را آورده است:" دولت برای تحکیم مرز مبلغ گذاری فراوان می کند و من می خواستم مشاهده کنم، که این مبلغ ها چه طور صرف می شوند. می بینم، که کار تنظیم مرز در این منطقه خوب است. ما در این جا با مردم برادر ازبکستان سرو کار داریم و می خواهم کار مشترک در رعایت مرزها ادامه داشته باشد".

ناظران امور در رابطه به مرزهای مشترک بین جمهوری های استقلال یافته آسیای مرکزی به کارشکنی های ازبکستان اشاره می کنند. برای مثال در قزاقستان و ازبکستان در سال ۲۰۰۶ توافق کرده بودند در مرز بین یکدیگر پاسگاه های مشترک باشند، که یکی از آنها همین پاسگاه "کاپلان بیک" است. اما جانب ازبکستان برخلاف وظایف قبلی در برابر این پاسگاه، نکته گمرکی خود را تاسیس داد. همین طریق تاشکند با دیگر همسایگان خود مشکلاتی داشته است. به نظر کارشناسان قزاقستان ، به سرعت در حال تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای است، که این امر خوشایند ازبکستان نیست.

شماری از نمایندگان مخالفان در سالگرد قتل زمان بیک نورکدیل اف- یکی از چهره های سرشناس مخالف دولت نظربایف اظهارات اعتراضی پخش کردند. آقایان سیرک بالسین عبدالدین، بولت عبیل اف، مرجان اسفندیاراوا، ارمورت باپی، گلجان ارگلی اوا، تولگن ژوک اف، اصیل بیک کاژخمت اف، ولادیمر کازل اف، دیر کنااف، سارگازی مختاربیک اف، راسبیک سرسن بای و پتر سوائیک در این سند ضمن اعتراض به گسترش فساد اداری و مالی در ساختارهای حکومتی خواستار برکناری بائورجان محمدجان اف ، وزیر امور داخله شده اند. به نظر چهره های مخالف محض در دوران وزارت محمدجان اف قتل نورکدیل اف و التن بیک سرسن بااف و بسیاری دیگر از حوادث شبهه ناک رخ داد، که هنوز دست اندرکاران آنها مجازات نشده اند. گفته می شود محمدجان اف با راحت علی اف- داماد سابق نظربااف، که به غرب پناهنده شده است، روابط نزدیک داشت و بسیاری از تبهکاری های او را مخفی کرده است.

● قرقیزستان

غرب و آمریکا، که خود را در انقلاب مخملی سال ۲۰۰۵ در قرقیزستان بازنده دیدند، همواره در تلاشند تا ناکامی گذشته را جبران کنند. آنها در ابتدا امید داشتند باقی اف جایگزین آقایف شده ،طبق سیاست های غرب گرایانه پیش خواهد رفت. آمریکایی ها به تدریج دریافتند، که قرمان بیک باقی اف از تمایل رئیسی خود روی برنمی گرداند و این در حالیست، که با مشکلاتی نیز در اداره کشور و تمایل با مخالفان روبه رو است. هرچه زمان می گذرد تاثیر روسیه در جامعه قرقیز در قیاس به غربی ها رو به افزایش است. این مسئله روز ۱۴ نوامبر در جریان یک میز گرد سیاسی که با ابتکار دانشگاه سلاوینی قرقیزستان در بیشکک دایر شد، مورد تاکید خاص قرار گرفت.

با این تحولات اخیر نشان می دهد غربی ها تا حدودی روش خود را در جامعه قرقیز تغییر داده اند و تلاش دارند راههای مختلف را برای نفوذ آزمایش کنند. آنها قصد ندارند مثل قبل بیشتر روی مخالفان حساب کنند. خود سران مخالف هم تا حدودی از غرب ناامید شده اند.

از سوی دیگر مخالفان پس از سرنگونی آقایف دچار اختلاف و پراکندگی شده اند و هنوز نتوانسته اند سیاست مشخص و قوی مقابله با رژیم باقی اف را پیاده کند. در چنین شرایط آمریکایی ها و همپیمانانشان برنامه های فراگیری روی دست گرفته اند. ذکر سرخط چند خبر در این زمینه کافیست تا به این ویژگی پی ببریم:

۱) مشورت آژانس رشد بین المللی آمریکا با نمایندگان تازه انتخاب مجلس

۲) آموزش پلیس قرقیز توسط متخصصان امنیتی ترکیه

۳) کمک به اصطلاح بشردوستانه نظامیان آمریکایی مستقر در پایگاه مناس به شرکت کنندگان جنگ جهانی دوم

۴) اختصاص ۲۵۰ هزار دلار از سوی ناتو برای آموزش وضعیت مناطق زلزله خیز و دارای منابع انرژی.

منبع: ایران‌شرقی