تفکیک جنسیتی نداشتیم

با صدرالدین شریعتی از دانشگاه علامه تا مسجد قبا

نامش که به میان می‌آید، ذهن‌ها می‌رود سراغ دانشگاه علامه. همان دانشگاه مشهوری که هشت سال حاشیه‌های بسیاری داشت. دانشگاهی که مدیریت حاکم بر آن طی سال‌های اخیر مخالفان و موافقانی بسیار به خود دید که هریک از زاویه‌ای به مفهوم دانشگاه می‌نگریستند.

حالا هشت سال پس از آغاز آن ماجراها، صدرالدین شریعتی، همان روحانی معروفی که مدیریتش بر دانشگاه علامه حساسیت هایی را برانگیخته بود، بیرون از دانشگاه دیدگاه خود درباره نحوه مدیریت نظام دانشگاهی بیان کرده و به برخی انتقادها پاسخ می گوید، انتقاداتی که او معتقد است بیش از آن که تخصصی و دلسوزانه باشد، سیاسی است.

همزمان با اولین روز حضور وزیر جدید علوم در وزارتخانه، به اتاق صدرالدین شریعتی در دانشگاه علامه رفتیم. او آن روز هرچند به گرمی پذیرایمان شد، اما گفت هنوز برای سخن گفتن در باب دانشگاه و مدیریت آن زود است. بیش از یک ماه بعد دوباره قرار گفت وگویی با او گذاشتیم. این بار اما نه در دانشگاه که در مسجد قبا؛ مسجد معروفی در تهران که برای صدرالدین شریعتی یادآور خاطرات بسیاری بود که بخشی از آن مربوط به سال ۸۸ و جلسات تفسیر قرآن او در باب واژه «فتنه» می شد که به گفته وی به مذاق برخی خوش نمی آمد.

شریعتی در این گفت وگو ، هم از بایدها و نبایدهای توسعه علمی کشور گفت و هم از حاشیه های دوران مدیریتش. حاشیه هایی چون تفکیک جنسیتی دانشگاه، بازنشسته کردن استادان، برخورد با برخی دانشجویان و بورسیه تحصیلی فرزندانش. او از روزی که متوجه برکناری اش شد هم خاطراتی دارد و گاهی هم خاطره گویی ها فراتر از چند ماه اخیر رفته و سال ۴۶ را به یاد می آورد که دیپلم ریاضی اش را گرفته بود و بعد راهی حوزه شد و سال بعد که به دانشکده الهیات دانشگاه تهران رفت و فرهنگ و تمدن اسلامی خواند. شریعتی از سوابقش در کمیته انقلاب هم می گوید و از تعقیب و گریز با منافقین در سال ۶۰ ، بعد هم می رود به سال ۶۸ و دورانی که معاون بشارتی، وزیر وقت کشور بود و همزمان در آزمون دکتری پذیرفته شد تا به این ترتیب فعالیت هایش را بیشتر در دانشگاه متمرکز کند.

مردی که می گوید ۳۴سال سابقه کار مدیریتی دارد، حالا در اتاق کوچکی در مسجد قبا از دوران فراغت مدیریتی اش و سه کتابی که برای انتشار در دست تالیف دارد، سخن می گوید. او خود را سرباز نظام می داند و از عملکردش دفاع کرده و در برخی حوزه ها به خود نمره عالی می دهد، هرچند کم نیستند کسانی که بیرون از این مسجد، نگاهی دیگر به دوره ریاست صدرالدین شریعتی بر دانشگاه علامه طباطبایی دارند.

اگر خاطرتان باشد، اولین قرارمان برای گفت وگو حدود یک ماه قبل بود؛ چرا آن روز با وجود قرار قبلی، صلاح ندانستید با ما گفت وگو کنید و امروز دعوت دوباره به مصاحبه را پذیرفتید؟

در آن مقطعی که قرار اول گذاشته شد، هنوز تکلیف وزارتخانه روشن نبود؛ بنابراین درست نبود من در حوزه ای سخن بگویم که هنوز وزیر جدید علوم در آن مستقر نشده است. با این حال الان شرایط متفاوت است و وزیر مستقر شده؛ هرچند من با آقای وزیر چندان آشنا نیستم، اما می دانم ایشان عضو هیات علمی دانشگاه هستند و سابقه ریاست دانشگاه تهران را دارند و برنامه هایی هم به مجلس داده اند و از آنجا که وزارت علوم گسترده است و مهم ترین وزارتخانه به شمار می رود، امیدوارم وزارتی که وظیفه اش هدایت شایسته نسل جوان است، بخوبی مدیریت شود.

یکی از مسائلی که شما طی مدیریت دانشگاهی تان زیاد از آن سخن گفتید و بر آن تکیه داشتید، موضوع اسلامی کردن دانشگاه ها بود. می خواهم بدانم از دیدگاه شما اسلامی کردن دانشگاه یعنی چه؟

بحث اسلامی شدن دانشگاه ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شده است؛ این که استاد، مسلمان و فضای دانشگاهی هم اسلامی باشد. بنابراین باید به اینها توجه کرد. حالا عده ای اشکال می گیرند که من کلاس دخترها و پسرها را جدا کردم. البته دانشجویان و بویژه دانشجویان دختر از این امر استقبال کردند، اما بودند کسانی که موافق نبودند. با این حال خانواده ها دغدغه هایشان کاهش یافت و تعداد مشروطی دانشجویان کم شد و دستاوردهای خوبی داشت.

اما همان زمان برخی می گفتند برخی برخوردها شایسته دانشجو نیست...

اصلا ما بحث تفکیک جنسیتی نداشتیم، موضوع ساماندهی کلاس ها بود. این که مثلا یک کلاس ۶۰ نفری را به دو کلاس ۳۰ نفره تبدیل کنیم...

که استاد بتواند وقت بیشتری برای دانشجو بگذارد...

بله.

فقط همین؟

در بحث پوشش هم البته دقت شد. باید همه بدانیم دانشگاه، نمایشگاه مد نیست که هر مد جدیدی آمد بیاییم آن را در دانشگاه به نمایش بگذاریم. در غرب هم دانشجو و استادان با لباس خاصی به دانشگاه می روند. محیط دانشگاه با بیرون متفاوت است. قداست علم ایجاب می کند پوشش خاصی وجود داشته باشد. این مهم است. البته بعضی هم می گویند محیط بیرون بر پوشش دانشجویان اثر می گذارد، این قبول؛ اما دقت کنید دانشگاه الگوست. از طریق دانشگاه باید جامعه اصلاح شود، نه برعکس. بر همین اساس حرف ما این بود که دانشجویان فرهیخته هستند و باید هدایت شوند. آنها هدایت پذیرند و فقط تعداد کمی از آنان دانشگاه را به مرکز مد تبدیل می کنند که البته همین تعداد کم هم شایسته نیست.

همچنین براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، دانشگاه هایی که می توانند، باید دخترها و پسرها را از هم جدا کنند. در جاهایی هم که این کار مقدور نیست باید دخترها یک سوی کلاس بنشینند و پسرها سوی دیگر. یعنی چه که ما می آییم دختر و پسر را در سنین پایین در مهدکودک و دبستان از هم جدا می کنیم، اما بعد در دانشگاه و در اوج تمنیات، آنها را کنار هم می نشانیم؟ همان طور که گفتید، عده ای می گویند این در شأن دانشجو نیست، اما جامعه دینی، متدینین، شهدا و جانبازان رعایت شئونات را می خواهند.

رعایت هنجارهای جامعه که طبیعی است باید توجه شود، اما سطح مخالفت ها بالاتر از اینها بود. می گفتند شما دانشگاه را پادگان کرده اید. درست است؟

برای این که بکوبند این را می گفتند. من البته پاسخشان را داده ام. این خیلی بدیهی و طبیعی است که اتاق دختر و پسر را حتی در منزل هم جدا می کنند. درست است که دانشگاه محل فرهیختگی است، اما ما مبانی مشخصی در شرع داریم. از مراجع هم فتوا داریم که دانشجویان دختر و پسر باید جدا شوند. خب با این فتواها چه باید کرد؟

گفتید برای کوبیدن شما با تفکیک جنسیتی کلاس ها مخالفت می شد؛ یعنی هدف از انتقادها سیاسی بود، نه موضوع جداسازی؟

بله، کاملا سیاسی بود و هواداران فتنه ساماندهی می کردند؛ علتش هم این بود که به واسطه حضور من نتوانسته بودند در سال ۸۸ برنامه های خود را در دانشگاه عملیاتی کنند. برای همین هر کاری که کردم، می گفتند غیرعلمی و پادگانی است و خلاصه یک سناریویی طرح می کردند. نمی توانستند موفقیت ها را ببینند از جمله این که هفت دانشکده جدید در دوره من تاسیس شده...

یعنی اعتراض ها به عملکرد شما پیش از سال ۸۸ وجود نداشت؟

اوج آن، سال ۸۸ به بعد است. نمی خواهم اسم ببرم، اما خیلی از این معترضان از دادگاه حکم محرومیت داشتند. حتی در جریان فتنه بازداشت شده بودند. خب اینها با این شرایط چه بگویند؟ نمی توانند بگویند تعداد مجلات در دوره من از چهار مجله به ۳۶ عدد رسید. نمی توانند بگویند تعداد دوره های دکتری از ۱۷ دوره به ۷۰ دوره رسید. پردیس خودگردان هم که راه اندازی شد گفتند وای، پول می گیرد و... که اینها همه تکلیف ما بود.

با وجود پیشرفت هایی که اشاره کردید در دوره مدیریت شما رقم خورده، به نظر می رسد وارد نشدن به برخی حوزه ها می توانست به پیشرفت دانشگاه کمک کند. این طور فکر نمی کنید؟

بله، برای حفظ منافع راحت تر این بود که سکوت کنم، اما وقتی تشخیص این بود که راه درست این است، چه باید کرد؟ وقتی می بینم به دلیل همنشینی، پسری ۲۸ ضربه چاقو به دختری می زند... .

ماجرای پل مدیریت؟

بله، اینها را که می بینیم، چه کنیم؟ کسی از سکوت بدش نمی آید، اما نمی توانم همه مسائل را بگویم. وقتی فتنه گرها امتحان ها را به هم می زنند یا به دانشجویانی که برای راهپیمایی ۹ دی رفته بودند نمره نمی دهند، به آنها توهین می کنند، می گویند خاک بر سرتان که رفتید، خب چه کنم؟ وقتی هم که سکوت نمی کنی، نمی آیند بگویند شریعتی املاک دانشگاه را سنددار کرد، می گویند شریعتی به درد پادگان می خورد.

البته می گویند منابعی که شما از آنها اطلاعاتتان را می گرفتید، واقعیت ها را نمی گفتند. مثلا یک دانشجو به دلیل این که از فلان استاد خوشش نمی آمده یا نمره پایینی از او گرفته بوده، نقل قول های ناصحیح می کرده؛ اظهارات چنین دانشجویی که نباید مبنا باشد. درست است؟

اصلا بحث اطلاعات دانشجو نیست. یک در هزار ممکن است گزارش دانشجو بوده باشد. بارها خودم با استادان صحبت و با آنها مراعات کردم... .

استادان مشکلات خودشان را می پذیرفتند؟

بله. گاهی حق دانشجو تضییع می شد. من از طریق دیگر معاونت ها و استادان دیگر بررسی می کردم. خدا شاهد است دانشجویی می آمد می گفت استاد به فلان دلیل نمره من را نداده است. مثلا از برگه گرفته بود ۸. من می دادم به استاد دیگری آن را بررسی کند. مثلا در بدترین حالت می شد ۱۶. استادی که خیلی هم پشت سر من حرف می زند، پایان نامه دانشجویی را که درباره انرژی هسته ای بود به دلیل نگرش های خاص داده بود ۱۴. شما می دانید نمره ۱۴ در پایان نامه یعنی چه! خلاصه دانشجو گلایه داشت. به معاون دانشجویی گفتم یک استاد متخصص پیدا کنید و بدهید رساله را بخواند. این کار را کردند، او گفت کمترین نمره این پایان نامه ۱۷ است. خب من باید چه می کردم؟ استاد دیگری سر کلاس به مقام های عالی کشور جسارت می کند. دانشجویی اعتراض می کند و آخر ترم، نمره کم می گیرد. شما بگویید ریاست دانشگاه باید چه کند؟ ما مطابق جزوه استاد اصلی، برگه را به استادان دیگر دادیم تا نمره بدهند.

اجازه بدهید به برخی دیگر از نقدهایی که در رسانه ها به شما شده اشاره کنم. گفته اند فرزندان شما با استفاده از امتیاز حضور حضرتعالی در دانشگاه از بورسیه استفاده کرده اند. درست است؟

بچه های من زندگی خودشان را دارند. آنها درسخوان هستند و به موفقیت های دانشگاهی رسیده اند. این چه ربطی دارد به من؟ آنها از گزینش های علمی، مصاحبه ها و فیلترهای بررسی شرایط عمومی عبور کرده و در دانشگاهی برای بورسیه پذیرفته شده اند. اگر بنا باشد بگوییم هر کسی در این کشور پیشرفت کرد به پدرش مربوط است، پس یک بخشنامه کلی صادر و اعلام کنند فرزندان مسئولان نباید دیگر درس بخوانند! حالا اگر من فرزندان خودم را در دانشگاهی که ریاستش را به عهده داشتم بورس می کردم، شاید شائبه ای بود، اما آنها رفته اند دانشگاهی دیگر... .

از دانشگاه علامه که ریاستش با شما بود صحبت کردید. اتفاقا درباره جذب برخی افراد در این دانشگاه هم حرف و حدیث هایی وجود دارد. مثلا می گویند بعضی افراد بدون بررسی صلاحیت های علمی به عنوان هیات علمی معرفی شده اند.

اصلا چنین چیزی امکان ندارد. روی این صد نفری که از آنها حرف می زنند کار علمی شده، دو سال صلاحیت هایشان بررسی شده و گزینش شده اند. اینها همه معدل های بالا دارند. خودتان می دانید در امتحان جامع دکتری، گرفتن نمره ۱۸ یعنی چه. رهبر معظم انقلاب «ایمان» و «شایستگی های علمی» را مبنای جذب استادان دانسته اند، ما هم براساس مجوزهای هیات جذب و وزیر علوم که اسنادش هم کاملا در اختیار آقایان است، اینها را معرفی کرده ایم. این نبوده که این افراد از دوستان باشند، هرچند حکم این افراد به جز سی و چند نفر صادر نشد و در تعلیق قرار گرفتند.

واقعا شما این افراد را نمی شناختید؟

والله نه. حالا چون قسم خوردم، بگویم شاید دو یا سه نفر که قبلا دانشجوی من بودند، اینها را می شناختم، اما همه برگزیده علمی بودند، اما در حقشان ظلم شد. اسامی و حتی کد ملی شان را منتشر کردند. اینها جرم است. به من هر چه می خواهند بگویند، اما چرا به این نخبگان فشار می آورند؟ اینها می آمدند پیش من گریه می کردند... .

یعنی این برخوردها هم به نظر شما سیاسی بود؟

بله، همه اش تسویه حساب بود. حرف های بی ربط می زدند. می گفتند شما درخت های شمشاد را کوتاه کرده ای که کسی پشت آن نرود. در حالی که من کلی درخت در این دانشگاه کاشتم. البته حیثیت نظام بالاتر از آن است که من بخواهم پاسخ بدهم به این ادعاها. در مدت هشت سال مدیریت من ۲۸.۵ میلیارد تومان صرفه جویی شد. از هزینه های جاری کم کردم و جلوی ریخت و پاش ها را گرفتم. چون نگذاشتم بروند چند دست مبلمان بخرند و ۳۰ میلیون تومان پول تغییر دکور اتاق ریاست کنند، گفتند پادگانی عمل می کند. من اقتصاد مقاومتی را در دانشگاه اجرا کردم و این برای برخی ناگوار بود، چون می خواستند هر کاری بکنند و کسی هم مانعشان نباشد. بعد می گویند فلانی کمیته ای است.

البته همه خوششان می آید ازشان تعریف شود، اما وقتی پای حرام وسط می آید، چه کنم؟ این که جلوی اتلاف منابع دانشگاه را بگیرم، واجب نیست؟ می گویند یک ده تومانی مال خودت باشد، ریزریز کنی حرام است، حالا چه برسد به بیت المال.

پس چرا کنار گذاشته شدید؟

دستور بود با من برخورد شود. شب شهادت امام صادق(ع) حکم به برکناری من دادند. من بالای منبر بودم که فهمیدم.

این روزها در دوره فراغت از کار مدیریتی چه می کنید؟

سه کتاب دارم که در دست تالیف است. یکی کتاب خانواده در اسلام است که به مدت ۲۰ سال، مطالبی را که در آن آمده تدریس کرده ام... .

مربوط به سیاست های جمعیتی است؟

نه، شاید مباحث جمعیتی را در رساله ای جداگانه کار کنم. کتاب دیگر روش های تعلیم و تربیت در اسلام است و بعدی هم دیدگاه صاحب نظران اسلامی در تعلیم و تربیت. پنج، شش کلاس دکتری هم دارم در حوزه تخصصی ام که تعلیم و تربیت اسلامی، انسان شناسی اسلامی، مدیریت اسلامی و مشاوره در اسلام است. ۲۷ سال است عضو هیات علمی دانشگاه هستم. امروز و دیروز به دانشگاه نیامده ام. همه مسیر مدیریتی را هم در دانشگاه طی کرده ام. رئیس دانشکده بوده ام، معاونت دانشجویی دانشگاه را هم تجربه کردم و بعد هم به ریاست رسیدم. اکنون هم که دیدید اینجا در مسجد قبا نماز می خوانم و جلسات تفسیر قرآن دارم.

حوزه را بیشتر دوست دارید یا دانشگاه را؟

هم حوزه و هم دانشگاه را دوست دارم. به نظر من هر دوی اینها برای سلامت جامعه اهمیت دارد. هر کدام رسالتی دارد و نقشی در باروری جامعه ایفا می کند.

فکر می کنید اقدامات شما در دانشگاه علامه باعث وحدت بیشتر حوزه و دانشگاه شد یا جواب عکس داد؟

بله، به وحدت کمک شد... خیلی از طلاب دانشگاه عضو هیات علمی شدند. مجوز پژوهشکده در قم گرفتیم تا صاحب نظران حوزه و دانشگاه کنار هم بنشینند و بحث ها را در سطوحی بالا پیگیری کنند. این کار خیلی به دانشجویان دوره دکتری کمک می کند.

کار پژوهشگاه الان دنبال می شود؟

البته دیگر اختیار دست من نیست. توصیه هایی کرده ام. به دکتر سلیمی هم پیغام دادم برنامه ها را دنبال کنند.

دکتر سلیمی با شما مشورت می کند؟

بله، تا حدی... احوال ما را می پرسند... .

مثلا در بحث آسیب شناسی دانشگاه اگر بخواهید مشاوره بدهید، به چه نکاتی اشاره می کنید؟

من نگران دو آسیب هستم؛ یکی توقف رشد علمی و یکی هم جریان سازی سیاسی در دانشگاه... .

اراده ای برای مقابله با این آسیب ها وجود دارد؟

امیدوارم باشد. در دیدار اخیر رهبر معظم انقلاب با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی که رئیس جمهور و وزرا هم حضور داشتند همین موضوعات مورد اشاره قرار گرفت و بحث شد.

گفته بودید حرف هایی دارید که اگر بیان کنید، استخوان ها می ترکد. نمی خواهید هنوز این حرف ها را بزنید؟

نه. گفتن بعضی حرف ها شرعا جایز نیست. به من البته زیاد فحش می دهند، اما من از جدم پیغمبر که بالاتر نیستم. به ایشان هم می گفتند دیوانه، ساحر، کذاب و... الان هم به من فحاشی می کنند، اما من خم به ابرو نمی آورم... .

قصد ندارید کتاب خاطراتتان را منتشر کنید؟

چرا، شاید کتاب خاطراتم را نوشتم... .

الان اگر بخواهید با منتقدانتان روبه رو شوید، به آنها چه می گویید؟

به آنها می گویم معتقد به قیامت هستم. طوری حرف بزنید که روز قیامت هم بتوانید جواب بدهید. جریان های سیاسی می آیند و می روند، اما آنچه می ماند حقیقت است. حقیقت است که انسان ها را سیاه یا سفید چهره می کند.

نمی خواهید برای دور آینده، نامزد انتخابات مجلس بشوید؟

نه، من طلبه ساده ای هستم. البته می گفتند قدر قدرت است شریعتی، اما من نوکر مردم هستم. به لباس و جایگاه دینی ام عشق می ورزم و همه درس های دانشگاهی ام را با آیات قرآن مستند می کنم.

نظر دانشجویان درباره اقدامات شما چیست؟ رابطه تان با آنها شکرآب نیست؟

بیایید به یکی از کلاس هایم و از نزدیک ببینید. دانشجو می آید با جان و دل سمینار می دهد. بعضی کلاس هایم دو ترم به طول می انجامد. دقت کنید فضای دانشجویی مرید و مرادی است، اما فضای مدیریتی قانونی و ضابطه مند است. من در مسجد و دانشگاه کاملا آرام و تسلیم مردم و دانشجو هستم، اما در مدیریت، قانون به من دستور می دهد که چه بکنم و چه نکنم. دستم باز نیست، مسئولیت دارم. بنابراین برخورد عاطفی من در دانشگاه در حوزه مدیریتی بروز و ظهور ندارد، چون خلاف قانون عمل کردن حرام است، اما در دانشگاه دانشجو به من بدترین حرف را هم بزند، نمی رنجم.

اگر بخواهید به مدیریت صدرالدین شریعتی برای هشت سال مدیریت بر دانشگاه علامه طباطبایی نمره بدهید، چه نمره ای خواهید داد؟

در بعضی بخش ها به خودم نمره عالی می دهم، در برخی حوزه ها هم متوسط.

دانشگاه نه ستاد جنگ احزاب است، نه حیاط خلوت استادان مشکل دار

حجت الاسلام صدرالدین شریعتی، هرچند بیشتر به دوران مدیریتش در دانشگاه علامه مشهور است، اما بیش از سه دهه سابقه حضور در دانشگاه را دارد. او چهره ای اصولگراست که اکنون از همان زاویه نگاه ویژه خودش نگران آینده مدیریت دانشگاه است و تلاش می کند در اولین هفته های فعالیت وزیر جدید، برخی نکات را با رضا فرجی دانا در میان بگذارد.

آنچه در ادامه می آید، بخشی از گفت وگوی جام جم با رئیس پیشین دانشگاه علامه طباطبایی است که در آن شریعتی پیش از بیان پرسش های روزنامه، برخی بحث های کلان در حوزه فعالیت های وزارت علوم را به بحث گذاشت و ورای برخی حواشی مدیریتی، به دغدغه های خود در عرصه آموزشی و علمی کشور پرداخت؛ گفتاری که شریعتی خود تاکید دارد بیشترین توجهش معطوف به آن است.

***

به نظر من وزیر جدید علوم باید علاوه بر انتصاب مدیران، شئونات مجموعه های دانشگاهی را ساماندهی کند. دستاورد وزارت علوم آدمسازی بوده و عزت و بزرگی کشور به دانشگاه های ما مرتبط است و این دانشگاه ها هستند که بدنه کارشناسی کشور را تربیت می کنند. بنابراین دانشگاه ها با چنین ظرفیت هایی همواره مورد طمع دشمنان بوده است.

نکته مهم این که ما وابسته به شرق و غرب نیستیم. می خواهیم خودکفا باشیم. برای همین است که جهاد خودکفایی داریم. در چنین مسیری دانشگاه ها و وزارت علوم که کلیددار دانشگاه ها و ناظر و برنامه ریز است، باید نقش اصلی را در جهت دهی به سوی خودکفایی علمی و استقلال ایفا کنند. ما می خواهیم از وابستگی ها نجات پیدا کنیم. مهم ترین وابستگی هم وابستگی علمی است. برای همین است که در مفهوم استقلال سیاسی، استقلال علمی مولفه بسیار مهمی است. پیش از انقلاب اسلامی، ما نمی توانستیم به طور مستقل یک دوره دکتری داشته باشیم. بیشتر اعزام دانشجو به خارج بود. اما الان خودمان می توانیم. منظورم البته این نیست که اعزام به خارج نداشته باشیم، بلکه باید مراودات علمی و دیپلماسی علمی را در ارتباط با دیگر کشورها تقویت کنیم، اما مساله این است که به تعبیر رهبر معظم انقلاب، اکنون خودمان توانسته ایم به شتاب علمی مورد نیاز دست یابیم که باید از این دستاورد مراقبت کرد.

به نظر من یکی از مشکلاتی که ما سال هاست با آن روبه رو هستیم، توقف برنامه های دولت قبل در دولت جدید است. این عیب است دولتی که می آید، برنامه های دولت قبل را متوقف کند و بگوید خودش طرحی تازه دارد. به نظر من دولت ها باید طرح های پیشین را مورد مطالعه علمی قرار دهند و آنچه بنیان علمی دارد نگه دارند و آنچه ندارد اصلاح کنند و به قول ما طلبه ها به مرحله اکمل برسانند. باید توجه کرد برنامه های علمی مثل ساخت وساز نیست، پیامدهای بلندمدت دارد و نباید بگذاریم رها شود.

نکته دیگر آن که وزارت علوم به استادان بها دهد. باید برای استادانی که هم در سطح علمی و هم شخصیتی (یعنی ایمان و اخلاق و اصول انسانی) در مرتبه بالایی هستند ارزش فوق العاده ای قائل شد. برعکس نباید دانشگاه برای افرادی که رکود علمی دارند یا شخصیت انسانی مناسبی ندارند به یک حیاط خلوت امن تبدیل شود.در حوزه های پژوهشی هم پژوهش های ما باید هدفمند باشد. البته تعداد بالای پژوهش مهم است، اما مهم تر از آن جهتگیری آن متناسب با اهداف و نیازهاست. مثلا اگر دغدغه انطباق علوم انسانی با تعالیم اسلامی وجود دارد، خب باید روی آن سرمایه گذاری شود تا نظریه های مدرن بیرون آید. شما فقه و اصول ما را ببینید. از روز اول که چنین حجمی نبود. ممارست علما در طول زمان باعث رشد و توسعه آن شد. بنابراین در این حوزه نباید گفت این را قبول دارم یا ندارم، بلکه باید حوزه پژوهش براساس اهداف بلندمدت ساماندهی شود. مثلا در دوره کارشناسی روان شناسی، ما مطالب کلی از روان شناسی را ارائه دهیم و در کارشناسی ارشد تفکیک روان شناسی بالینی، صنعتی و... را وارد کنیم. خب این گونه پژوهش ها باید مورد استفاده قرار گیرد.

همچنین در دانشگاه ها باید به مقوله تربیت و فرهنگ توجه کرد. این تصور نادرستی است که فکر کنیم تربیت فقط مختص مدارس است. اتفاقا این دانشگاه است که می تواند شخصیتی مسئولیت پذیر را برای دانشجو ایجاد کند. با وجود این اکنون موازی کاری فرهنگی زیادی در دانشگاه ها وجود دارد. معاونت فرهنگی، نهاد رهبری، کانون ها، بسیج، انجمن و... همه کار فرهنگی می کنند، اما روشن نیست چه نهادی مسئولیت نهایی را برعهده دارد. این ضعف را وزارت علوم باید برطرف کند تا بشود از ظرفیت ها استفاده کرد.

نکته نهایی هم این است که دانشگاه نباید باشگاه احزاب شود. مصادره دانشگاه به نفع یک جریان سیاسی، رقابت علمی را کمرنگ می کند. در برهه ای از تاریخ که سال های اول انقلاب بود، دانشگاه شد ستاد جنگ احزاب. چنین تجربه ای نباید تکرار شود. هرچند دانشجو باید سیاسی باشد و باید برنامه های سیاسی در دانشگاه وجود داشته باشد، اما فحش و یقه گرفتن به شتاب علمی کشور ضربه می زند. بنابراین همان طور که رهبر معظم انقلاب خطاب به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی فرمودند، باید دانشگاه ها را از این آسیب دور نگاه داشت تا به این ترتیب روند رشد علمی کشور بیش از پیش شتاب گیرد.

شریعتی، علامه و تجربه ای که پیش روست

نامه نگاری، شعار، تجمع، بیانیه، یادداشت نویسی و مصاحبه؛ اینها همه ابزارهای منتقدان صدرالدین شریعتی بوده طی هشت سال ریاست او بر دانشگاه علامه طباطبایی برای اثبات اشتباه بودن رفتارها، گفتارها و سیاست هایی که گفته می شود به تضییع حقوق برخی دانشجویان و استادان منتهی شده است. هرچند رئیس پیشین این دانشگاه در برابر منتقدان همواره از خود دفاع کرده و ریشه اصلی انتقادها را تسویه حساب سیاسی می داند.

منتقدان بر این باورند که شریعتی با ایجاد تغییراتی در دانشگاه علامه نظارت ها را افزایش داده و با تفکیک بعضی از رشته ها، مقدمات تضعیف آنها را فراهم کرده است. آنها با انتشار اسنادی نشان می دهند در دوره مدیریت صدرالدین شریعتی، بسیاری از استادان باسابقه دانشگاه علامه بازنشسته شده و افرادی بدون صلاحیت های علمی لازم جذب هیات علمی شده اند.

برخی رسانه ها از تعدادی نماینده مجلس و اقوام برخی چهره های سیاسی به عنوان کسانی نام می برند که در این دوره وارد هیات علمی دانشگاه شده اند. شکایت از دانشجویان و بازداشت آنها در کنار حرف و حدیث ها درباره بورسیه شدن فرزندان رئیس پیشین دانشگاه علامه، از دیگر نقدهای مرتبط با دوره مدیریت شریعتی است.

جداسازی جنسیتی کلاس های دانشگاه علامه از یک سو و از سوی دیگر برخورد با دانشجویان به دلیل پوششی که داشتند و تغییر ظرفیت برخی رشته ها از لحاظ تناسب جنسیتی در جریان کنکور سراسری هم صدای خیلی ها را درآورد. تمامی این شرایط باعث شد تا حتی بسیج دانشجویی این دانشگاه هم نسبت به شیوه مدیریت صدرالدین شریعتی بر دانشگاه اعتراض کند. همه این ها سبب شد تا برای تغییر وی عملا کمپینی به وجود آید. این درخواست ها با روی کار آمدن دولت جدید و سرانجام کنار گذاشتن شریعتی به واقعیت رسید، اما صدرالدین شریعتی در مقام دفاع از خود برآمد.

او پیکان نقد را به سمت اصلاح طلبان و رقبای سیاسی نشانه رفت، اما شیوه مدیریتش سبب اعتراض برخی چهره های دانشگاهی اصولگرا نیز شده بود، از جمله دکتر حمیدرضا آیت اللهی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و از استادان فلسفه دانشگاه بود.

برکناری شریعتی باعث شد تا ده ها مدرس دانشگاه در نامه ای به سرپرست وقت وزارت علوم از این اقدام قدردانی کنند؛ هرچند برخی نمایندگان مجلس عزل او را در راستای حذف مخالفان دولت ارزیابی کردند. با این همه، جایگزین شریعتی پس از استقرار در دانشگاه علامه بخشی از انتقادات به مدیریت قبلی این دانشگاه را تائید کرد و برای مثال گفت که «بیش از ۴۰ نفر مربی برخلاف مجوز موجود در زمان وزارت دکتر دانشجو در دانشگاه علامه جذب شده اند.»

پرونده مدیریت پیشین دانشگاه علامه اکنون درحالی بسته شده است که هنوز، هم منتقدان و هم مدافعان صدرالدین شریعتی می گویند که ناگفته هایی از طرف مقابل دارند.

با این وجود به نظر می رسد حواشی ایجاد شده در دانشگاه به دنبال مدیریت هشت ساله او، تجربه ای برای مدیران آینده است که چگونه با نهاد علم مواجه شده و بستر لازم را برای فعالیت های علمی به وجود آورند.

مصطفی انتظاری هروی