مراقبت از زندگی

پرستاری از زمانی که مراقبت از آدم های بیمار و نیازمند کمک به عنوان یک حرفه مستقل و مهم شناخته شد, به وجود آمد و همیشه مترادف با مراقبت از زندگی و جان آدمی, در جامعه ما از جایگاهی رفیع و منزلتی والا برخوردار بوده است و پرستاران نیز به همین اندازه در میان مردم مقبولیت داشته و دارند, اما از زمانی که حرفه پرستاری در نظام استخدام کشوری و در رده بندی های شغلی قرار گرفت, هر آنچه که مربوط به تأمین معاش و رفاه نسبی برای این شغل بسیار سخت و زیان آور می باشد, آرمان اصلی حرفه مقدس پرستاری را تحت الشعاع قرار داده است

با نگاهی کوتاه به سیر تحولات شغلی پرستاران در ۵۰ سال گذشته به این واقعیت می رسیم که همیشه چند پارگی ضوابط، قوانین و آیین نامه های حاکم بر حرفه پرستاری موجب بروز تبعیض، تفاوت در پرداخت حقوق، گوناگونی امکانات رفاهی و تأمین اجتماعی در این قشر زحمتکش و دلسوز شده است.

با گذشت بیش از چند دهه از رسمیت یافتن حرفه پرستاری در سامانه استخدام کشور ما سرانجام مسئولان و کارشناسان به این نتیجه رسیدند که شغل پرستاری از جمله مشاغل سخت و زیان آور شناخته شود و پرستاران با دارا بودن ۲۰سال سابقه کار بتوانند از بازنشستگی زودرس برخوردار شوند و در سایه سال ها کار پرمشقت، قادر باشند سال هایی را نیز در آرامش سپری کنند، اما این مژده دیری نپایید که در دست اندازها و موانع گوناگون گرفتار آمد و طرح زیان آور بودن حرفه پرستاری و بازنشستگی پرستاران پس از ۲۰ سال کار، چنان سرنوشتی پیدا کرده که حتی خبره ترین کارشناسان نیز از چند و چون آن سر درنمی آورند. هنوز پرستاران در حال پیگیری این وعده شیرین و بحق،اما اجرا نشده بودند که زمزمه های خصوصی سازی حرفه پرستاری، آنها را بیش از پیش آزرده ساخت و موجب اعتراض های جمعی پرستاران گردید. همچنان که در شهریورماه ۸۲ و در پی اعتراض پرستاران نسبت به عدم تأمین مطالبات و تعهدات اعلام شده از سوی دستگاه های مسئول، سازمان نظام پزشکی کشور طی نامه ای به رؤسای هیأت در دایره های نظام پرستاری سراسر کشور به مناسبت فرا رسیدن اولین سالگرد انتخابات نظام پرستاری (۲۹ شهریور) خواستار رسیدگی به مشکلات این قشر زحمتکش شدند. در این روز پرستاران خواستار توقف فوری خصوصی سازی در حرفه پرستاری، قرارگرفتن پرستاری در زمره مشاغل سخت و زیان آور و رسیدگی به مسائل معیشتی خود از سوی مسئولان وزارت بهداشت و درمان شدند. پیش از این رخداد، در روز ۱۲ تیرماه ۸۴ جمعی از پرستاران با حضور در مجلس شورای اسلامی طی نامه ای به نمایندگان مجلس با تقدیر و تشکر از آنها به خاطر به تصویب رساندن قانون سازمان نظام پرستاری، خواستار آن شدند که این شغل در ردیف مشاغل سخت و زیان آور قرار گیرد. پرستاران به خصوص خواستار کاهش ساعات کار کادر پرستار با سنوات بالای ۱۸ سال برای کاستن از سطح درگیری ها در حین انجام وظیفه شدند. در آغاز سال ۸۳ و در پی اعتراضات دامنه دار پرستاران، هیأت دولت طرح ارتقای شغلی پرستاران را تصویب کرد.

هدف از این مصوبه افزایش انگیزه و کارایی پرستاران و شاغلان در بخش خدمات و بهداشت و درمان کشور بود. اما این مصوبه تا چه اندازه تحقق یافته است، باید چگونگی اجرای آن را در بیمارستان ها پیگیری نمود. در صورتی مراقبت های پرستاری اصولی و درست میسر خواهد شد که حداقل استانداردهای رایج پرستاری در مراکز درمانی و بیمارستان ها رعایت شود. طبق روش علمی پرستاری به ازای هر ۳ یا ۴ نفر بیمار در هر شیفت باید یک پرستار حضور داشته باشد، اما در شماری از بیمارستان ها از جمله بیمارستان خاتم الانبیاء در تهران به رغم افزایش تعداد بیماران و به تبع آن شمار پزشکان، به پرستاران افزوده نمی گردد و گاهی در یک بخش یک پرستار به تنهایی باید ۱۰ تا ۱۱ بیمار را اداره کند. حتی در بسیاری از شیفت ها در بیمارستان بیمارانی هستند که حتی نیازمند خدمات بسیار حساس و دقیق می باشند که به تنهایی نیاز به یک پرستار دارند، این کمبودها موجب می شود که پرستار یا از سایر بیماران غافل شود یا در شغل خود دچار مشکل و نارسایی گردد. در بسیاری از بیمارستان ها نبودن آموزش ضمن خدمت، به کار گماردن نیروهای غیرماهر در بخش های ویژه، نبود کارگاه های آموزشی و ترک کار نیروهای باسابقه به علت نارضایتی از مسائل روزمره می باشد که متأسفانه به آنها توجه نمی شود. پایین بودن سطح دستمزد و مزایای دریافتی در برخی بیمارستان هاست که با توجه به ساعات کار سنگین بسیار غیرعادلانه می باشد. در خرداد ماه۸۳ دبیرکل خانه پرستار اعلام کرد که رئیس جمهور خواستار اختصاص ۲۰میلیارد تومان اعتبار برای افزایش حقوق پرستاران شده است.

در نامه آقای خاتمی رئیس جمهور وقت کشورمان خطاب به وزیر بهداشت و درمان و همچنین رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی و با اشاره به درخواست خانه پرستار خاطرنشان شده بود طی چند روز آینده مسأله ۲۰ میلیارد تومانی که فقط برای بهبود وضعیت پرستاران مورد تصویب قرار گرفته، از سوی وزیر بهداشت و سازمان مدیریت روشن و موضوع مصوب اجرا و نتیجه اعلام شود. بنا به توصیه رئیس جمهور ۵۰درصد از این بودجه برای افزایش پایه حقوق پرستاری و ۵۰ درصد باقیمانده برای ارتقای شغلی پرستاری باید اختصاص می یافت.

اما به گفته رئیس کل سازمان نظام پرستاری مبلغ ۲۰ میلیارد تومان مورد بحث، تبدیل به گوشت قربانی شد که پرستاران از آن سهمی نبردند. در خرداد ماه ۱۳۸۴ جمعیت اسلامی پرستاران طی بیانیه ای خواستار آن شد که با توجه به تنوع وظایف و حساسیت بالای اقدامات پرستاری و تأثیرات روحی و جسمی ناشی از درد، رنج، اضطراب و اندوه و مرگ بیماران و همراهان آنها بر پرستاران، این حرفه در ردیف مشاغل سخت و زیان آور جامعه پذیرفته شود. در این بیانیه خواست های پرستاران به عنوان مطالبات اصلی این قشر تلاشگر، متعهد و دلسوز مطرح گردید.

۱- مراعات شأن و جایگاه درخور حرفه پرستاری و پرستار در بیمارستان ها، مراکز بهداشتی و درمانی، دانشگاه ها و سیستم های مدیریتی و سیاستگذاری. ۲- استقرار نظام هماهنگ ساعت کاری پرستاران درتمامی مجموعه های دولتی و خصوصی. ۳- اصلاح ضریب تعداد پرستار به بیمار در بخش های عمومی و تخصصی به جهت افزایش کیفیت. ۴- تجهیز بخش های ویژه و خاص که پرسنل با مواد و داروهای شیمیایی و اشعه های مضر ارتباط مستمر دارند و در اختیار قراردادن لوازم و تجهیزات ایمنی. ۵- جلوگیری از ادامه روند خصوصی سازی پرستاری. ۶- ایجاد زمینه های مناسب برای اشتغال بیش از ۲۰ هزار پرستار با توجه به کمبود شدید پرسنل در بیمارستان های دولتی و نیمه دولتی. ۷- برگزاری نظام هماهنگ بازآموزی در تخصص های مختلف پرستاری در سطح دانشگاه ها و بیمارستان های واسطه و مراکز خصوصی. اما چرا پرستاران خواهان آن هستند که این حرفه جزو مشاغل سخت و زیان آور شناخته شود؟ پرستاری بنابه طبیعت این حرفه به صورت شبانه روز بوده و مراقبت از زندگی و جان انسان ها و احساس مسئولیت در قبال چنین وظیفه دشواری، فشار سنگین و طاقت فرسایی بر شبکه اعصاب و روان صاحبان این حرفه وارد می کند. آنها همواره شاهد وقایع گوناگونی در حیطه شغلی خود هستند.

درد و رنج بیماران و استرس ناشی از وقوع مرگ و میر در محیط های بیمارستانی، پرستاران را دچار بیماری ها و عوارض روحی و روانی گوناگونی می کند. پیری زودرس، افسردگی، بیماری های روان تنی، بیماری های قلبی ناشی از فشار عصبی و هیجان منفی و بیماری مفاصل از آن جمله می باشد. در صورتی که امکانات کافی برای جبران کاستی ها، تأمین معاش و امکانات رفاهی پرستاران فراهم باشد و حقوق این قشر پرتلاش و دلسوز حتی به صورت نسبی تأمین گردد، مسلماً روند فعالیت آنها در وضعیت متعادل تری قرار می گیرد و پرستاران می توانند ضمن حفظ سلامتی و بهداشت روح و روان خود، انرژی و آمادگی کافی برای مراقبت از جان بیماران داشته باشند، در حالی که عصبیت، اضطراب و دغدغه های ناشی از عدم تأمین حقوق و معاش و فشارهای روحی ناشی از تبعیض، این آمادگی را متزلزل می کند و ناخواسته موجب افزایش مرگ و میر بیماران می گردد. گفتنی است که وضعیت حقوق امکانات رفاهی پرستاران و رسیدگی به نیازهای بر حق آنها در مراکز درمانی و بیمارستان ها وضعیت متفاوتی دارد.

در یکی از این بیمارستان ها که پیش از این تحت پوشش بنیاد شهید قرار داشت اما حالا به نوعی خصوصی شده است در مقایسه با دیگر بیمارستان ها حتی حداقل حقوق پرستاران نیز رعایت نمی گردد و در قبال اعتراض پرستاران چنین وانمود می شود که برخی کمک های نقدی که به مناسبت های مختلف شامل حال آن ها می شود و در تمامی مراکز دولتی و بخش خصوصی نیز رواج دارد، در عوض ترمیم حقوق به پرستاران داده می شود. در این بیمارستان و مراکز درمانی مشابه، برای صرفه جویی، تعداد پرستاران را به حداقل ممکن می رسانند و به همان نسبت زمان کار و شیفت کاری پرستاران را افزایش می دهند. سؤال پرستاران آن است که چرا این قبیل تخلفات مورد رسیدگی قرار نمی گیرد و تخلف بیمارستان هایی که با روش های مختلف خصوصی شده و از شمول مراکز درمانی تحت پوشش دولت یا بنیادها خارج می شوند بر عهده کدام دستگاه است؟

چرا نظارت دقیق در مورد وضعیت حقوقی و شیفت کاری پرستاران در بیمارستان ها و مراکز درمانی کشور اعمال نمی شود تا به قول معروف کارد به استخوان می رسد و پرستاران ناچار می شوند برای احقاق حقوق خود دست به اعتراضات جمعی بزنند.

وقت آن رسیده است که در کنار تکریم پرستاران و جامعه پرستاری ایران به این شغل حساس و مهم توجه بیشتری مبذول گردد و فارغ از دیدگاه های غیرکارشناسی و غیرعلمی موانع موجود در خصوص ارتقای حقوق و تأمین اجتماعی پرستاران برداشته شود تا صاحبان این حرفه مقدس بتوانند با آرامش خاطر از بیماران و زندگی همه انسان های نیازمندی که در بیمارستان ها بستری می شوند، مراقبت نمایند و به سهم خویش شاخص های سلامتی و بهداشت جامعه بزرگ کشور ما را بهبود بخشند.

منابع: روزنامه همشهری، روزنامه کار و کارگر، گزارش سالانه مجامع صنفی- کارگری

صبا عباسی