بررسی انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده

به چه دلیل برخی دولتها قصد دارند نظام‌ها و ساختارها‌ی سیاسی و حكومتی خود را بر دیگران تحمیل كنند؟ یكی از مصداق‌های این پرسش، بدون تردید ایالات متحده امریكاست. متاسفانه برخی ملتها نیز به سیستم حكومتی این كشور دلبسته و آن را نمونه‌ای بدون نقص می‌پندارند. اما مطالعه دقیق و بررسی موشكافانه ساختار سیاسی و اجزاء دموكراسی امریكا موارد بسیاری در نقض این ادعا به دست خواهد داد. تحقیق پیش رو قصد دارد در همین راستا ضمن بررسی علل ایجاد دولتها به سراغ تاریخچه شكل‌گیری ایالات متحده رفته و ضمن توضیح ساختار سیاسی این كشور، مقوله انتخابات به ویژه انتخابات ریاست جمهوری امریكا را مورد بررسی قرار دهد. پس از مطالعه این مقاله با مواردی از ضعف سیستم انتخاباتی امریكا آشنا خواهید شد كه شما را به تعجب واخواهد داشت. این در حالی است كه اگر اطلاعات شما درخصوص تاریخچه، تقسیمات سیاسی، نهادها، احزاب و نحوه انتخاب رئیس‌جمهور امریكا ناكافی است می‌توانید دانسته‌های بكر و مفیدی در این موارد كسب كنید.

نزدیك به دو هزار و پانصد سال است كه از ظهور مفاهیم دموكراسی، برگزیدن و انتخاب شدن در زادگاه اصلی آنها یونان باستان می‌گذرد. در تمام این سالها بشرهرگز نتوانسته در خصوص تعریف مفهوم فوق و چگونگی عملی ساختن آن به اتفاق نظر دست یابد. برای مدتهای طولانی به ویژه در امپراطوریهای باستان، اساسا حق انتخاب زمامداران از سوی مردم معنی نداشت و قدرت برتر نظامی و چیرگی در جنگها عامل اصلی در اختیارگرفتن حكومت از سوی فاتحان بود. به تدریج با ظهور فیلسوفان وحكیمان بزرگ در قلمروی یونان باستان نظیر طالس، هراكلیت، دموكریت، سقراط، افلاطون و ارسطو مسایلی همچون حقوق شهروندان و حق انتخاب حاكمان مورد توجه قرار‌گرفت. اما با توجه به تاریخ گذشته جوامع بشری، مفهوم سیاست به معنای برخورداری از قدرت و تسلط بر قلمروی خاص و اعمال حاكمیت همواره بر مفهوم دموكراسی چیرگی داشته است. با این وجود شاید حداقل فایده پرداختن به مفهوم دموكراسی در طول سالیان گذشته، مطرح نمودن موضوع حضور مردم در تشكیل حكومتها وجلوگیری از اعمال قدرت و تسلط بیش از حد حاكمان و رعایت هر چه بیشتر حقوق مردم باشد. بر‌همین اساس است كه همواره طرح و بررسی مفهوم دموكراسی چه در معنای پیشین و چه در شكل امروزی آن همراه با تجزیه و تحلیل قدرت و ساختار سیاسی همراه بوده است. در بررسی ریشه كلمه سیاست در مغرب زمین به واژه Politic برمی‌خوریم كه از ریشه یونانی Polis به معنای شهر برگرفته شده است. از آنرو كه سرزمین یونان در ابتدا از شهرهای متعدد و نسبتا مستقلی معروف به دولت شهر ها تشكیل شده بود، امور مربوط به كنترل آن شهرها را Politic یا سیاست تدبیر و تنظیم امور شهری می‌گفتند. به تدریج با توسعه دامنه و قلمروی این شهرها و تشكیل سرزمین ها این واژه به كنترل امور تمام كشور تعمیم یافت. همزمان با شكل گیری نسبی دولتها و مفهوم سیاست زمینه های ایجاد و بروز اندیشه سیاسی نیز به وجود آمد. بیشتر اندیشمندان در آن روزگار معتقد بودند كه اصولا سیاست وقتی معنا پیدا می كند كه دو طرف متقابل كه عبارتند از فرمانروا و فرمانبردار وجود داشته باشد. بدون در نظر گرفتن برخی مقاطع، الگوی فوق حاكم و فرمانبردار تقریبا در تمام قرون و اعصار تاكنون تداوم داشته است. درتمام این مدت همواره اندیشه های سیاسی با قوت و ضعف مختلف به نقد و بررسی مفهوم قدرت و سیاست پرداخته اند. مباحث تئوریك سیاسی یا همان سیاست نظری نیز همیشه سیاست را از نقطه نظر ارزشی مورد مطالعه قرار‌ داده و عدالت، آزادی، برابری و سعادت را به عنوان ایده ال های هر چند كلی و تا حدودی تعریف نشده مدنظر داشته اند. با این پیش فرض باید گفت كه تاریخ اندیشه سیاسی در كنار تجزیه و تحلیل سیستم‌های سیاسی موجود به دنبال جایگزین كردن ساختارهای حكومتی و بررسی چگونگی ظهور آنها نیز می باشد.

●تشكیل دولت

دولت ها چگونه و از چه زمانی به وجود آمده اند؟ این سوالی است كه تاكنون پاسخ های متعددی به آن داده شده است. بر اساس یكی از قدیمی ترین نظریه ها چنین استدلال می شود كه؛ در ابتدا انسانها به صورت متفرق و به شكل گروهها و كلنی های جدا از هم زندگی می‌كردند. به تدریج وحشت ناشی از تجاوز و حمله گروههای قدرتمندبه قبیله های ضعیف، آنان را به این فكر انداخت كه جهت استحكام و حفاظت از خود می بایست به فرمانبرداری از یك فرد قدرتمند تن دهند. در مراحل بعد افزایش تعداد این افراد قوی و جایگاه آنها پایه های اولیه تشكیل دولتها را شكل داد. درتئوری دیگری، تقلید و تبعیت از الگوی خانواده دلیل شكل گیری دولتها ذكر شده است. تسری و تعمیم نظام فرمانبرداری از رئیس خانواده به واحدهای اجتماعی در سطح كلان سبب ایجاد گروههایی می شود كه كلام و دستور آنها از نفوذ بالایی برخوردار است. در یك خط سیر تدریجی این گروه طبقه و لایه ای را شكل می‌ دهدكه در نهایت به شكل دولتها عمل خواهند كرد. اما در مشرق زمین ریشه های تشكیل دولت را با تئوری الهی تبیین می‌كنند. بر مبنای این نظریه، هر قدرتی در زمین تنها ناشی از اراده الهی است كه اطاعت از آن نیز واجب و مخالفت با آن مستوجب مجازات اخروی است. در این باور قدرت اصلی یا همانفره ایزدی مختص خداوند بوده وتمام قدرتها ناشی از این منبع اصلی می باشند. با این وجود این قدرت می تواند بر روی زمین و در شكل ملموس آن به افراد خاصی تعلق گیرد. در این صورت این شخص به صورت تجلی گاه روح و ارادهفره ایزدی عمل خواهد كرد و تمام مردم می بایست از وی تبعیت نمایند. تعداد دیگری از اندیشمندان نیز شكل‌گیری دولتها را در قالب تئوری ستیز تحلیل می نمایند. بر اساس این عقیده، تمام جوامع انسانی در صلح و آرامش دركنار هم زندگی می‌كردند كه با پیش آمدن مساله تملك و حاكمیت به تدریج این آرامش از بین رفته و جنگها به وجود آمدند. از درون همین جنگها بود كه دولتها بر مبنای ضرورت زمان جنگ ایجاد گردیدند. درجدیدترین و تقریبا گسترده‌ترین تئوری در خصوص شكل گیری دولتها به تئوری معروف ‌قرار داد اجتماعی برمی‌خوریم. مفهوم قرار داد اجتماعی در شكل سیاسی آن یك مفهوم جدید از تاریخ اروپاست كه بعد از رنسانس به وجود آمد. این تئوری برای نخستین بار در اندیشه های سیاسی هابز، جان لاك و سپس به شیوه كامل تری درآثار ژان ژاك روسو مطرح گردید. بر مبنای این عقیده، بین افراد یك جامعه به صورت اختیاری توافق حاصل می شود كه یك نفر به عنوان سركرده و فرمانروا انتخاب گردد. در این صورت بین این شخص و انتخاب كنندگان قرار دادی فرضی تدوین می شود كه البته نوع این قرار داد نیز در نگاه اندیشمندان یكسان نمی باشد. هابز این قرار داد را بین مردم و مردم در نظر می‌گیرد و حاكم را مقید به رعایت آن نمی داند. اما در باورجان لاك این قرار داد بین مردم و حاكم منعقد شده و دو طرف ملزم به رعایت آن می‌باشند. در این صورت تنها قانون است كه براجرای صحیح قرار داد از سوی طرفین نظارت می‌كند. اما ژان ژاك روسو معروفترین نظریه پرداز تئوری قرار داد اجتماعی معتقد است، این قرارداد تنها بین مردم منعقد می‌شود و طی آن آراء فردی تبدیل به رای جمعی گشته و فقط این رای جمعی منشا قدرت، دولت و قانون خواهد بود. برهمین اساس هر دولتی ناگزیر از عناصری شكل خواهد گرفت كه ملت، سرزمین، حكومت و حاكمیت از آن جمله اند. در هر صورت نقطه قوام و مركز ثقل تئوری قرارداد اجتماعی به مفهوم حق برگزیدن یا همان رای باز می‌گردد.

در سالهای بعد به ویژه پس از انقلاب كبیر فرانسه و انقلاب استقلال آمریكا این مفهوم به شكل جدی وارد قلمروی فلسفه سیاسی گردید و اندیشمندان سعی كردند جهت عملی ساختن اراده ملت در شكل حق رای، نظامها و سیستمهای مختلفی ارائه دهند. هرچند در ابتدا تنها برخی گروهها و طبقات از این حق برخوردار بودند اما به تدریج با عمومیت یافتن حق رای به همگان، انتخابات به یكی از مهمترین جلوه های زندگی سیاسی تبدیل شد. اهمیت انتخابات همچنین موجب شد تا علم و دانش مستقلی در این حوزه شكل بگیرد. اكنون علم انتخابات جایگاه بلندی به خود اختصاص داده و توجه بسیاری را به خود جلب كرده است. ایجاد ادبیات گسترده در این خصوص انتخابات را به صورت شاخه ای مستقل در علم سیاست در آورده است. اكنون حقوق دانان به قوانین انتخاباتی، نظام انتخاباتی و ابعاد حقوقی آن می پردازند. جامعه شناسان در تلاش هستند تا رفتارهای انتخاباتی را با متغیرهای اجتماعی چون طبقات اجتماعی، شكاف ها و موقعیت های اجتماعی بسنجند. در كنار این مسایل، تبلیغات انتخاباتی نیز به یكی از اصلی ترین اركان نظامهای انتخاباتی تبدیل شده است. سالهاست كه آگهی های تبلیغاتی، استفاده از رسانه‌های نوشتاری، دیداری و شنیداری جای خود را در انتخابات باز كرده اند. مجموع این مسایل سبب شده است كه اولا هیچ سیستم و نظام انتخاباتی یكسانی در كشورهای جهان شكل نگیرد و ثانیا نظامهای انتخاباتی موجود از نقاط ضعف و قوت متعددی برخوردار گردند. هرچند این اصل را نباید از نظر دور داشت كه سیستم انتخاباتی درهر كشوری معمولا تحت تاثیر برخی مباحث بنیادین اجتماعی نظیر؛ تاریخ، فرهنگ، مذهب و اراده حاكمان این كشورها قرار دارد. با این وجود برخی دولتها بدون در نظر گرفتن اصل فوق و با تكیه بر تجربه تاریخی خود، قصد دارند نوع خاصی از شیوه انتخاباتی و در سطح بالاتر از آن نوع خاصی از دموكراسی را به صورت الگوی ثابت و غیر قابل تغییر به سایر ملت ها تحمیل نمایند. ایالات متحده آمریكا به عنوان تنها قدرت برتر نظام كنونی حاكم بر روابط بین الملل در صدر این نوع دولتها قرار دارد. سالهاست كه این كشور سعی دارد نوع آمریكایی دموكراسی و نظام انتخاباتی را ترویج و به دیگران تحمیل نماید. اما نكته جالب این است كه هنوز ماهیت و ساختار انتخابات این كشور برای جهانیان و حتی مردم آمریكا به طور دقیق مشخص نیست. حتی بسیاری از كارشناسان مسایل سیاسی و پژوهشگران تا پیش از بروز مسایل و مشكلات انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۰ آمریكا و اختلاف بر سر انتخاب جرج بوش و ال گور، آگاهی دقیقی از نظام انتخاباتی ریاست جمهوری در این كشور نداشتند. بر همین اساس و با توجه به نزدیك بودن زمان برگزاری انتخابات آتی ریاست جمهوری ایالات متحده درنظر داریم با توجه به توضیحات پیشین در خصوص تئوریهای تشكیل دولت و منشا ایجاد انتخابات، اطلاعات هر چند مختصر اما مفید و سودمندی در خصوص چگونگی شكل گیری و برگزاری انتخابات در آمریكا ارائه دهیم. پیش از آغاز این بحث ضروری است این نكته را یادآور شویم كه در هر نظام مبتنی بر انتخابات از جمله در ایالات متحده، هر ساله انتخابات متعدد و متنوعی جهت برگزیدن دولتمردان و سایر گردانندگان امور ملی برگزار می‌گردد و تاكید ما در این گفتار بر انتخابات ریاست جمهوری آمریكا صرفا به دلیل اهمیت و جایگاه بلند آن نسبت به سایر انتخابات است. این موضوع نیز در جای خود مستلزم پرداختن به برخی مباحث مقدماتی نظیر تاریخ شكل گیری نظام حكومتی، قانون اساسی و تقسیمات كشوری در ایالات متحده است.

داود راكی

پی نوشت‌ها

۱- احمد، ساجدی، از جرج واشنگتن تا جرج بوش، انتشارات محراب قلم، تهران، ۱۳۷۰

۲- آندره تنك، حقوق ایالات متحده‌آمریكا،ترجمه: سیدحسین صفایی، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۷۴

۳-و یلكومب واشبورن، سرزمین مرد سرخپوست قانون مرد سفید پوست، ترجمه: هنگامه قاضیانی و خشایار بهار، نشر ثالث، تهران ۱۳۷۸

۴- شایریان داربی، تحولات سیاسی در ایالات متحده آمریكا، ترجمه: رحیم قاسمیان، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۶۹

۵-رابرت شولزینگر، دیپلماسی آمریكا در قرن بیستم، ترجمه: محمد رفیعی مهرآبادی، دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل، تهران ۱۳۷۹

۶-لوتراس لودتكه، ساخته شدن آمریكا، ترجمه: شهرام ترابی، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران ۱۳۷

۷-لنوهیوبرمن، داستان آمریكا، ترجمه: سروش حبیبی، نشر چشمه، تهران، ۱۳۷۸

۸- نوام چامسكی، دموكراسی بازدارنده، ترجمه: مهوش غلامی، انتشارات اطلاعات، تهران ۱۳۷۲

۹-گوین اسلر،آمریكا رویایی برباد رفته، ترجمه: علی آقا محمدی و پیمان دفتری، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران ۱۳۸۰

۱۰-Jordan (terry), the u.s constitution and fascinating facts about it, Naperville ,oak Hill publishing company ۱۹۹۹.