خاطرات ابریشمی چشم بادامی ها

نگاهی به نمایش «هتل شگفت انگیز» به کارگردانی«چانگ یاپارک»

«هتل شگفت‌انگیز»اثر لوون مولر، نمایشنامه‌نویس آمریکایی، است. داستان درباره چهار زن به نام‌های کیوم ـ سون، اوک ـ دونگ، سون ـ هی و بو ـ بای است که در ارتش ژاپن مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند.

آن‌ها مشتاقانه به دنبال پایان جنگ اند تا از رفتار وحشیانه سربازان فرار کنند، اما خبری از پایان جنگ نیست، تا اینکه کیوم ـ سون تصمیم به فرار می‌گیرد.

تاریخ مردم کره با زنان پیوند عمیقی دارد؛ به طوری که جدا کردن این دو از یکدیگر غیرممکن می‌نماید. تاریخ این کشور سرشار از رازها و داستان‌هایی است که بخش مهمی از آن را زنان نوشته‌اند. زنان در زوال و یا اعتلای فرهنگی و هنری این کشور کوچک، مهمترین نقش را دارند. در مقطعی حتی دربار در تصرف زنان بود و حرف اول و آخر را آنان می‌زدند. زن‌سالاری بخش مهمی از حافظه تاریخی این قوم را اشغال کرده است. اهمیت این موضوع تنها در تاریخ کشور کره خلاصه نمی‌شود که در تمام ارکان اجتماعی از قبیل هنر، فرهنگ، اقتصاد و... هم نقش زنان را پررنگ می‌بینیم. چنین نگرش متفاوتی از زنان در هنر نمایش، در مقایسه با دیگر کشورها، اگر بی نظیر نباشد، کم‌نظیر است. هنر نمایش در کشور کره و در میان مظاهر مختلف فرهنگ و هنر، از وجود زنان بهره‌ها برده است. زنان در این آثار مهره‌های حساس و تعیین‌کننده‌ای‌اند که بدون وجود آن‌ها نمایش رونق اصلی خود را از دست خواهد داد. زن در آثار نمایشی کره، علاوه بر گسترش طرح و توطئه داستانی، عمده بار تحول شخصیت‌ها و همچنین تلطیف فضای نمایش را نیز برعهده دارد. وزن حضور و تاثیر زنان در صحنه بسیار بیشتر از مردان است و این مسئله در بیشتر آثار نمایشی این کشور به وضوح به چشم می‌خورد.

«هتل شگفت‌انگیز» از کشور کره، داستان چهار زن را حکایت می‌کند که سرنوشت و تقدیرشان با سرنوشت و مناسبات اجتماعی گره خورده است. آنها، که روزگاری زندگی خوب و پرامیدی در میان خانواده خود داشتند، حالا مجبورند در صحنه درگیری اصلی جنگ خانمانسوز، مصائب و بار گرفتاری‌ها و شداید را برعهده بگیرند. خانه آمال و آرزوهای آنان به یکباره فرو ریخته و در زیر آوار تنهایی، که دیگران برایشان رقم زده‌اند، مدفون گشته‌اند. زنان نمایش هرکدام شیرزنانی‌اند که در میان چرخ‌های آسیاب روزگار، قدرت شگفت‌انگیز اراده خود را به نمایش می‌گذارند. هرچند هرکدام از آن‌ها از جایی و نقطه ای به کوران طوفان زندگی وارد شده اند، اما همگی در تحمل وضعیت نابسامان پیش آمده شریک‌اند. گرسنگی و فقر چهره کریه خود را به آنان نشان می‌دهد و تمام روزنه‌های امید را به رویشان می‌بندد. جنگ کار مردان است و زنان به اسارت می‌روند و اگر اقبالی داشته باشند و نمیرند، بساط بزم و عیش مردان جنگی را فراهم می‌کنند. آنچه در این میان ارزش خود را از دست می‌دهد، زنانگی و حس مادر بودن است. زنان در میدان جنگ و حوادث یاد می‌گیرند زن بودن خود را فراموش کنند، زیرا از سوی سربازان دشمن تحقیر شده و این وجه از شخصیت آنان نادیده گرفته می‌شود. تاریخ نمایش کره چنین زنانی کم ندارد. سریال‌های کره‌ای هم، که طی سال‌های اخیر از تلویزیون پخش شده، بیشتر بر آلام و مصیبت‌های زنان استوار است تا مردان. در این میان مردان تا جایی مطرح اند که بتوانند به شکوفایی شخصیت زنان کمک کنند.

«هتل شگفت‌انگیز» نمایش استعاری است از کره خاکی، کره ای که در آن انسان، مسافر غریبی است که چند صباحی ساکن است. اما شگفت‌انگیز اینجا است که هستی و کلیت وجودش را انسان‌های دیگر به بازی گرفته و تحقیر کرده اند. اسباب چنین حقارتی را انسان پدید می‌آورد و این شگفت‌انگیز است. نمایش تمام مولفه‌های یک اثر شرقی به ویژه کره ای، را داراست. مهمترین ویژگی اثر لحن شاعرانه ای است که در اغلب آثار مشابه مشاهده می‌شود. توصیفاتی که در کلمات و لحن جملات و کلام اثر به چشم می‌خورد، نشان دهنده لطافت و حسی است که چه بسا از شخصیت زنان سرچشمه گرفته است. با بررسی و نگاهی دقیق به گفتار و کلمات به کار رفته در دیالوگ‌های نمایش، شاعرانگی‌ای را، که در پس کلام وجود دارد، می‌توان درک کرد. این موضوع همچون کشیدن پرده پرنیانی بر گفتار است که مهمترین اثرش تقویت بار احساسی نمایش و کلام آن است.

از سوی دیگر، همچون آثار مشابه کره‌ای، شاهد حجم عظیمی از عصبیت و انرژی مضاعف در صحنه نمایشیم که اثر را نسبت به دیگر آثار متمایز می‌کند. گویی یکی از وظیفه‌های اصلی نمایش، ایجاد حجم بزرگی از احساسات و غلیان عواطف در صحنه است تا تماشاگران را بیش از دیگر آثار تحت‌تاثیر قرار دهد. نمایش بیشتر بر مولفه‌های حسی تاکید می‌کند تا شاخصه‌های هنری و زیبایی‌شناسی. زنان و مردان هر کدام وظیفه دارند تا بخشی از بار روایی داستان را بر دوش بکشند و به کمک یکدیگر مجموعه و کل اثر را به سرانجام مقصود برسانند.

نمایش اثری داستان محور است که تعهد اصلی خود را بر بازگو کردن داستان نمایش بنا نهاده است. هرچند چنین برداشتی به خودی خود امتیاز منفی ای برای نمایش محسوب نمی‌شود، اما نوع روایت در اثر با دیگر اجزای آن هماهنگی ندارد؛ به طوری که بسیاری از بخش‌های نمایش، به سادگی و در نهایت کم تحرکی، فقط روایت می‌شوند. روایت و استفاده از عناصر روایی مهمترین بخش در ساختار هر نمایش است که نویسنده و کارگردان «هتل شگفت‌انگیز» در این بخش کمتر به نمایش‌گذاردن وقایع پرداخته و همین نقطه ‌ضعف بزرگ اثر شده است. جدا از این نکته، نمایش از فقر ایده‌های بکر، برای رونمایی از مفاهیم نهفته در اثر، به شدت رنج می‌برد؛ به طوری که در بسیاری از مواقع روایت خود را با کم رمق ترین و کم تاثیرترین شکل ممکن بیان می‌کند. داستان اثر هرچند موضوعی تازه نیست، اما در میان خیل ماجراهای اتفاق افتاده در آثار مشابه، قابل اعتناست. چهار زن غارت شده و به یغما رفته بازیچه دست سربازانی شده اند که غارتگران سرزمین و تمام زندگی شان اند. افقی روشن در پیش روی نیست و همه آمال و آرزوهای آنان از بین رفته است. در چنین موقعیتی یادآوری لحظه‌هایی که لطافتی شاعرانه در آن موج می‌زند، شیرین و دوست‌داشتنی است.

نمی‌توان از «هتل شگفت‌انگیز» حرف زد، اما از دکور زیبا و پرمفهومش سخنی نگفت. سازه‌ای چوبی و پله‌ای که یادآور کاخ‌های فاخر کره و سلطنت‌های رو به زوال است که ساکنان آن اغلب زنان و مردان ددمنشی‌اند که به جز استعمار دیگران سودایی در سر ندارند. نمایش استفاده درستی از دکور می‌کند. سه برج چوبی در سه گوشه صحنه نشان دهنده قدرت نمایی افراد نظامی‌است؛ آدم‌هایی که همه چیز را زیر چکمه‌ها و دستورات نظامی له کرده و از بین برده اند. چهار پلکان چوبی هم در وسط صحنه جایگاه چهار زن قهرمان نمایش است؛ زنانی که به ناروا از خانواده خود جدا شده و حال در تبعیدی، که دیگران برایشان ساخته‌اند، زندگی می‌کنند.

«هتل شگفت‌انگیز» روایت داستانی است که ژاپنی‌ها از جنگ کره ساخته و پرداخته‌اند و حالا کره‌ای‌ها آن را به صحنه می‌برند که این خود نکته مهمی است. اینکه به کشور و مناسبات فرهنگی و اجتماعی خود از دید آدم‌هایی بنگری که زمانی دشمن بودند، موضوع بکر و نابی است. بازی‌ها بار حسی و عاطفی زیادی در خود نهفته دارد؛ به طوری که کره‌ای‌ها را افرادی احساسی معرفی می‌کند. «هتل شگفت‌انگیز» هرچند از آثار شاخص جشنواره محسوب نمی‌شود، اما فرصت مناسبی است برای دیدن نمایشی از شرق.

نویسنده : سعید محبی