چاره‌جویی برای کمرویی

کودکان به تدریج با رشد جسمی و روانی خود قابلیت‌هایی به دست می‌آورند و مایلند این توانایی‌ها را تمرین کنند و به دیگران نشان بدهند و تشویق شوند. کودکی که راه رفتن را به تازگی آموخته …

کودکان به تدریج با رشد جسمی و روانی خود قابلیت‌هایی به دست می‌آورند و مایلند این توانایی‌ها را تمرین کنند و به دیگران نشان بدهند و تشویق شوند. کودکی که راه رفتن را به تازگی آموخته است و البته در این کار مهارتی هم ندارد، دوست دارد از این گوشه به آن گوشه برود یا بدود...

اگر مادر با احتیاط و ضمن مراقبت از کودک او را به این کار تشویق کند، کودک نسبت به خود و کاری که انجام می‌دهد اعتماد و اطمینان می‌یابد اما اگر مادر بی‌حوصله یا نامهربان یا مضطرب باشد فرزند را با خرده‌گیری و انتقاد ناموجه می‌آزارد. به وی خواهد گفت: «هیچ‌وقت یاد نمی‌گیری درست راه بروی!» یا به‌جای اینکه تامل کند تا کودک از این سو به آن سوی حیاط برود، او را بغل می‌گیرد و فورا او را به جای دلخواه می‌برد. فرزند چنین مادری به خودش بی‌اعتماد می‌شود. احساس می‌کند نمی‌تواند کاری را درست انجام دهد. خود را ضعیف و بی‌کفایت خواهد پنداشت. احساس می‌کند همیشه یک بزرگ‌تر باید مراقبش باشد تا بتواند کاری را به انجام برساند.

زمانی که کودک تازه با زبان آشنا شده است اگر مورد تسمخر قرار گیرد و به او بگویند بلد نیست حرف بزند یا اگر واژه‌ها را نادرست ادا ‌کند یا اگر حوصله شنیدن حرف‌های او را نداشته باشند و با علاقه به او گوش ندهند او تقریبا برای همیشه خواهد پذیرفت که حرف زدن را بلد نیست و بهتر است چیزی نگوید زیرا کسی به حرف‌های او علاقه ندارد و شنونده‌ای نخواهد داشت. به این ترتیب، زمانی که والدین یا آموزگاران کودکی را به علت کم‌تجربگی و ناپختگی وی در کاری مورد سرزنش و تمسخر و اهانت قرار دهند، کودک به خود بی‌اعتماد می‌شود و خواهد اندیشید که مردم همه دیدی خرده‌گیرانه نسبت به او دارند. این امر به ترس از دیگران و احساس نگرانی و شرم در حضور آنان منجر می‌شود. توجه پدر و مادر به موارد فوق موجب پیشگیری از بروز چنین وضعیت‌هایی می‌گردد اما برای حل این مشکل در دوره نوجوانی و بزرگسالی توصیه می‌شود فرد کمرو به جای تکیه بر نقاط ضعف واقعی یا تصوری خویش روی نکات مثبت وجود خودش متمرکز گردد و بکوشد با تکیه بر این امتیازات به آنها بیفزاید. نیازی نیست که هرکس به همه چیز توانا باشد تا احساس ضعف نکند. به گفته بزرگمهر «همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز از مادر نزاده‌اند.» کافی است هر کس به استعدادهای فطری خودش بپردازد. هنگام حضور در جمع نیز بهتر است فرد روی یکی از حاضران که مورد شناخت اوست و به دوستی وی اعتماد دارد متمرکز شود، چنانکه گویی آن شخص تنها مخاطب اوست. بدین‌سان می‌تواند با آرامش به صحبت بپردازد. برحسب مورد و به صلاحدید روان‌پزشک می‌توان از برخی داروهای ویژه نیز برای رفع این مشکل استفاده کرد.

دکتر فربد فدایی

مدیر گروه روان‌پزشکی و دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی