تحولات بازار نفت خام

در هفته گذشته, قیمت های نفت خام تحت تأثیر عوامل متناقضی قرار داشتند برآیند مجموع این عوامل سبب شدند كه قیمت های نفت خام بتوانند روند نزولی خود را كه از هفته قبل آغاز كرده بودند, متوقف سازند و به آرامی افزایش یابند در هفته منتهی به بیست وششم مه ۲۰۰۵ متوسط قیمت سبد اوپك با افزایش ۷۷ ۰ دلار هر بشكه نسبت به هفته پیش از آن, توانست به ۹۷ ۴۵ دلار هربشكه برسد

درهفته گذشته، بیماری شاه فهد و بستری شدن او در بیمارستان، زمینه افزایش قیمت ها را فراهم آورد. به ویژه این كه رسانه های بین المللی نیز اعلام كردند كه نیروهای امنیتی این كشور به حالت آماده باش درآمده اند و مرخصی نیروهای امنیتی وانتظامی لغو شده است. حتی شایعه مرگ شاه فهد براثر این بیماری نیز مطرح شد. این موضوع در عربستان سبب كاهش ارزش سهام شد؛ به گونه ای كه ارزش سهام در عربستان با كاهش ۶۹/۴ درصد به ۹۵۹/۱۱ واحد، در بیست وپنجم ماه مه ۲۰۰۵، رسید، اما در خارج از عربستان این اخبار سبب نگرانی های شدید شد، زیرا در شرایطی كه فقط عربستان ظرفیت مازاد چشمگیر دارد، درصورت بروز هر گونه نا امنی و قطع عرضه نفت خام این كشور، هیچ منبعی نمی تواند آن را جبران كند. به هر حال، مقامات عربستان سعودی به سرعت در صدد آرام كردن اوضاع برآمدند واعلام كردند كه وضعیت سلامتی شاه فهد رو به بهبود است وهیچ گونه حالت اضطراری و آماده باش امنیتی نیز در عربستان اعلام نشده است. «عادل الجبیر»، مشاور امور خارجه شاه فهد، گفت: اوضاع داخلی عربستان تغییری نكرده و همه چیز عادی است وآماده باش و لغو تعطیلات نیروهای امنیتی واقعیت ندارد. به نظر می رسد مقامات سعودی از افزایش قیمت های نفت خام هیچ گونه رضایتی ندارند. پیش از اعلام بیماری شاه فهد، دولت عربستان در روز دوشنبه بیست وسوم مه ۲۰۰۵ پس از تشكیل نشست هیئت دولت در اطلاعیه ای اعلام كرد: عربستان سعودی تولید نفت خام خود را به میزانی كه عرضه وتقاضا اقتضا كند، افزایش خواهد داد. دراین اطلاعیه دولت عربستان از تولیدكنندگان بین المللی نفت خام خواست كه درتأمین تقاضا، به اوپك كمك كنند. اما به هرحال، وخامت وضعیت سلامتی شاه فهد، توجه بازار را به خود جلب كرد. علاوه بر آنچه بیان شد، بازار نفت انتظار داشت كه برای چهاردهمین هفته در طول پانزده هفته گذشته، ذخیره سازی های تجاری نفت خام درآمریكا افزایش یابد. معامله گران در بازار نفت حتی پیش بینی می كردند كه میزان این ذخیره سازی ها به ۲/۱ میلیون بشكه افزایش یابند؛ اما هنگامی كه اداره اطلاعات انرژی آمریكا ارقام ذخیره سازی های تجاری نفت خام این كشور را منتشر كرد، معلوم شد كه ذخیره سازی های یادشده نه تنها، افزایش نیافته اند بلكه حتی كاهش یافته اند و با كاهش ۶۹/۱ میلیون بشكه به ۵۴/۳۳۳ میلیون بشكه رسیده اند. اعلام این ارقام كه كاملاً برخلاف انتظار بازار بود، سبب توجه بازار به این نكته شدكه ممكن است بازار نفت دیگر شاهد افزایش ذخیره سازی های تجاری نفت خام در آمریكا وسایر نقاط جهان نباشد؛ زیرا معمولاً پالایش گران، به ویژه پالایش گران آمریکایی در اواخر فصل بهار، درصد بهره وری خود را افزایش می دهند تا بنزین مورد نیاز فصل رانندگی را تأمین کنند و ذخیره سازی های نفت حرارتی را برای زمستان افزایش دهند. آمار منتشر شده اداره اطلاعات انرژی آمریكا نیز نشان می داد كه عملیات پالایشگاهی با ۶۲/۰ درصد افزایش به ۵۹/۹۴ درصد رسیده است؛ بنابراین، مصرف نفت خام به عنوان خوراك پالایشگاهی افزایش یافته و موجب کاهش میزان ذخیره سازی های تجاری نفت خام شده بود. از سوی دیگر، در هفته مورد بررسی، واردات نفت خام به آمریکا (براساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریكا) به۵۵۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته بود. این عوامل در مجموع سبب شده بودند که میزان ذخیره سازی های تجاری آمریکا کاهش یابند.

اوج گرفتن مصرف بنزین در آمریکا، با آغاز فصل رانندگی از اواخر ماه مه و باآغاز تعطیلات یادبود کشته شدگان جنگ، توجه محافل نفتی را به خود جلب کرده است. در هفته مورد بررسی، اتحادیه اتومبیل رانان آمریکا (AAA) اعلام کرد که در سال جاری با آغاز فصل رانندگی، تعداد مسافرت های جاده ای آمریکایی ها به حداکثر خواهد رسید و به رغم قیمت های بنزین، مصرف این فرآورده افزایش خواهد یافت. در این میان ، اظهارات وزیر انرژی و معادن الجزایر نیز توانست روند صعودی قیمت های نفت خام را تقویت کند. او در اظهارات خود عنوان کرد: انتظار می رود رشد اقتصاد جهانی همچنان درسطح بالایی ادامه یابد. آمریکا و کانادا بخش عمده ای از نفت موجود در بازار را جذب خواهند کرد و بی گمان آمریکا در فصل تابستان ، تقاضای بالایی برای بنزین سطح بالای قرار خواهد داشت، زیرا تابستان فصلی است که آمریکا مصرف بنزین خود را به حداکثر می رساند و هرچند برخی از اعضای اوپک می توانند نفت بیشتری را در اختیار بازار قرار دهند، مشکل پالایش این نفت خام ها، همچنان به جای خود باقی و حل نشده است. در هفته مورد بررسی، اخبار منتشر شده در باره پیش بینی مصرف فرآورده در چین، همچنین احتمال کاهش تولید روسیه بازار نفت را تحت تاثیر قرار داد و به افزایش قیمت ها کمک کرد. برآوردها نشان می داد که کمبود سوخت در نیروگاه های برق در تابستان امسال، ۲۰ درصد بیشتر از آن مقداری خواهد بود که پیش از این تخمین زده شده بود؛ بنابراین این احتمال مطرح شد كه در تابستان قطع برق سبب شود که مردم برای تهویه و خنک کردن منازل و دفاتر خود از مولدهای شخصی برقی استفاده کنند و سبب افزایش مصرف فرآورده و سوخت شوند. در همین حال، موسسه «ریموند جیمز» (RAYMOND JAMES) براساس بررسی های خود اعلام کرد: برخلاف سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ که نرخ رشد تولید نفت خام روسیه در حدود ۹ درصد بود، درطول ۳ سال آینده حتی دستیابی به رشد تولیدیك تا ۳ درصد نیز برای روسیه به دشواری امکان پذیر خواهد بود و در سال ۲۰۰۵ نیز رشد تولید روسیه فقط به ۲۳۰ هزار بشکه در روز، معادل ۶/۲ درصد خواهد رسید، در حالی که پیش از این نرخ رشد تولید روسیه۳۷۰ هزار بشکه در روز یا ۴ درصد برآورده شده بود. این موسسه، رشد تولید روسیه در سال ۲۰۰۶ را ۱۵۰ هزار بشکه در روز، معادل ۵/۱ درصد برآورد کرد و حتی این احتمال را مطرح ساخت که ممکن است رشد تولید روسیه در سال ۲۰۰۶ به صفر برسد. این موسسه چهار دلیل را برای نگاه بدبینانه خود به آینده تولید نفت روسیه بیان کرده بود که از نظر بازار کاملاً قابل قبول بود. این دلایل عبارتند از : ۱- اختلاف های حقوقی دولت روسیه و شرکت نفتی یوکاس (YUKAS) سبب نگرانی سرمایه گذاران خارجی در مورد حکومت قانون و حقوق مالکیت در روسیه شده و تمایل آنها را به سرمایه گذاری در بخش نفت روسیه کاهش داده است.

۲- دولت روسیه پیش تر مالیات مالی بیشتری را بر صادرات نفت تصویب کرده است که انگیزه افزایش صادرات را کاهش خواهد داد.

با محدود شدن امکان پیشنهاد خرید و اعطای جواز برای طرح های بزرگ در زمینه منابع نفتی و معدنی به شرکت های خارجی، فضای سرمایه گذاری در روسیه در بخش نفت دچار بی اطمینانی شده است.

۴- تنگناهای خط لوله که در ۱۸ ماه گذشته صادرات نفت خام روسیه را محدود کرده بود، همچنان با قوت خود باقی است.

به هر حال، انتشارات تحلیل ها توانست تاثیر فزاینده ای بر قیمت های نفت خام داشته باشد. البته برخی از مقامات نفتی کشورهای عضو اوپک نیز در این میان تلاش کردند که روند صعودی قیمت های نفت خام را متوقف و یا آرام سازند. وزیر نفت عربستان سعودی، «علی النعیمی» اعلام کرد: در اجلاس آتی اوپک هیچ گونه نیازی به کاهش تولید وجود نخواهد داشت و ما تولید خود را در همین سطح ادامه خواهیم داد. او گفت که عربستان متعهد است ثبات قیمت ها را حفظ کند و این کشور همواره تلاش می کند که مقداری ظرفیت مازاد داشته باشد تا در هنگام بروز بحران برای تثبیت بازار از آن «استفاده کند. «النعیمی» اعلام کرد که در حال حاضر عربستان سعودی ۵/۱ میلیون بشکه در روز ظرفیت مازاد دارد و قصد دارد که ظرفیت تولید نفت خود را از ۱۱ میلیون بشکه در روز به ۱۵ میلیون بشکه در روز برساند. وزیر نفت اندونزی، «پورنومو یوسگیانتورو»(PurnomoYusgiantoro ) نیز اعلام کرد که این کشور خواستار آن است که قیمت های نفت خام درسطح ۳۵ تا۴۰ دلارهر بشکه باقی بمانند. بنابراین انتظار دارد که اوپک تولید خود را در سطح كنونی حفظ کند و آن را کاهش ندهد. وزیر نفت امارات، «محمد الحملی» (AL-HAMLI) نیز اظهار داشت: هرچند که این کشور از افزایش میزان ذخیره سازی های نفتی نگران است، اما به کاهش تولید تولید اوپک در اجلاس آتی این سازمان که در پانزدهم ژوئن ۲۰۰۵ برگزار خواهد شد. نیازی احساس نمی کند. شرکت ملی نفت ابوظبی به مشتریان آسیایی خود اعلام کرد که در ماه ژوییه تخصیص نفت به آنها را به صورت کامل اجرا خواهد کرد و حتی به آنها نفت اضافی نیز تحویل خواهد داد. در واقع، پس از اجرای ۲ ماه عملیات تعمیر و نگهداری میدان های نفتی، عرضه نفت خام ابوظبی به میزان ۸۵ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. در این میان، یک منبع اوپکی در خلیج فارس بدون ذکر نام اعلام کرد که تولید اوپک در مه ۲۰۰۵ به ۲/۳۰ میلیون بشکه در روز و تولید عربستان سعودی نیز با افزایش ۱۵۰ هزار بشکه در روز به ۶۵/۹ میلیون بشکه در روز رسیده است. منابع دیگر نیز اعلام کردند که تولید اوپک تا سه ماه چهارم ممکن است به ۵/۳۰ میلیون بشکه در روز برسدکه در ۲۵ سال گذشته کاملاً بی سابقه است. علاوه بر آنچه بیان شد، مؤسسه معروف حمل و نقل نفت «اویل موومنتز» (Oil Movements) اعلام کرد: برآورد می شود در چهار هفته منتهی به یازدهم ماه ژوئن، صادرات نفت خام اوپک در مقایسه با متوسط چهار هفته قبل از آن، به۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد و به ۴۲/۲۴ میلیون بشکه در روزبرسد.

این اظهارات درکنار اقدام بورس بازان که خالص وضعیت خرید خود را با کاهش ۱۲۰۱۱ برگه به سطح۱۴۳۱۹- برگه در هفته منتهی به بیست و چهارم مه رسانده بودند، فقط توانست سبب کند شدن روند صعودی قیمت های نفت خام شود؛ به ویژه این که بررسی جدیدی که در مورد وضعیت زمین شناسی ذخایر نفت خام عربستان سعودی در بازار نفت منتشر شد، نشان می داد که تولید این ذخایر به اوج خود رسیده است و بازار نفت می بایست در سه سال آینده منتظر روند نزولی تولید میدان های نفتی عربستان سعودی باشد و این عامل سبب خواهد شد که در سه سال آینده قیمت های نفت خام به ۱۰۰ دلار هربشکه برسد. هر چند مقامات نفتی عربستان به این گزارش اعتراض كردند، به هر حال تأثیر خود را در بازار نفت به جای گذاشت. در شرایط كنونی به نظر می رسد با نزدیک شدن به زمان برگزاری اجلاس اوپک که در پانزدهم ژوئن ۲۰۰۵ در وین برگزار خواهد شد، حساسیت بازار رو به افزایش نهاده است و هر حرکتی می تواند قیمت های نفت خام را تحت تأثیر قرار دهد.