كمكهای اولیه درمورد سوختگی های الكتریكی و ضرورت حفظ ایمنی در خانه

استفاده از انرژی الكتریكی امروزه در اقصی نقاط ایران آنگونه فراگیر شده است كه ضرورت حفظ موارد و نكات ایمنی درمورد بهره گیری از انرژی برق بسیار مهم به نظر می رسد برق گرفتگی با توجه به اثرات نامطلوبی كه بر روی بدن دارد لزوم توجه به ویژگیهای ایمنی را می طلبد

استفاده از انرژی الكتریكی امروزه در اقصی نقاط ایران آنگونه فراگیر شده است كه ضرورت حفظ موارد و نكات ایمنی درمورد بهره گیری از انرژی برق بسیار مهم به نظر می رسد. برق گرفتگی با توجه به اثرات نامطلوبی كه بر روی بدن دارد لزوم توجه به ویژگیهای ایمنی را می‌طلبد.

دراین‌مقاله پزشكی كه به وسیله دكتر مجید غیاث رییس مركز بهداشت دانشگاه اصفهان و دكتر رسول پرورش پزشك این مركز تهیه و تنظیم شده است درمورد انجام اقدامات اولیه در سوختگی‌های الكتریكی نكاتی مطرح شده است.

در تعریف سوختگی باید گفت كه آسیب به پوست و گاهی سایر اعضای در اثر تماس با گرما، اشعه، الكتریسیته یا مواد شیمایی را سوختگی می گویند كه خطر آسیب در شیرخواران و خردسالان از همه بیشتر است.

●سوختگی ها بر سه قسمت تقسیم می شوند:

الف- سوختگی‌های‌درجه‌۱ ، محدود به لایه فوقانی پوست هستند. این نوع سوختگی ها باعث قرمزی، درد به هنگام لمس، درد، تورم و تب خفیف می شوند.

ب- سوختگی های درجه ۲، لایه های عمیق تر پوست تحت تاثیر قرار می گیرند. علایم شدیدتر هستند و معمولاَ شامل تاول نیز می شوند.

پ‌– سوختگی‌های درجه ۳ ، تمام لایه های پوست تحت تاثیر قرار می‌گیرند. پوست سفید (به نظر پخته شده می‌رسد)، و ممكن است هیچ دردی در مراحل اولیه وجود نداشته باشد.

سوختگی های الكتریكی نه تنها نسبت به مواد آتش زا و مواد شیمیایی مشكل سازترند، بلكه باعث مرگ افراد مبتلا به سوختگی الكتریكی و مصدومان هم می شوند.

●تعریف سوختگی‌های الكتریكی

به طور كلی سوختگی‌‌های الكتریكی به سوختگی‌هائی اطلاق می شود كه به دلیل عبور جریان الكتریكی برق از بدن به وجود می آیند. منبع به وجود آورنده این نوع سوختگی ها به دو دسته تقسیم می شوند:

۱) برق گرفتگی های خانگی یا صنعتی

۲) برق گرفتگی‌های ناشی از برخورد صاعقه یا رعد و برق به بدن

سوختگی ها در نوع اول از نظر ولتاژ جریان برق ممكن است متفاوت باشد، بعنی با ولتاژ پائین تا ولتاژهای بسیار بالا (ابزار و وسایل برقی كه در منزل و یا محیط كار اطراف ما وجود دارند با ولتاژ پائین هستند و معمولاَ در اثر تماس مستقیم با سیمهای بدون روكش به وجود می آیند. همچنین خراب بودن كلیدها یا خرابی وسایل برقی هم از دلایل مهم برق گرفتگی به شمار می آید)

در گروه دوم، سوختگی های شدید بوده و در اثر اصابت صاعقه می‌تواند شخص را دچار مرگ آنی كند.

نكته قابل توجه و مهم این است كه آب یك هادی خوب جریان برق به شمار می‌رود و در صورت مرطوب‌بودن بدن، آسیب ناشی از جریان برق بیشتر خواهد بود.

●نحوه به وجود آمدن آسیب در برق گرفتگی

زمانی كه شخص دچار برق گرفتگی می شود، جریان برق از نقطه‌ای وارد بدن می شود و از محلی كه بدن با زمین تماس دارد،‌ خارج می‌شود. حال آنكه این مسیر عبور جریان برق، همان ناحیه ای است كه در طی برق گرفتگی دچار آسیب شده است. نقاطی كه جریان برق وارد و یا خارج شده،‌مناطقی هستند كه آسیب در این نقاط خود را به صورت یك حفره ناشی از گلوله نشان می دهد. اما آسیب به این محل ها خلاصه نمی شود. بلكه تمام مسیری كه جریان برق در بدن طی كرده است، دچار آسیب دیدگی می شود. جریان برق در حین عبور از بدن تولید گرما و انرژی می كند و این گرما و انرژی سبب تخریب سلولهایی می‌شود كه در مسیر عبور جریان برق قرار دارند. هرچه ولتاژ برقی كه وارد بدن می شود بیشتر باشد، سوختگی ایجاد شده عمیق تر و جراحت‌های وارد شده وخیم تر خواهد بود. علاوه بر آن جریان الكتریكی ضمن عبور از بدن در اعصاب، ماهیچه ها و قلب سبب تغییراتی می شود كه سبب قطع فعالیت آنها می شود.

بر همین اساس، سوختگی‌های الكتریكی جزو حساس‌ترین و خطرناكترین سوختگیها به شمار می‌روند.

●علائم برق گرفتگی

فردی كه دچار برق گرفتگی می‌شود متناسب با محل عبور جریان برق علائم متفاوتی از خود نشان می‌دهد كه این علائم عبارت اند از:

▪سوختگی: یكی از شایع‌ترین علائمی كه بیماران در این زمان از خود نشان می‌دهند، سوختگیهایی است كه در محل ورود و یا خروج جریان برق دیده می‌شود. این نوع سوختگی‌ها از نظر نوع، عمق و وسعت به میزان ولتاژ برق و مدت زمانی كه تماس طول كشیده، بستگی دارد و شدت آن نیز متفاوت است.

▪عوارض موجود در اندام‌ها: این عارضه به دلیل آسیب‌های وارده به راههای عصبی به وجود می‌آید كه از یك گزگز و مورمورشدن ساده اندامها مخصوصاَ انگشتان دست و پا تا فلج كامل دست ها و پاها را می تواند شامل شود.

▪دردهای‌عضلانی‌و‌ماهیچه‌ای: با توجه به خطر آسیب مستقیم جریان برق به عضلات و گرمایی كه در حین عبور جریان برق از بدن به وجود می‌آید، عضلات محل عبور برق دچار كوفتگی خفیف تا شدید شده و یا در موارد شدیدتر، دچار سوختگی از درون می‌شوند. در واقع حالتی مشابه زخم در عضلات به وجود می آید كه در نتیجه دارای دردهای فراوانی است.

▪تغییرات‌فشارخون:این عارضه معمولاَ در موارد شدید برق گرفتگی دیده می شود كه شامل افزایش و كاهش فشار خون می شود و در موارد

شدیدتر شخص دچار شوك می شود كه اقدامات سریع اورژانسی جهت فرد برق گرفته مورد نیاز است.

▪ایست قلبی: این عارضه معمولاَ در بر گرفتگی های با ولتاژ بالا رخ می دهد ولی امكان اینكه در برق گرفتگی های معمولی و با ولتاژ پائین هم رخ بدهد وجود دارد. این عارضه از اختلالات خفیف قلبی تا ایست كامل قلبی مشاهده شده است. مشكلات قلبی فرد مصدوم اغلب همراه با قطع تنفس است كه باید به فرد سریعاً تنفس مصنوعی داده شود. زیرا مرگ در كمین اوست.

▪عوارض روانی: هرچند این عارضه و علائم آن امكان دارد كه با تاخیر به وجود آید و شخص برق گرفته را تحت تاثیر قرار دهد. ولی گاهی بلافاصله بعد از برق گرفتگی این علائم بروز كرده و از یك فراموشی كوتاه مدت شروع و به حركات غیرقابل كنترل ختم می شود.

●كمك به مصدوم برق گرفته

در صورتی كه به محل انشعاب اصلی یا كنتور برق به سهولت دسترسی دارید، تماس بین مصدوم و منبع برق را از طریق خاموش كردن آن، قطع كنید. در غیر این صورت،دو شاخه را خارج كنید یا كابل را درآورید. اگر به كابل، پریز یا محل انشعاب اصلی دسترسی ندارید، به موارد زیر عمل كنید:

برای محافظت از خود، روی یك ماده خشك نارسانا مثل یك جعبه چوبی، یك كفپوش پلاستیكی یا یك دفترچه راهنمای تلفن بایستید.

با استفاده از یك وسیله چوبی (مثل یك جارو) ،‌ اندام های مصدوم را از روی منبع الكتریكی كنار بزنید و یا منبع الكتریكی را از مصدوم دور كنید.

اگر قطع تماس (مصدوم با منبع برق) با یك وسیله چوبی مقدور نیست، ضمن آنكه كاملاَ مراقب هستید تا به مصدوم دست نزنید، طنابی را به دور مچ پای مصدوم یا بازوان وی حلقه كنید و وی را از منبع جریان الكتریكی دور كنید.

تنها در صورتی كه ضرورت دارد، مصدوم را با كشیدن بخش هایی از لباس كه شل و خشك هستند، (از منبع برق) دور كنید. این كار را تنها به عنوان آخرین تلاش انجام دهید زیرا ممكن است مصدوم همچنان ”برق دار” باشد.

برای دوركردن منبع برق اگر نمی‌توانید جریان الكتریكی را خاموش كنید، بر روی یك ماده خشك نارسانا (مثل یك دفترچه راهنمای تلفن) بایستید و با استفاده از یك دسته جارو، منبع برق را از مصدوم دور كنید. هرگز مستقیماَ به مصدوم دست نزنید.

●كمكهای اولیه

۱- قبل از دست زدن به مصدوم، باید مطمئن شوید كه تماس با منبع الكتریكی قطع شده است.

۲- به منظور خنك كردن سوختگی ها، موضع آسیب (در نقاط ورود و خروج جریان برق) را با مقدار زیادی آب سرد بشویید.

۳- در صورت امكان دستكش یكبار مصرف را بپوشید. به منظور محافظت از سوختگی ها در برابر عفونت های منتقل شونده از راه هوا، روی آنها را با پانسمان استریل، باند مثلثی تا شده یا یك قطعه پارچه تمیز بدون كرك بپوشانید. با مركز اورژانس تماس بگیرید و آمبولانس درخواست كنید.

۴- به مصدوم اطمینان بدهید و در صورت بروز شوك، به درمان آن بپردازید.

●مراقبت از سوختگی های با ولتاژ پایین

در مواقعی كه ما با ولتاژ پائین برق سروكار داریم، معمولاَ سوختگی‌ها شدید نیست. در این گونه موارد یك زخم كوچك در ناحیه برق گرفتگی دیده می شود. اما اقدامات دیگر هم لازم است كه به شرح زیر است:

۱- اولین اقدام، قطع جریان برق گرفتگی است كه باید سریعاَ كلید و كنتور زده شود و یا دوشاخه و سیم از پریز كشیده شود.

۲- اگر بدن مصدوم بدون پوشش و لخت است، نباید به او دست زد چون دچار برق گرفتگی می شود و جان شما هم به خطر می افتد.

۳- اگر امكان قطع جریان برق وجود نداشته باشد،‌ با یك وسیله مثل طناب، لباس، چوب و یا یك وسیله عایق دیگر، مصدوم را از جریان برق دور كنید.

۴- اقدامات حمایتی و كمكی برای فرد مصدوم انجام بدهید.

دكتر مجید غیاث رییس مركز بهداشت دانشگاه اصفهان

دكتر رسول پرورش پزشك مركز بهداشت

---