ناراحتی بیش از یک بیماری جسمی

آیا تاکنون پیش آمده صبح ها هنگام برخاستن از خواب, حس کنید مفصل هایتان درد می کند در این صورت فقط می خواهید به بستر برگردید و بخوابید این طور نیست

آیا تاکنون پیش آمده صبح‌ها هنگام برخاستن از خواب، حس کنید مفصل‌هایتان درد می‌کند؟ در این صورت فقط می‌خواهید به بستر برگردید و بخوابید. این‌طور نیست؟ چنین دردی برای کسانی که دچار آماس مفصلی (RA=Rhematoid Arthritis) هستند، عارضه تصادفی نیست بلکه جزیی از زندگی‌شان است. این بیماری نه‌تنها دردناک است، بلکه نشانه‌های جسمانی منجر به فشار روانی (استرس) هیجانی را نیز به همراه دارد.

● بیماری

آماس مفصلی، مرضی است که مفصل‌ها را مبتلا می‌کند و عارضه خودایمنی نیست که زمانی رخ دهد بلکه دستگاه دفاعی بدن به اشتباه بافت‌های خود را خارجی می‌پندارد و به آنها یورش می‌برد و سبب بروز التهاب می‌شود. التهاب مفصل‌، همچون دیگر اعضای بدن، نشانه این بیماری هستند. توانایی این مرض در مبتلا کردن اندام‌های دیگر آن را به یک بیماری نظام‌مند بدل می‌کند.

● علل

علت دقیق پیدایش بیماری التهاب مفاصل معلوم نیست. عوامل فراوانی در فعالیت خودایمنی که به بیماری یادشده می‌انجامند، دخیل‌ هستند. بنا بر برخی دلایل این ناراحتی در بین زنان شایع‌تر است و جنبه خانوادگی دارد.

نظریه عمومی دیگر حاکی از این است که ابتلا به پاره‌ای عفونت‌ها یا عوامل زیست‌‌محیطی احتمالا باعث می‌‌شود دستگاه ایمنی بدن، حمله به خود را شروع کند. مشهور است که عوامل عفونت‌زا نظیر باکتری‌ها و ویروس‌ها موجب بروز بیماری مذکور می‌شود.ضمنا پژوهش‌های به‌عمل‌آمده نمایانگر آن است که امکان دارد استعمال دخانیات نیز خطر ابتلا به بیماری را در پی داشته باشد. با این وصف، هیچ یک از این عوامل به اثبات نرسیده است.

● تشریح (اندام‌شناسی)

مشخص‌ترین علامت آرتریت روماتوئید، درد مفصل است که بر اثر آماس ناشی از حمله پادتن‌ها به مفاصل و بافت‌های پیرامون حاصل می‌شود. غشایی موسوم به غشای زلالی که همه مفصل‌ها را دربرمی‌گیرد. این غشا، مایع زلالی را به دست می‌دهد که نرم‌کننده تولیدی آن، حرکت مفصل را آسان می‌کند. غشای مزبور، درون غشای سفتی به نام پوشینه (کپسول) قرار دارد که از کشش زیاد مفصل جلوگیری می‌کند.

● نشانه‌ها

مبتلایان به بیماری التهاب مفاصل، دچار تورم غشای زلالی می‌شوند که بر اثر جریان کند خون به سرخی، آماس (به دلیل تولید فزاینده مایع زلالی) و درد (به علت تحریک پایانه‌های عصبی و پوشینه (کپسول) زیاد کشش‌یافته در ناحیه عفونی‌شده منجر می‌شود. معمولا مفاصل کوچک دست، دچار این بیماری می‌شوند. بسیاری از افراد نیز گرفتار سختی مفاصل انگشت‌ هستند که بیش از یک ساعت طول می‌کشد، به ویژه هنگامی که صبح از خواب برمی‌خیزند و همچنین سایر علایم معمولی مانند خستگی، تب، درد عضله، بی‌‌اشتهایی و ضعف کلی بروز می‌کند. این نشانه‌ها، با توجه به وضع تورم، دارای دو مرحله هستند. وقتی که بافت‌ها متورم می‌شوند، بیماری فعال به نظر می‌رسد. موقعی که التهاب به خودی خود یا به واسطه مصرف دارو، فروکش می‌کند، درد تسکین می‌یابد. ممکن است تسکین مدت‌ها و گاه سال‌ها به طول انجامد. با این حال زمانی که التهاب عودت می‌کند، گفته می‌شود بیمار دچار برگشت بیماری شده است. نشانه‌های بیماری یک فرد با فرد دیگر تفاوت می‌کند و برحسب ناحیه عفونی بدن، متغیر است. مثلا اگر التهاب مفاصل، بر ریه‌ها تاثیر بگذارد احتمال دارد به درد قفسه سینه، نفس‌تنگی و سرفه منتهی شود. چنانچه التهاب، چشم‌ها و دهان را مبتلا کند، باعث خشکی دهان می‌شود. در صورتی که بر پوست اثر گذارد، احتمال دارد غده‌های روماتیسمی به بار آورد.

● اشاره‌های ضمنی روانی- اجتماعی

تاثیر التهاب مفصل بیش از ایجاد درد جسمانی است که امکان دارد پیامدهای روانی- اجتماعی و هیجانی به دنبال داشته باشد و نیز در توانایی فرد در انجام امور روزانه تاثیر بگذارد. این عمل، احساسات مربوط به انکار، ناکامی، خشم و افسردگی را در پی دارد. به موجب پژوهش انجام‌یافته در سال ۲۰۰۱ که در نشریه «رماتولوژی» انتشار یافت، معلوم شد که احتمال ابتلای افرادی که التهاب مفاصل دارند به افسردگی، عمدتا به سبب درد، دو برابر افراد معمولی است. در این حالت، بیماری مورد بحث شمشیر دولبه درد است که به افسردگی می‌انجامد، در حالی که این عارضه، درک درد را می‌افزاید. بر پایه پژوهش صورت‌گرفته در قاهره که در نشریه «مفصل، استخوان و ستون فقرات» منتشر شد، این نتیجه به دست آمد که بیماری روانی در بین مبتلایان به آماس مفصلی نسبتا متداول بوده است و میزان اضطراب‌شان بیشتر از افسردگی است. درد و اشکالات حرکتی چه بسا تعدادی از مبتلایان به التهاب مفاصل را وادارد که از فعالیت‌های اجتماعی رو بگردانند. برای این بیماران عزلت‌گزینی‌های اجتماعی زیان‌بخش است؛ چرا که پژوهش‌ها نشان داده‌اند پشتیبانی اجتماعی برای بیماران درگیر با التهاب مفاصل، حیاتی است.

● درمان

التهاب مفاصل، هنوز هیچ علاج قطعی ندارد. مداوای آن شامل محدود کردن یا کاهش تورم و درد و در عین حال افزایش عملکرد بهینه مفصل است. درمان به موقع (از طرفین تشخیص زودهنگام) اثربخش‌ترین طریقه مبارزه با بیماری است. داروهای تعدیل‌کننده و ضد بیماری التهاب مفاصل که متخصصان التهاب مفاصل تجویز می‌کنند، از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. افزون بر داروها، ورزش مفصل، استراحت و آموزش، سایر اجزای مهم در معالجه بیماری به شمار می‌آیند. درمان آرتریت روماتوئید باید فراتر از نشانه‌های جسمانی باشد. پژوهندگان تحقیق قاهره پیشنهاد کردند که به فشار روانی و نبرد حمایت اجتماعی توجه شود. پژوهش دیگری که در هلند انجام شد و در نشریه «آموزش و رایزنی بیمار» نشر یافت، بیانگر آن بود که شبکه‌سازی و حمایت اجتماعی، نقش بسزایی را در بهزیستی افراد و مخصوصا مبتلایان به بیماری مزمن (مانند التهاب مفاصل) بر عهده دارند.

ابوالفضل امیردیوانی

HealthToday, Jan.۲۰۱۱