تبیین ماهیت ذهن از طریق زبان

زبان‌شناسان در مطالعات زبانی از دو منظر زبان را بررسی می‌کنند: زبان‌شناسانی که به صورت متن توجه دارند، ساختگرا و صورتگرا، و آنان که به نقش و کارکرد متن توجه دارند، کارکردگرا …

زبان‌شناسان در مطالعات زبانی از دو منظر زبان را بررسی می‌کنند: زبان‌شناسانی که به صورت متن توجه دارند، ساختگرا و صورتگرا، و آنان که به نقش و کارکرد متن توجه دارند، کارکردگرا و نقشگرا نامیده می‌شوند.

ساختــگرایان و صورتــگرایان معتقدند زبان پدیده‌ای ذهنی است و ذهن انسان را می‌توان براساس طبقات نمادین انتزاعی و آزاد از بافت توصیف کرد.

در قرن بیستم زبان‌شناسی‌نظری به عنوان رویکردی ساختگرا به زبان‌شناسی صورتگرا متمایل شد و سپس در دستور زایشی به ظهور و بروز رسید.

فردینان دوسوسور، زبان‌شناس سوئیــسی، بنــیانگذار مکتــب ساختگرایی شناخته می‌شود و ولوسینوف و باختین، زبان‌شناسان روس، شارحان مکتب صورتگرایی به شمار می‌روند و نوآم چامسکی بر مبنای دو مکتب ساختگرایی و صورتگرایی دستور زایشی خود را پی‌ریزی کرد.

زبان‌شناسان صورتگرا تلاش می‌کنند نظام صوری زبان که معمولاً با منطق یا ریاضیات مشابهت دارد را تحلیل نمایند تا به ذهن آدمی و چگونگی عملکرد زبان دست یابند. آنان برای رسیدن به هدف خود جمله‌های تولید شده زبان که «روساخت» زبان و به‌عنوان عادت رفتاری درنظر گرفته می‌شوند را به ساخت‌های کوچکتر از جمله تقسیم می‌کنند و با بررسی و بازسازی ساخت‌ها، «ژرف‌ساخت» جمله که حاصل ذهن انسان است را می‌سازند.

برای پی بردن به ماهیت ذهن از طریق زبان، مطالعه و بررسی «ژرف ساخت» زبان راه حل اساسی است. زبان شناسی صورتگرا، زبان را همچون نظامی ساخت بنیان و قانونمند می‌پندارد.

صورتگرایان معتقدند زبان، نظامی صوری است که برمبنای قواعد ریاضی ‌گونه قابل توصیف و بازسازی است. از این رو با بازسازی صورت «روساخت» جمله، می‌توان «ژرف ساخت» که نمایانگر معانی و عملکرد ذهن است را ساخت.

قوه نطق بشر به منزله دانش یا توانش زبانی، ذاتی اوست. این دانش زبانی به منظور دستیابی به اطلاعات پیرامون عملکرد مغز و همچنین طریق فراگیری زبان مادری توسط بشر به‌کار می‌رود. «ژرف ساخت» زبان وسیله‌ای است که منعکس‌کننده عملکرد ذهن و توانایی بالقوه نطق بشری است و براساس دیدگاه صورتگرایان باید به صورت خام و بدون ارتباط با دیگر عوامل بیرونی زبان بررسی شود.