دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
مجله ویستا

سرخوردگی عامل اعتیاد در جامعه


سرخوردگی عامل اعتیاد در جامعه

حدود چهار میلیون معتاد در ایران وجود دارند كه شامل مصرف كنندگان حرفه یی و تفننی مواد مخدر می شود اما اعتیاد و مواد مخدر در یك جامعه نه تنها فرد, بلكه خانواده و جامعه را نیز تحت تاثیر قرار داده و اقتصاد و امنیت اجتماع را به خطر می اندازد

ایران‌ به‌ دلیل‌ همجواری‌ با كشورهایی‌ مانند افغانستان‌ و پاكستان‌ كه‌ جزو بزرگترین‌ تولیدكنندگان‌ مواد مخدر افیونی‌ جهان‌ هستند، همیشه‌ در معرض‌ آسیب‌ اعتیاد و ترانزیت‌ مواد مخدر قرار دارد. این‌ موضوع‌ باعث‌ شده‌ كه‌ متاسفانه‌ ایران‌ به‌ عنوان‌ یكی‌ از سه‌ كشور مصرف‌ كننده‌ اول‌ تریاك‌ جهان‌ بوده‌ و مصرف‌ كنندگان‌ زیادی‌ را در خود جای‌ دهد. از سوی‌ دیگر به‌ دلیل‌ مخفی‌ بودن‌ مصرف‌ در برخی‌ افراد، آمار دقیقی‌ از مصرف‌ كنندگان‌ مواد مخدر در ایران‌ نیست‌.

اما بر اساس‌ گزارش‌ ستاد مبارزه‌ با مواد مخدر، حدود چهار میلیون‌ معتاد در ایران‌ وجود دارند كه‌ شامل‌ مصرف‌ كنندگان‌ حرفه‌یی‌ و تفننی‌ مواد مخدر می‌شود. اما اعتیاد و مواد مخدر در یك‌ جامعه‌ نه‌ تنها فرد، بلكه‌ خانواده‌ و جامعه‌ را نیز تحت‌ تاثیر قرار داده‌ و اقتصاد و امنیت‌ اجتماع‌ را به‌ خطر می‌اندازد.

حدود سه‌ ماه‌ است‌ كه‌ نیروی‌ انتظامی‌ با همكاری‌ ستاد مبارزه‌ با مواد مخدر، وزارت‌ بهداشت‌، بهزیستی‌ و... اقدام‌ به‌ جمع‌آوری‌ معتادان‌ تابلوی‌ خیابانی‌ كرده‌ است‌.

این‌ معتادان‌ كه‌ اكثرا تزریقی‌ هستند، پس‌ از جمع‌آوری‌ به‌ مراكز ترك‌ و بازتوانی‌ كه‌ مستقیما زیر نظر ستاد مبارزه‌ با مواد مخدر و وزارت‌ بهداشت‌ كار می‌كنند سپرده‌ می‌شوند. البته‌ با توجه‌ به‌ سوابق‌ اجرایی‌ در مورد بازتوانی‌ متعادان‌ مردم‌ چندان‌ اعتمادی‌ به‌ اجرای‌ كامل‌ و مستمر این‌ نوع‌ طرح‌ها ندارند.

كارشناسان‌ معتقدند اجرای‌ یك‌ طرح‌ به‌ صورت‌ مستمر و كنترل‌ و نظارت‌ دقیق‌ بر روی‌ آن‌، جزو اصول‌ اساسی‌ مدیریت‌ محسوب‌ می‌شود.

اما تجربه‌ نشان‌ داده‌ كه‌ اینگونه‌ طرح‌ها از پشتوانه‌ نظارتی‌ و كنترلی‌ قوی‌ برخوردار نبوده‌ و در نیمه‌ راه‌ متوقف‌ می‌شود.

دكتر بیژن‌ نصیرمنش‌ مدیرعامل‌ موسسه‌ غیردولتی‌ كاهش‌ آسیب‌ پرسپولیس‌ كه‌ در زمینه‌ حمایت‌ و درمان‌ باز دارنده‌ معتادان‌ تزریقی‌ فعالیت‌ می‌كند، در باره‌ این‌ طرح‌ می‌گوید: این‌ طرح‌ باید با حضور مددكاران‌ و مشاوران‌ متخصا در این‌ زمینه‌ انجام‌ شود. یعنی‌ ماشین‌های‌ گشت‌ انتظامی‌ هنگام‌ جمع‌آوری‌ معتادان‌ خیابانی‌ باید این‌ افراد را به‌ همراه‌ داشته‌ باشند و با نظارت‌ آنان‌ این‌ طرح‌ انجام‌ شود. زیرا عوامل‌ درمانی‌ و نیروی‌ انتظامی‌ در كنار یكدیگر این‌ طرح‌ را انجام‌ می‌دهند.

دكتر امان‌الله‌ قرایی‌ مقدم‌ نیز بیان‌ می‌كند: بسیاری‌ از معتادان‌ افراد سرخورده‌یی‌ هستند كه‌ به‌ دلایل‌ مختلف‌ اجتماعی‌ دست‌ به‌ این‌ كار می‌زنند. اكثر آنان‌ ابتدا از خرده‌ فروشی‌ مواد مخدر شروع‌ كرده‌ و كم‌ كم‌ به‌ اعتیاد روی‌ می‌آورند.

در حقیقت‌ بیكاری‌ یكی‌ از عوامل‌ اصلی‌ گرایش‌ افراد به‌ مواد مخدر است‌. این‌ افراد به‌ امید یافتن‌ شغلی‌ پردرآمد، با افرادی‌ آشنا می‌شوند كه‌ بستر آلودگی‌ آنان‌ را فراهم‌ می‌كنند. در جامعه‌یی‌ كه‌ آمار فقر و بیكاری‌ روز به‌ روز افزایش‌ می‌یابد، آمار اعتیاد نیز افزایش‌ پیدا می‌كند و این‌ نشان‌ از ارتباط‌ مستقیم‌ بیكاری‌، فقر و اعتیاد است‌.

● بانك‌ اطلاعاتی‌ تخمین‌ تعداد مصرف‌كنندگان‌ مواد مخدر

یكی‌ از معضلاتی‌ كه‌ جوامع‌ با آن‌ روبرو هستند، تعداد مصرف‌كنندگان‌ مواد مخدر است‌. زمانی‌ مواد مخدر به‌ تریاك‌، هرویین‌، كوكایین‌ و حشیش‌ محدود می‌شد اما امروزه‌ بیش‌ از ۱۵۰ نوع‌ مواد مخدر طبیعی‌ و صناعی‌ در سطح‌ جهان‌ وجود دارد و هر سال‌ بر تعداد آنها افزوده‌ می‌شود. با این‌ تفاسیر با توجه‌ به‌ اینكه‌ سن‌ اعتیاد در تمامی‌ جهان‌ و همچنین‌ ایران‌ كاهش‌ یافته‌ و در سنین‌ پایین‌ مصرف‌ مواد مخفیانه‌ انجام‌ می‌شود، نمی‌توان‌ آمار دقیقی‌ از تعداد مصرف‌كنندگان‌ مواد مخدر به‌ دست‌ آورد. به‌ عنوان‌ مثال‌ آمار معتادان‌ در ایران‌ بین‌ ۵/۳ تا ۴ میلیون‌ نفر تخمین‌ زده‌ می‌شود. در حالی‌ كه‌ شواهد نشان‌ از آمار بیشتر معتادان‌ در سطح‌ كشور دارد. زیرا كه‌ مواد مخدر صناعی‌ و آمفتامین‌ها مانند اكستازی‌ جزو موادی‌ هستند كه‌ قابل‌ تشخیص نبوده‌ و فردی‌ كه‌ مواد صناعی‌ مصرف‌ می‌كند تا مدت‌ها اعتیادش‌ مشخص نمی‌شود.

از سوی‌ دیگر آمارهای‌ غیرواقعی‌ كه‌ از مراجع‌ غیررسمی‌ ارایه‌ شده‌ و باعث‌ تشویش‌ اذهان‌ عمومی‌ می‌شود، لزوم‌ یك‌ راهكار مناسب‌ و اصولی‌ را برای‌ به‌ دست‌ آوردن‌ آمار دقیق‌ از تعداد مصرف‌ كنندگان‌ مواد مخدر ایجاد می‌كند.

دكتر محسن‌ وزیریان‌ رییس‌ اداره‌ پیشگیری‌ و درمان‌ سوءمصرف‌ مواد مخدر وزارت‌ بهداشت‌، درمان‌ و آموزش‌ پزشكی‌ در این‌ باره‌ می‌گوید: برای‌ تخمین‌ جمعیت‌ مصرف‌ كنندگان‌ مواد مخدر در ایران‌، كارگاهی‌ با همكاری‌ وزارت‌ بهداشت‌، مركز ملی‌ مطالعات‌ اعتیاد دانشگاه‌ علوم‌ پزشكی‌ تهران‌ و دبیرخانه‌ ستاد مبارزه‌ با مواد مخدر با هدف‌ ظرفیت‌ سازی‌ دانش‌ همه‌گیر شناسی‌ (اپیدمیولوژی‌) اعتیاد در كشور برگزار شد. گرچه‌ كشور ایران‌ در سال‌های‌ اخیر فعالیت‌های‌ چشمگیری‌ در زمینه‌ پیشگیری‌، درمان‌، كاهش‌ عوارض‌ و سوءمصرف‌ مواد مخدر داشته‌ اما در زمینه‌ تخمین‌ تعداد مصرف‌كنندگان‌ مواد با معضلات‌ زیادی‌ مواجه‌ بوده‌ و هستیم‌. تنها تحقیقی‌ كه‌ در زمینه‌ اپیدمیولوژی‌ سوءمصرف‌ مواد صورت‌ گرفته‌ در سال‌ ۱۳۸۰ با همكاری‌ دفتر مقابله‌ با مواد مخدر و جرم‌ سازمان‌ ملل‌ بوده‌ و آمارهای‌ بعدی‌، تخمین‌ بر اساس‌ روش‌های‌ كیفی‌ بوده‌ است‌. همین‌ موضوع‌ باعث‌ شده‌ كه‌ بین‌ كارشناسان‌ و دستگاه‌ها و سازمان‌های‌ متولی‌ درباره‌ تعداد مصرف‌ كنندگان‌ مواد مخدر اختلاف‌ نظر وجود داشته‌ باشد.

وی‌ در ادامه‌ با اشاره‌ به‌ اهمیت‌ برگزاری‌ این‌ كارگاه‌ می‌افزاید: این‌ كارگاه‌ از آن‌ جهت‌ اهمیت‌ دارد كه‌ برای‌ اولین‌ بار از تمام‌ دستگاه‌های‌ عضو ستاد مبارزه‌ با مواد مخدر كه‌ اطلاعاتی‌ در این‌ باره‌ دارند، نماینده‌یی‌ شركت‌ داشته‌ و آخرین‌ روش‌های‌ آماری‌ و اپیدمیولوژیك‌ تخمین‌ سوءمصرف‌ مواد مورد بررسی‌ قرار گرفت‌. با توجه‌ به‌ حضور پرفسور «میتو هیكمن‌» استاد دانشگاه‌ بریستول‌ انگلستان‌ و یكی‌ از اپیدمیولوژیست‌ها در زمینه‌ اعتیاد و «اچ‌آی‌وی‌»، ایدز، پژوهشگران‌ و كارشناسان‌ كشور بامسائل‌ فنی‌ و روز تخمین‌ سوءمصرف‌ مواد آشنایی‌ كافی‌ پیدا می‌كنند.

عضو شورای‌ پژوهشی‌ مركز ملی‌ مطالعات‌ اعتیاد كشور درباره‌ مشكلات‌ تخمین‌ سوءمصرف‌ مواد بیان‌ می‌كند: تخمین‌ سوءمصرف‌ مواد از آن‌ جهت‌ مشكل‌ است‌ كه‌ اعتیاد یك‌ پدیده‌ مخفی‌ است‌ و افراد مبتلا معمولا تمایلی‌ به‌ ابراز آن‌ ندارند. همین‌ موضوع‌ باعث‌ می‌شود كه‌ روش‌های‌ متداول‌ اپیدمیولوژیك‌ جواب‌ ندهد و باید برای‌ تخمین‌ این‌ جمعیت‌ از روش‌های‌ غیرمستقیم‌ استفاده‌ كرد كه‌ این‌ روش‌ نیز نیاز به‌ وجود بانك‌های‌ اطلاعاتی‌ متعدد و قابل‌ اعتماد و انطباق‌ دارد كه‌ در این‌ كارگاه‌ نتایج‌ اولیه‌ حاصل‌ شده‌ است‌.

فرهاد اسماعیلی‌