مفاهیم اقتصاد در زندگی روزمره

بازی معمای زندگی یکی از مثال‌های مهم در نظریه بازی‌ها است. داستان از این قرار است که اگر دو زندانی که با هم جرمی مرتکب شده‌اند همزمان بازداشت شوند، هر کدام می‌تواند در مقابل …

بازی معمای زندگی یکی از مثال‌های مهم در نظریه بازی‌ها است. داستان از این قرار است که اگر دو زندانی که با هم جرمی مرتکب شده‌اند همزمان بازداشت شوند، هر کدام می‌تواند در مقابل بازجو اعتراف یا انکار کند. بازجو به متهم این امکان را می‌دهد که اگر شریکش اعتراف نکرد و تو اعتراف کردی، به دلیل همکاری یک‌جانبه‌ات در دادگاه من تو را آزاد می‌کنم در مقابل شریکت ۵ سال زندان می‌رود. در عین حال اگر هر دو اعتراف نکنید، هر کدام یک‌ سال به زندان می‌روید. در نهایت اگر هر دو اعتراف کنید، هر کدام دو سال زندان می‌روید. به نظر شما بهترین حرکت هر زندانی چیست؟ بدیهی است که هر دو زندانی اعتراف می‌کنند، چون در این بازی، مستقل از تصمیم شریکش اعتراف کردن برای وی بهترین حرکت است. لذا در نتیجه بازی هر زندانی به دو سال حبس تن می‌دهد. توجه دارید که اگر راهی وجود داشت که هر دو زندانی تبانی می‌کردند، با اعتراف نکردن می‌توانستند زندانشان را به یک سال تقلیل دهند.

حال با توجه به این بازی، به نظر شما چرا ایرانی‌ها همواره دیر به قرار خود می‌رسند؟ چرا جلسات به دلیل عدم حضور مدعوین با تاخیر برگزار می‌شود؟ قرارگذاشتن مانند بازی معمای زندانی است. فرض کنید شما با دوستتان سر ساعت ۸ برای کوه‌نوردی قرار گذاشته‌اید. اگر شما سر ساعت ۸ برسید ولی رفیقتان دیر کند، عملا شما معطل شده‌اید و از مطلوبیتان کم می‌شود. اگر داستان برعکس باشد، شما ضرر چندانی نکرده‌اید و دوستتان متضرر شده ‌است. اگر هر دو سر ساعت بیایید یا هر دو ۱۰ دقیقه دیرتر برسید هیچ‌کدام ضرر نکرده‌اید. لذا اگر یک نفر به تنهایی منحرف شود سود کرده است و دیگران متضرر می‌شوند. لذا مانند بازی معمای زندانی که همه اعتراف می‌کنند، این‌جا هم همه دیر می‌کنند.

سوال: اگر بازی معمای زندانی به تعداد زیادی تکرار شود یا زندانیان سابقه همکاری داشته باشند، آن‌وقت می‌توان تعادلی را ترسیم کرد که هر دو زندانی اعتراف نکنند. به نظر شما در چه شرایطی می‌توان در بازی قرارگذاشتن همه سر موقع حاضر شوند؟

محمدحسین رحمتی

دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آستین