فرزندخوانده پشت در اروپا مانده

اجلاس غیررسمی وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در حالی در بروكسل به پایان رسید كه در یك متن پیشنهادی جدید از تركیه خواسته شده است كه شرایط و اصلاحات جدیدی را در قبال شروع مذاكرات الحاق این كشور به اتحادیه اروپا بپذیرد

اجلاس غیررسمی وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در حالی در بروكسل به پایان رسید كه در یك متن پیشنهادی جدید از تركیه خواسته شده است كه شرایط و اصلاحات جدیدی را در قبال شروع مذاكرات الحاق این كشور به اتحادیه اروپا بپذیرد. سران آنكارا با عكس العمل شدید در مقابل این عمل غیرمنتظره بروكسل اعلام كردند در صورتی كه اتحادیه اروپا شروط بیشتری را برای شروع مذاكرات الحاق این كشور به این اتحادیه خواستار شود آنكارا از نامزدی عضویت منصرف خواهد شد و دیگر تمایلی برای مذاكرات آتی از خود نشان نخواهد داد.

این در حالی است كه تركیه در راستای همین اصلاحات مدنظر اتحادیه اروپا چندی پیش پس از امضای پروتكل توسعه همكاری های گمركی با ۱۰ كشور جدید عضو اتحادیه اروپا و نیز قبرس طی نامه ای به این اتحادیه اعلام كرده بود كه قبرس (بخش جنوبی و یونانی نشین) را به رسمیت نخواهد شناخت. انگلیس به عنوان ریاست دوره ای اتحادیه اروپا در تقابل با این موضع آنكارا متن پیشنهادی جوابیه این اتحادیه به نامه تركیه را ارائه كرد كه باعث خشم وزیران امور خارجه یونان و قبرس شد. آنها اعلام كردند كه اگر اتحادیه اروپا آنكارا را برای به رسمیت شناختن قبرس (بخش جنوبی) تحت فشار قرار ندهند این كشور مانع شروع مذاكرات الحاق تركیه به این اتحادیه خواهد شد. در همین حال رجب طیب اردوغان نخست وزیر تركیه با اعتراض نسبت به كشورهایی (مثل فرانسه، انگلیس و...) كه هنوز نسبت به عضویت آنكارا در اتحادیه اروپا تردید داشته و اطمینان خاطر ندارند اعلام كرد در صورتی كه این كشورها مشكلات پیش روی خود را مرتفع نسازند ما نیز تهدیدات خود را برای صرف نظر كردن از پیوستن به اتحادیه اروپا مجدداً مطرح می كنیم. همه اینها تقریباً سیر كوتاهی از پیش چالش های دیپلماتیك فراروی آنكارا قبل از آغاز مذاكرات در چندماهه گذشته بود. سران اتحادیه اروپا كه سال گذشته به تركیه برای پیوستن به این اتحادیه چراغ سبز نشان داده بودند سوم اكتبر سال جاری را تاریخ آغاز مذاكرات الحاقی اعلام كردند. اما سرپیچی آنكارا از به رسمیت شناختن قبرس و افزایش نگرانی ها درخصوص ورود كشوری مسلمان به جمع خانواده اروپایی و تحولات اخیر این اتحادیه پیوستن این كشور را در هاله ای از ابهام قرار داده است. سال ها است كه تركیه می كوشد به عضویت اتحادیه اروپا درآید و به این منظور یك رشته اقدامات موردنظر این اتحادیه از جمله اصلاحات قضایی و رفع موانع تجاری با كشورهای جدید عضو اتحادیه شامل قبرس را به اجرا گذاشته است. با این همه دولت تركیه تاكید داشته كه این اقدامات به منزله شناسایی رسمی حاكمیت دولت مستقر در بخش جنوبی قبرس بر تمامی خاك این جزیره نیست. در مقابل قبرس با حمایت فرانسه اتحادیه اروپا را تحت فشار قرار داده تا بر شناسایی رسمی قبرس از سوی تركیه به عنوان شرط ادامه گفت وگوهای عضویت تركیه در اتحادیه اروپا تاكید كند. قبرس در ماه مه ۲۰۰۴ به عضویت اتحادیه اروپا پذیرفته شد و شهروندان این سرزمین از حقوق مرتبط با عضویت در اتحادیه از جمله ورود آزادانه به سایر كشورهای عضو برخوردار شدند. اما مزایای اقتصادی و سیاسی عضویت در اتحادیه تنها به بخش جنوبی این جزیره اختصاص دارد.

• نگاهی به مخالفان گسترش اتحادیه اروپا

مخالفان گسترش اتحادیه اروپا معتقدند با پذیرش اعضای جدید (مثل تركیه) خیل مهاجمان به سوی كشورهای توسعه یافته اروپا بیش از پیش افزایش می یابد و از این طریق به ساختارهای اقتصادی و اجتماعی این كشورها لطمه وارد می شود. مخالفان گسترش اتحادیه اروپا و قانون اساسی آن معتقدند با گشودن درهای این اتحادیه به روی اعضای جدید- به ویژه تركیه- این اتحادیه قادر به تحمل و كنترل پیامدهایی نظیر گسترش مهاجرت، افزایش تورم و بیكاری نخواهد بود. این گروه همچنین معتقدند با گسترش اتحادیه اروپا بخشی از آزادی های فردی و اجتماعی آنان تهدید می شود. فرانسه یكی از كشورهایی است كه نسبت به عضویت تركیه در اتحادیه اروپا ابراز تردید كرده است. البته شیراك در ابتدا به شدت از عضویت تركیه در اتحادیه اروپا حمایت می كرد اما پس از رد قاطع قانون اساسی اروپا در این كشور كه كارشناسان آن را «نه» به سیاست های شیراك خواندند وی تا حدودی موضع گیری خود را نسبت به تركیه تغییر داده است. تا جایی كه پاریس به آنكارا ابلاغ داشته كه پیش از شروع مذاكرات الحاقی باید ابتدا دولت یونانی نشین قبرس را به رسمیت بشناسد. یكی دیگر از مخالفان تركیه، آنگلا مركل كاندیدای محافظه كار انتخابات آلمان است.

مركل معتقد است كه تركیه با عضویت خود از قابلیت جذب اتحادیه اروپا خواهد كاست و نباید عضویت دائم در اتحادیه اروپا را به دست آورد و در ازای آن می توان به تركیه عضویت افتخاری اعطا كرد. هر چند مقامات آنكارا معتقدند چنین پیشنهادی (عضویت افتخاری) در منشور قانون اساسی اتحادیه اروپا وجود ندارد. اپوزیسیون تركیه نیز از تحولات اخیر ابراز رضایت كردند. این احزاب عضویت تركیه در اتحادیه اروپا را مورد مناقشه قرار نمی دهند ولی با قانون اساسی این اتحادیه به شدت مخالف هستند. دیدگاهی كه ژنرال های ارتش نیز به عنوان قدرت سایه آنكارا اعتقاد به آن را انكار نمی كنند. از سوی دیگر مخالفت شهروندان فرانسه و هلند با قانون اساسی اتحادیه اروپا در ۲۹ مه و سوم ژوئن سال جاری با تحلیل های متفاوتی از سوی محافل سیاسی و خبری جهان همراه بود. برخی مخالفان سیاسی و خبری معتقدند شهروندان فرانسه در جریان همه پرسی مسائل داخلی و اروپایی را با یكدیگر آمیخته اند. بعضی نیز ورود احتمالی برخی اعضای جدید مانند تركیه را عامل اصلی مخالفت فرانسوی ها و هلندی ها با قانون اساسی اتحادیه اروپا دانسته اند. براساس این دیدگاه مردم این دو كشور به منظور بیان نارضایتی خود از عملكرد دولت با قانون اساسی اتحادیه اروپا مخالفت كردند. برخی نیز معتقدند جناح های ملی گرا و تندروهای فرانسه و هلند به منظور ممانعت از ورود تركیه به عنوان یك كشور طرفدار آمریكا و تابع سیاست های واشینگتن به اتحادیه اروپا موجب شكست همه پرسی شدند. در هر صورت با شرایط كنونی سیر مخالفت های گسترده با گسترش این اتحادیه در اروپا واقعیتی انكارناپذیر است كه می تواند سدهای متعددی را فراروی آنكارا قرار دهد.

• اسب تراوای كاخ سفید

عضویت تركیه به اتحادیه اروپا علاوه بر اینكه به عنوان یك كشور مسلمان و سكولاریسم نیازمند تمهیدات خاصی برای پذیرش بار فرهنگی- اجتماعی سنگین آن است به عنوان اسب تراوای كاخ سفید برای تسریع روند فزاینده اضمحلال و پاشیدگی این اتحادیه تعبیر می شود. شیراك و شرودر به عنوان رهبران كشورهای سنتی اتحادیه اروپا تقریباً در یك دهه گذشته در قبال رویدادهای مهم جهان و به ویژه در تقابل با سیاست های خارجی واشینگتن خصوصاً بعد از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ مواضع مشتركی داشتند. این در حالی است كه دولت های فعلی فرانسه و آلمان چندان دیرپا به نظر نمی رسند. از دیدگاه كارشناسان روندهای هارمونی حوادث بین المللی به گونه ای است كه به نظر می رسد در آینده نزدیك یك دولت نوپا در پاریس و احزاب دموكرات مسیحی به رهبری آنگلا مركل در آلمان اداره امور را به دست بگیرند. در كنار اینها می بایست تركیه را به عنوان متحد استراتژیك ایالات متحده كه از انعطاف محسوس سیاسی- اقتصادی برخوردار است، در نظر گرفت و اینكه موج دوم عضویت های گسترده در این اتحادیه كه آنكارا پیش قراول آن خواهد بود هزینه ها و فشارهای مضاعفی را بر بروكسل تحمیل خواهد كرد. علاوه بر این، عضویت تركیه در اتحادیه اروپا در كنار عضویت در ناتو و سایر پیمان های مشترك منطقه ای و فرامنطقه ای كه عملاً از اقمار آمریكا و پیرو سیاست های كاخ سفید محسوب می شود به تقویت مواضع واشینگتن در اروپا منجر می شود و این همان مسئله ای است كه بروكسل را به هراس وامی دارد. در این صورت باید اذعان داشت نقش اتحادیه اروپا صرفاً به ترمیم ساختارها و مناسبات سیاسی- اقتصادی محدود به این اتحادیه معطوف خواهد شد و جایگاه آن در توازن و تعادل در معادلات منطقه ای و فرامنطقه ای بیش از پیش تضعیف می شود. به ویژه اینكه احزاب دموكرات مسیحی آلمان كه احتمالاً سكان دار سیاست خارجی برلین خواهند بود به شدت از حمایت گسترده كاخ سفید برخوردارند و لندن كه همواره مجری سیاست های مغرض جویانه كاخ سفید است به عنوان یك مجموعه بالقوه در این روند، سرعتی روبه رشد خواهد داشت. تضعیف جایگاه اتحادیه اروپا حتی در سطح رسیدن به یك بازار مشترك با توجه به رویدادها و ضربه های اخیر كه از پاریس و آمستردام آغاز شده و چندان دور از ذهن نیست موجب تقویت نفوذ و تاثیر بیشتر و روزافزون واشینگتن بر سیاست های راهبردی اتحادیه اروپا خواهد شد و می تواند به دنباله روی بروكسل از سیاست های كاخ سفید منجر شود. شخصیت های سیاسی اتحادیه اروپا با اذعان و اعتراف به مشكلات به وجود آمده صراحتاً تاكید می كنند كه آغاز مذاكرات الحاق تركیه در هاله ای از ابهام قرار گرفته و عضویت این كشور به جز افزایش بار مشكلات دردی را دوا نخواهد كرد. به همین دلیل نهادهای این اتحادیه به فعالیت های خود برای یافتن راه حلی به منظور خروج از این بحران ادامه می دهند.

---