ماه نو, ماه نو, سلام, سلام

توصیه های طبی متخصصان برای ماه مبارک رمضان

دیگر چیزی به شروع ماه مبارک رمضان نمانده و این در حالی است که اکثر پزشکان و متخصصان می‌گویند از آنجا که ماه رمضان امسال با فصل گرما مصادف شده، باید خیلی بیشتر از سال‌های قبل مراقب خودمان باشیم و هرچه زودتر،‌ با اجرای یک الگوی صحیح تغذیه‌ای و کاری، به استقبال ماه صیام برویم. در این بین، کم نیستند بیمارانی که اصلا نمی‌دانند تکلیف‌شان در برابر روزه چیست و با توجه به وضعیتی که دارند، باید روزه بگیرند یا نه...

در گفتگو با متخصصان مختلف سعی کرده‌ایم راه رسیدن به آمادگی مناسب برای روزه گرفتن را نشان بدهیم تا بدانید که در این چند روز باقی مانده تا ماه رمضان بهتر است چه کارهایی انجام دهید تا بدن‌تان آمادگی لازم برای روزه گرفتن را پیدا کند. آنهایی هم که مشکل یا بیماری خاصی دارند، در لابه‌لای سطور این گفتگوها و یادداشت‌ها می‌توانند دریابند که آیا از نقطه نظر طبی می‌توانند ماه رمضان امسال را روزه بگیرند یا نه.

● دکتر منوچهر قارونی متخصص بیماری‌های قلب و عروق

روزه و بیـمـاران قلـبـی

بیماری‌های قلبی معمولا از آن دست بیماری‌هایی‌اند که با کسی شوخی ندارند و بیمار و اطرافیانش باید کاملا مراقب اوضاع باشند. از آنجا که این روزها بیماران زیادی به پزشک‌شان مراجعه و از او درباره روزه گرفتن یا نگرفتن سوال می‌کنند و بیماران قلبی هم از این گروه مستثنا نیستند، باید چند توصیه پزشکی مهم به این گروه از بیماران (افراد دارای ناراحتی قلبی) ارایه کرد:

۱) این افراد به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک‌‌شان اقدام به کم و زیاد کردن و تغییر ساعت مصرف داروهایشان نکنند که با این کار نه تنها خود بلکه خانواده و تیم درمانی‌شان را هم به دردسر می‌اندازند.

۲) این افراد می‌توانند از این چند روز باقی‌مانده تا ماه رمضان، یکی دو روزش را روزه بگیرند و اگر طاقت آوردند و افطار کردند و بعد از افطار دچار مشکل خاصی نشدند و پزشک‌شان هم صلاح‌ دید، روزه‌شان را بگیرند.

۳) اگر روزه گرفتند و بعد از افطار دچار مشکلاتی مانند تپش یا درد قلب شدند، به هیچ عنوان نباید روزه‌داری را در روزهای بعد ادامه دهند.

۴) بیمارانی که ناراحتی قلبی دارند باید بدانند که کم شدن حجم آب بدن‌شان در این روزهای گرم تابستانی ممکن است باعث لخته شدن عروق چشم‌شان شود. بنابراین باید حسابی حواس‌شان جمع باشد. بهتر است این بیماران در روزهایی که روزه‌اند ترجیحا از منزل بیرون نیایند تا گرما اذیت‌شان نکند.

۵) و نکته آخر اینکه همه روزه‌داران، مخصوصا روزه‌دارانی که مشکل قلبی دارند، افطار را به یکباره نخورند و آن را در طی چند وعده میل کنند. ضمن اینکه مایعات ولرم مناسب‌ترین خوراکی برای شروع افطار این گروه از بیماران است.

● دکترامیرهوشنگ احسانی متخصص پوست و مو

حفظ شادابی پوست در ماه رمضان

به علت مصادف شدن ماه مبارک رمضان با فصل گرما، ممکن است امسال هم‌وطنان ما بیشتر دچار علایم گرمازدگی و خشکی پوست شوند. برای اینکه بتوانید ماه رمضان را به خوبی سپری کرده و از برکات معنوی روزه گرفتن بدون هیچ‌گونه استرس و یا ناراحتی جسمی مانند ریزش مو، خشکی پوست یا پوسته پوسته شدن ناخن، بهره‌مند شوید، تنها لازم است که این چهار نکته را خوب به خاطر بسپارید:

۱) برای شاداب ماندن پوست و جلوگیری از خشکی آن در وعده‌های سحری و افطاری به اندازه کافی مایعات، مخصوصا‌ آب، بنوشید و از نوشیدن مایعات مدر (مانند چای غلیظ) که باعث از دست رفتن آب بدن‌تان می‌شود، به شدت پرهیز کنید.

۲) به علت محدودیت غذایی و اینکه نظم و حجم غذای دریافتی‌تان در ماه رمضان تغییر می‌کند، باید به منظور جلوگیری از کم شدن آهن، روی و سایر ویتامین‌ها و موادمعدنی که سبب رشد مناسب مو و ناخن‌هایتان می‌شود، در وعده‌های غذایی سحر و افطار غذایی کامل که همه گروه‌های غذایی را در خود بگنجاند، مصرف کنید. مثلا می‌توانید از همین حالا برنامه‌ریزی کنید و غذاهای پرکالری‌تر و کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها و سبزیجات را در وعده سحر و غذاهای سبک‌تر مانند لبنیات در کنار سبزیجات و انواع سالاد را در وعده افطارتان بگنجانید. در ضمن جای میوه هم باید در سفره سحری و افطاری همیشه محفوظ بماند.

۳) چون خانم‌ها بیشتر با مشکل کمبود روی، آهن و ... دست به گریبان‌اند، پس به آنها توصیه می‌کنیم که با نظر یک پزشک متخصص از همین روزها خوردن مکمل‌های گروه B یا سایر مکمل‌های مورد نیاز را شروع کنند تا پس از ماه رمضان دچار مشکل ریزش مو یا شکنندگی ناخن‌هایشان نشوند.

۴) نکته آخر اینکه اگر مشکلی پوستی یا ریزش مو دارید و در حال مصرف داروهای خوراکی در فواصل زمانی منظم هستید، توصیه ما به شما این است که برای تغییر ساعات خوردن داروهایتان، حتما به پزشک‌تان مراجعه کنید و هرگز خودسرانه میزان و ساعت مصرف داروی‌تان را جابه‌جا نکنید زیرا تغییر میزان داروی دریافتی ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری را برای پوست و موی شما به همراه داشته باشد.

● دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم درمانی

روزه‌دارانی کـه ‌سـردرد می‌گیـرنـد

شایع‌ترین مشکلی که در روزهای اول روزه‌داری مردم را به مطب‌ها و درمانگاه‌ها می‌کشاند، سردرد است. برای اینکه بتوانید با این نوع سردردها که عمدتا در نتیجه گرسنگی یا تشنگی پدید می‌آیند مقابله کنید، باید تا زمان باقی است کمی الگوی خورد و خوراک‌تان را تغییر بدهید؛ به این صورت که از همین فردا به یک پیشواز نسبی بروید. پیشواز نسبی یعنی اینکه حجم غذای‌تان را مخصوصا در وعده ناهار کم کنید و از ظهر به بعد کمتر هله‌هوله‌های پرکالری بخورید و حتما سعی کنید تعداد و غلظت چای مصرفی روزانه‌تان را کاهش دهید زیرا یکی از عمده دلایل سردرد روزه‌دار، کم شدن مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار است.

می‌توانید با کم نوشیدن و رقیق نوشیدن چای و قهوه قبل از ماه رمضان، بدن‌تان را برای شرایط پیش رو آماده کنید. ضمن اینکه در ماه رمضان هم حتما وعده سحری را بخورید و آن را پشت گوش نیندازید. آنهایی که می‌گویند: «ما ساعت ۱۱ یا ۱۲ شب غذا می‌خوریم تا مجبور نباشیم برای خوردن سحری بیدار شویم» بدانند که امتناع از خوردن و حذف این وعده مهم غذایی در ماه رمضان باعث افت بازده کالری آنها و در نتیجه غیرمفید بودن‌شان می‌شود. این افراد حتی در ساعات اولیه روز هم توان تمرکز و توجه فکری برای کار یا درس خواندن را ندارند. با این حساب حذف سحری کار معقول و صحیحی نیست. از طرفی خوردن افطار و شام جدا از هم و با فاصله دو تا سه ساعت هم بیشتر توصیه می‌شود، تا افراد به یک‌باره هر چه که دم دست‌شان است به سمت معده بیچاره‌شان روانه نکنند. جمله آخر هم اینکه اگر از همین حالا به فکر باشید و یک برنامه‌غذایی منظم و سالم برای خود و خانواده‌تان ترتیب دهید، بدون هیچ دغدغه‌ای می‌توانید به استقبال ماه مبارک رمضان بروید.

● دکتر هومن شریفی قائم‌مقام مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات

بهترین فرصت ترک سیگار

رویکردی که همیشه در مورد ترک دخانیات وجود داشت، ترک یکباره آن بود. اما از سال ۱۹۸۹ در کنفرانسی که مربوط به موادمخدر می‌شد، رویکرد «بله یا خیر» به یک رویکرد اصول‌گرایانه «کمتر یا بیشتر» تغییر کرد. فکر اولیه‌ای که در این کنفرانس مورد بحث و بررسی و نهایتا موافقت کارشناسان قرار گرفت، به کار بستن روش کاهش آسیب بود. در این روش فرد به جای ترک یکباره سیگار، کمیت آن را تغییر می‌دهد، یعنی تعداد نخ‌ سیگارهای مصرف روزانه‌اش را کم یا از محصولات کم‌ضررتر استفاده می‌کند. اما ناگفته نماند که این شرایط برای کسانی پیشنهاد شد که از نظر پزشکی یا جسمی توان ترک کامل و سریع مواد دخانی را نداشتند وگر نه همه مواد دخانی چه سیگارهای لایت و چه سیگارهای معمولی درنهایت برای بدن مضرند و مصرف طولانی‌مدت‌شان عوارض جبران‌ناپذیری بر جسم و روان افراد می‌گذارد.

همه این حرف‌ها را گفتم که به اینجا برسم که شاید ماه مبارک رمضان بهترین و انگیزه‌آورترین زمان برای ترک سیگار یا هر ماده دخانی دیگری که افراد به آنها وابستگی پیدا کرده‌اند، باشد. تجربه ۱۲ ساله کشور که در کلینیک‌های مختلف ترک اعتیاد به ثبت رسیده، نشان می‌دهد که میزان موفقیت و ترک کامل مواد دخانی، مخصوصا سیگار، در این ماه به بیشترین میزان خود می‌رسد. بعد معنوی ماه رمضان، خشنود کردن پروردگار، بر سر یک سفره با خانواده سحری و افطاری خوردن، همه و همه از لذت‌های معنوی‌ای است که انگیزه یک فرد سیگاری را برای ترک آن به شدت افزایش می‌دهد.

از طرفی به علت ممنوعیت سیگار کشیدن در ملأ عام در جامعه و خجالت فرد سیگاری از به وضوح نشان دادن روزه نبودنش جلوی افراد خانواده که روزه هستند، تصمیم به گذشتن از خیر سیگار کشیدن و کم‌کم کاهش یافتن وابستگی به آن، یکی دیگر از عوامل موفقیت ترک در ماه رمضان است. توصیه من به سیگاری‌های قهار هم استفاده از روش «کاهش آسیب» است، یعنی از همین امروز که چند روز تا ماه رمضان فرصت دارند تعداد سیگارهای مصرفی روزانه‌شان را به نصف برسانند و به جای آن از قرص‌های جویدنی مخصوص ترک سیگار استفاده کنند. استفاده از قرص‌ و سیگار باید به صورت متناوب و تصادفی باشد، یعنی فرد نباید نصف روز را قرص بخورد و نصف روز را سیگار بکشد بلکه استفاده یکی در میان از این دو بهتر است. البته این، یک روش درمانی نیست بلکه پلی است بین فرد ناآماده و آماده. شمایی که از نظر پزشکی مشکل خاصی تهدیدتان نمی‌کند، از همین حالا تعداد سیگارهایتان را کم کرده و تا ماه رمضان مصرف آن را به صفر برسانید.

● گفتگو با دکتر محمدرضا خدایی روان‌پزشک

تأثیر روزه بر سلامت روان

روان‌شناسان معتقدند که روزه برای سلامت روان مفید است و موجب افزایش خودباوری و اعتماد به نفس می‏شود و توان و مقاومت افراد را در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی بیشتر می‏کند. اما پیش از آغاز ماه رمضان، در کنار کسب آمادگی‌های جسمی لازم، باید برای آمادگی‌های روانی هم برنامه‌ریزی کنیم. از دکتر محمدرضا خدایی، روان پزشک و عضو هیات علمی دانشکده علوم بهزیستی و توانبخشی، راهنمایی‌هایی در همین زمینه خواسته‌ایم.

▪ آقای دکتر! چگونه می‌توانیم از نظر روانی، آمادگی ورود به ماه مبارک رمضان را پیدا کنیم؟

ـ ببینید؛ ما اول باید این نکته را بررسی کنیم که چگونه یک نیت، انگیزه و در نتیجه، یک عمل متناسب با آن شکل می‌گیرد. برای انجام گرفتن هر عملی لازم است که فرد انگیزه لازم برای آن را داشته باشد. دارا بودن انگیزه هم به دیدگاه هر فرد و روشن شدن علت انجام دادن عمل توسط او بستگی دارد، پس باید انگیزه و علت مشخص باشند تا اراده و پذیرش عمل صورت گیرد. برای عملی مثل روزه هم این موضوع صدق می‌کند؛ یعنی شما اول باید دیدگاه خود نسبت به روزه گرفتن و علت انجام دادن این عمل را به خوبی شناخته و بعد آن را به راحتی بپذیرید. شما ممکن است تصمیم داشته باشید که روزه بگیرید تا به سلامت جسم خود کمک کنید؛ یا این که روزه را تسکین‌دهنده روح و روان خود بدانید و احساس کنید با پیروی کردن از فرمان آفریدگارتان و کسب رضایت او به آرامش وصف‌ناپذیری می‌رسید چون خیلی وقت‌ها بعضی از کارها فقط نتیجه مادی و جسمانی ندارند. بعد از اینکه شما انگیزه و علت درستی را برای انجام دادن عمل روزه پیدا کردید، آن‌گاه می‌توانید با میل و اشتیاق به سمت این عمل الهی پیش بروید. اما نکته مهم این‌جاست که اگر شما در همین چند روز مانده به ماه رمضان نتوانید انگیزه و علت خوبی برای انجام این فریضه الهی پیدا کنید، آن وقت است که روزه گرفتن برای شما تبدیل به امری اجباری و از سر ناچاری و همراه با زجر می‌شود، پس جستجوی علت‌ها را فراموش نکنید.

▪ از نتایج روانی روزه گرفتن برایمان بگویید. آیا ممکن است دانستن این نتایج به تقویت انگیزه‌های روزه‌داران منجر شود؟

ـ حتما همین‌طور است. ما در کنار علت‌ها، باید فواید کاری را هم که انجام می‌دهیم، بدانیم. افراد باید بدانند که هر چند روزه باعث گرسنگی، تشنگی یا به هم خوردن نظم خواب در طول روز می‌گردد اما مشکلات ذکر شده در برابر آثار روانی مطلوبی که روزه در فرد به جای می‌گذارد، هیچ است. یک ماه روزه گرفتن سبب بالا رفتن روحیه فرد می‌شود. مقاومت او را در برابر مشکلات بالا می‌برد و با افزایش مکانیسم انطباقی فرد موجب می‌شود که اعتماد به نفس او افزایش پیدا کند زیرا وقتی فردی می‌تواند یک ماه روش جدید و متنوعی از زندگی را تجربه کند، حتما می‌تواند بعدها در برابر مشکلات و فشارهای زندگی مقاومت کند. روزه گرفتن باعث می‌شود که فرد به توانایی‌های ذاتی خود پی ببرد و حس «خواستن توانستن است» را در خود بارورتر کند. در نتیجه روزه گرفتن دفاع روانی افراد در برابر مشکلات بیشتر می‌شود و در نتیجه آن تحمل‌پذیری‌ افراد افزایش می‌یابد.

▪ آیا به هم خوردن نظم خواب یا تغذیه موجب تحریک‌پذیری نمی‌شود؟

ـ خب، این یک حقیقت کتمان‌ناپذیر است که روزه گرفتن در کنار همه خوبی‌هایش، رنج‌هایی را در پی دارد. اختلال در خواب یا تغذیه باعث می‌شود که فرد از نظر روانی تحریک‌پذیر و زودرنج شود و واکنش سریعی نسبت به کارها از خود نشان دهد و هرچه زمان بیشتر می‌گذرد و به ساعات افطار نزدیک‌تر می‌شود، افراد توجه و تمرکز خود را بیشتر از دست می‌دهند و گرسنگی و تشنگی باعث خستگی، ضعف و کج‌خلقی آنها می‌شود. همه اینها درست؛ اما کسی که هدفی والا را در پی می‌گیرد، به سادگی و با یک برنامه‌ریزی جامع می‌تواند هدفش را دنبال کند. بهتر است در این جا مثالی برایتان بیاورم: شاید باران بهاری سبب آب‌گرفتگی معابر و کمی ترافیک شود ولی هیچ‌کس از آن بدش نمی‌آید زیرا همه به خوبی می‌دانند که نتیجه این باران، آبادانی، سبزی و رهایی از قحطی است. روزه هم مثل باران بهاری می‌ماند و اگر برای رسیدن به برکات این ماه برنامه‌ریزی خوبی داشته باشیم، می‌توانیم به آبادانی روح‌مان کمک کنیم.

ندا احمدلو