سیگار های منتول دار خطرناک ترند

آنچه درباره سیگارهای خنک کننده نمی دانستید

شرکت‌های تولیدکننده مواد دخانی همیشه دنبال نوآوری و ایجاد تنوع در بازارهای تولید و فروش‌اند. این تغییرات آگاهانه در نوع محصول، هدفی جز کسب فروش بیشتر و افزایش تعداد مصرف‌کنندگان ندارد. سیگار‌های منتول‌دار نیز که اکثرا از سوی کمپانی‌های آمریکایی تولید دخانیات به بازار عرضه شده و می‌شود، بخشی از همین سیاست بوده و از اواسط دهه هشتاد میلادی با افزایش فروش و مصرف همراه بوده است. ولی آیا واقعا این سیگارها کم‌ضررترند؟ ...

سیگارهای منتول‌دار که ابداع آنها برمی‌گردد به حدود سال‌های ۱۹۲۰ و البته در ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته، به دنبال کاهش مصرف در بازارهای رایج دخانیات به عنوان یک ایده مورد استقبال بعضی از شرکت‌های تولید‌کننده دخانیات قرار گرفته و در شکلی جدید وارد بازار رقابت شدند. در این سیگارها از اسانس یا جوهرنعناع که به‌صورت طبیعی یا صناعی تولید شده، در سیگارها استفاده شده و به علت ظاهر خنک‌کننده بودن دود آن ولی در باطن ماهیت اعتیاد آوری بیشتر آن، شاهد افزایش تقاضا و مصرف این کالا در سطح جهان بوده‌ایم و این موضوعی نیست جز قسمتی از اجزای برنامه‌ریزی برای فروش بیشتر از سوی شرکت‌های دخانی بین‌المللی چرا که شرکت‌های دخانی، برای افزایش مصرف‌کنندگان تولیدات خود همواره در تلاش بوده و هستند تا اولین تجربه سیگاری‌ها لطیف، خنک و ملایم باشد.

اسانس نعناع یا منتول در خود توتون سیگار (بین ۲ تا ۵ میلی‌گرم) استفاده می‌شود. منتها برای افزایش تاثیر آن را روی کاغذ و فیلتر سیگار نیز این ماده استفاده شده و متاسفانه این نوع سیگارها حتی توسط مجامع تاییدکننده رسمی‌ مانند سازمان غذا و دارو نیز بدون هیچ مشکلی تایید گشته و وارد بازار می‌گردد.

اما چرا شرکت‌های دخانی از این مواد در داخل سیگارها استفاده می‌کنند؟ برای پاسخ به این سوال لازم است مختصری راجع به منتول یا همان جوهر نعناع صحبت شود. منتول به عنوان دارویی مورد استفاده در جهت کاهش درد و رفع التهاب و سرد کردن موضع در اکثر پمادهای موضعی ضددرد و ضدخارش استفاده می‌گردد. استفاده از این خاصیت در توتون انواع دخانیات باعث می‌گردد که فرد در هنگام استعمال آن ظاهرا احساس مطبوع‌تری داشته باشد و از علایم التهابی و سوزانندگی و بوی نامطبوع به واسطه خاصیت بی‌حس‌کنندگی و ضدالتهابی و بوی مطبوع آن در امان بوده و به اصطلاح این دود حاوی ۴۰۰۰ نوع ماده سمی‌ و کشنده را با ظاهری آراسته و خنک به بدن خود وارد کند. در عین حال که این تجربه مطبوع به خصوص در اولین دفعات استفاده توسط فرد باعث دوام بیشتر در مصرف و اعتیاد عمیق‌تر و طولانی‌تری می‌گردد.

● اعتیاد به سیگارهای منتول‌دار اعتیاد بدتری است

علاوه بر خوشایندی ظاهری دود این سیگارها و خاصیت بی‌حس‌کنندگی و ضدالتهابی آن‌که باعث تسهیل و ترغیب در مصرف بیشتر می‌گردد، تحقیقات جدید نشان داده که این ماده شیمیایی با تحریک گیرنده‌های سرمای حلق و بینی و مجاری تنفسی باعث ایجاد وقفه در تنفس می‌گردد (همان حالتی که هر کدام از ما ممکن است در هوای سرد تجربه کرده باشیم) این توقف موقت و کوتاه‌مدت در نفس کشیدن باعث ایستایی بیشتر دود در ریه‌ها و مجاری تنفسی می‌گردد و مواد تشکیل‌دهنده دود سیگار از جمله نیکوتین فرصت بیشتری برای جذب پیدا می‌کنند و این یعنی اعتیاد بیشتر و وابستگی شدیدتر به نیکوتین.

شرکت‌های بزرگ تولید دخانیات علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های کلان در تبلیغات محصولات دخانی، امکانات مالی زیادی را نیز برای تحقیقات و برنامه‌ریزی‌های استراتژیک خود برای ادامه بقای خود در گذشته و حال داشته‌اند و دقیقا تک‌تک این اثرات و عوارض را آگاهانه انتخاب می‌کنند و حتی در موارد مختلف و با گزارشات مستند ثابت شده که از این ابزار برای محدود کردن بعضی نژادها و نسل‌ها نیز استفاده شده. برای مثال اقبال هدف‌دار و از پیش طراحی شده سیاهان آمریکا به سیگارهای منتول‌دار و نیز اوج حملات تجاری شرکت‌های آمریکایی به ایران در سال‌های گذشته را می‌توان عنوان کرد (که به‌رغم تحریم اقتصادی، با ترفند قرار دادن دخانیات در سبد محصولات دارویی‌غذایی صدور آن را نه تنها قطع نکرده بلکه تسهیل و افزایش نیز داده‌اند).

در یک گزارش آماری درباره این سیگارها، ۷۵ درصد مصرف‌کننده سیاه‌پوست در برابر ۲۵ درصد سفیدپوست گزارش شده است. این افزایش تمایل را بعضی کارشناسان به علت افزایش میزان مواد واسطه‌ای در بدن سیاه‌پوستان می‌دانند که با مصرف ترکیبات منتول‌دار احساس خوشایندتری دارند ولی به اعتقاد من قضیه برمی‌گردد به یک سیاست هدفدار در ترویج این سیگارها در نژاد سیاه چرا که اگر به گذشته برگردیم، یعنی زمانی که تبلیغات در محصولات دخانی در کشور آمریکا آزاد بود (قبل از سال ۱۹۹۸) گزارشات مستند از افزایش چند برابر تبلیغات سیگار‌های منتول‌دار در بیلبورد‌های مناطق سیاه‌پوست‌نشین و مجلات ویژه این نژادها وجود داشته و این کار باعث شده تا مصرف سیگارهای منتول‌دار تا سه برابر بیشتر در سیاه‌پوستان رواج یابد. اگر از لحاظ آماری هنوز تفاوت زیادی در میزان مرگ و میر به علت سرطان ریه و دیگر بیماری‌های مرتبط با دخانیات مشهود نیست، علت این است که سیاهان اصولا کمتر سیگار کشیده و دیرتر سیگاری می‌شوند.

● چرا ترک این سیگارها مشکل‌تر است؟

به‌طور خلاصه، خوشایندی اولین مصرف‌ها در یک نوجوان به واسطه مواد خنک‌کننده و ضدالتهاب آن تاثیر بسیار زیادی در ترغیب به ادامه مصرف و در نهایت اعتیاد به آن دارد. جذب بالای نیکوتین این نوع سیگارها به دلایل مختلف از جمله وقفه تنفسی ناشی از حس سرما و نیز افزایش مصرف به علت عدم بوی بد و زنندگی و تحریک (مانند سیگارهای معمولی) نیز باعث شده تا معتادان به این نوع سیگارها علاوه بر تحمل عوارض بیشتر، سخت‌تر نیز آن را ترک کنند.

به‌رغم بعضی تحقیقات مشکوک که عوارض این نوع سیگارها را در مقایسه با سیگارهای معمولا مشابه دانسته، مسلما بخار داغ منتول سوخته شده در سیگار در مجاری تنفسی و حلق و بینی و مری فرد مصرف‌کننده در دراز مدت نمی‌تواند بی‌تاثیر باشد. گزارشاتی در زمینه اثر بازدارنده منتول در سوخت‌و‌ساز مواد کارسینوژن موجود در سیگار وجود دارد، به طوری که اثرات سرطان‌زایی آن را تا ۳۰۰ درصد بالا می‌برد.

● عوارض مصرف منتول

عمده عوارض منتول به صورت آثار سوختگی در حلق و ریه گزارش شده. تورم آلرژیک لب‌ها و التهاب دهان، التهاب متوسط تا شدید مری و معده، التهاب لوزالمعده، تهوع و استفراغ، اسهال، سردرد، اختلال در ضربان قلب و حتی اسپاسم در ناحیه گلو گزارش شده، به طوری که مصرف سیگارهای دارای منتول را در نزد اطفال با شیوع ایست تنفسی در آنان همراه دانسته‌اند. حتما می‌دانید که مصرف ترکیبات خوراکی منتول‌دار در کودکان زیر شش سال به واسطه احتمال وقفه تنفسی در آنان ممنوع است. در مورد اثرات منتول روی باروری و سقط تحقیقات مختلف و متناقضی انجام گرفته ولی آنچه که مسلم است، این است که اثرات ضدتخمک‌گذاری آن ثابت شده.

برخی باورهای غلط که حتی شاید زمینه‌سازی برای مصرف بیشتر این نوع سیگارها باشد، به نظر می‌رسد که همگی حساب شده و هدف‌دار است، به طوری که ظاهر فانتزی و سفید رنگ سیگار، در جعبه‌ای با رنگ سبز و به همراه طعمی‌از نعناع و خنکی از این قاتلان کوچک نمایی ساخته که افراد آن را در ابتدا به صورت یک تفنن (و نه مصرف سیگار) شروع کرده و به تدریج به آن عادت می‌کنند. به عبارت دیگر شرکت‌های دخانی با این سیگارها و رواج باورهای غلط و خرافی در مورد آن مانند ضدنفخ، درمان سرما‌خوردگی... بیشتر خواسته‌اند که این سیگارها را از ماهیت واقعی خود یعنی یکی از انواع کشنده دخانیات در نظر مردم خارج کنند، به طوری که مصرف آن را توسط اطفال نیز شاهد بوده‌ایم؛‌ آنچنان که این موضوع را قبلا در رابطه با موضوع مصرف قلیان نیز تجربه کردیم.

● یک توصیه

با توجه به اینکه مصرف‌کنندگان سیگارهای منتول‌دار به نیکوتین اعتیاد بیشتر و عمیق‌تری دارند، بعضی منابع راهنما، تغییر سیگار منتول‌دار به سیگارهای معمولی و سپس ترک کامل دخانیات را عنوان می‌کنند ولی از آنجا که جایگزینی دخانیات با هم در زمان ترک توصیه نمی‌گردد، بهترین پیشنهاد (در کنار رفتار درمانی و کمک به تغییر نگرش از آگاهی به باور) درمان جایگزینی نیکوتین (NRT) است که به صورت چسب، اسپری و آدامس موجود بوده و تحت‌نظر پزشک قابل مصرف است.

داروهای کمکی در ترک دخانیات مانند ترکیبات جایگزین نیکوتین، نه تنها برای ترک سیگارهای منتول‌دار بلکه برای دیگر انواع دخانیات نیز موثر و مفید است. در یک کار پژوهشی که در سال ۸۷-۸۶ در جنوب غرب تهران انجام دادیم، با بررسی مقایسه‌ای روی تاثیر نیکوتین جایگزین و رفتاردرمانی در دو گروه متفاوت، ماندگاری گروه مصرف‌کننده نیکوتین بر ادامه روند ترک بارزتر بوده است.

دکتر آرش نیک‌خلق

پژوهشگر حوزه دخانیات