خسوف و کسوف

● خسوف:
خسوف یا ماه گرفتگی عبارت است از تاریک شدن قسمتی یا تمام قرص ماه به علت افتادن سایه کره زمین بروی ماه، این پدیده زمانی رخ می‌دهد که ماه در حات بدر بوده و یا به عبارت دیگر …

خسوف:

خسوف یا ماه گرفتگی عبارت است از تاریک شدن قسمتی یا تمام قرص ماه به علت افتادن سایه کره زمین بروی ماه، این پدیده زمانی رخ می‌دهد که ماه در حات بدر بوده و یا به عبارت دیگر ماه و خورشید در حالت مقابله باشند البته این شرط کافی نیست زیرا اگر سطح مدار ماه به دور زمین وسطح مدار زمین به دور خورشید بر هم منطبق بودند لازم می‌آمد که در هر مقابله یکبار خسوف رخ دهد ولی این دو سطح بر هم منطبق نیستند بلکه پنج درجه وهشت دقیقه نسبت به هم مایل هستند. به همین علت عرض ماه در یک دوره گردش انتقالی به دور زمین بین پنج درجه وهشت دقیقه شمالی و جنوبی تغییر نموده ولی در عقدتین یا نقاط اعتدالین صفر می‌شود.

بنابراین موقعی که ماه و خورشید در مقابله بوده و ضمناً ماه در حال عبور از یکی از نقاط اعتدالین یا عقوتین باشد خسوف یا گرفتگی ماه صورت می‌پذیرد. از آنجا که مقطع عرضی سایه زمین در مسافت ماه دوبار بزرگتر از قطر ماه است مدت یک خسوف کامل از دو ساعت تجاوز نمی‌نماید. رؤیت خسوف در مکانی رویت پذیر است که ماه و مخروط سایه، بالای افق مکان و آفتاب در پایین افق همان مکان قرار گرفته باشد. به همین جهت همیشه خوف در شب قابل رویت است و در روز خسوف واقع نمی‌شود.

اگر در شکل O..... را مرکز زمین فرض ‌کنیم سطح مدار ماه از مرکز زمین عبور می‌کند علاوه بر این تغییرات مدار انتقالی ماه به دور زمین نسبت به سطح AA حدود ۵و۸ دقیقه شمالی و جنوبی بوده و دایرهٔ‌البروج را در دو نقطهk و ? قطع می‌نماید این دو نقطه به نام عقدتین ماه موسوم است نقطه k را که ماه از آن می‌گذرد و وارد نیمکره شرقی می‌شود. بنام عقده رأس می‌خوانند و نقطه kرا که ماه پس از عبور از آن وارد نیمکره غربی می‌گردد عقده ذنب گویند چون این دو نقطه با نقطه اعتدالین مدار گردش زمین به دور آفتاب شبیه هستند بنام نقاط اعتدالین ماه نیز خوانده می‌شوند.

کسوف :

یا گرفتگی خورشید زمانی اتفاق می‌افتد که ماه و خورشید در حالت مقارنه بوده و یا به عبارت دیگر ماه بین زمین و خورشید قرار گیرد. در چنین حالتی مخروط سایه بوسیله کره ماه تشکیل می‌گردد. اگر راصدی روی کره زمین داخل این مخروط سایه باشد به طور کلی خورشید را نخواهد دید و کسوف کلی است و اگر شخص راصد در منطقه مقابل به رأس مخروط سایه قرار گرفته باشد قسمتی از خورشید را به صورت حلقه نورانی خواهید دید که آن را کسوف حلقوی و در صورتی که ناظر در منطقه نیم سایه قرار داشته باشد قسمتی از خورشید را به صورت هلالی مشاهده خواهد کرد که به آن کسوف جزئی گویند.