رمضان و قانون سوم نیوتن

بگذارید در این یادداشت کوتاه کمی راحت و بی پرده با هم حرف بزنیم ماه رمضان است و ماه معنویت, اما دقت کرده اید که این روزها ضدمعنویت هم بیشتر از هر وقت دیگری به سراغمان می آید من فکر می کنم قانون سوم نیوتن در عالم معنویت هم کار می کند

بگذارید در این یادداشت کوتاه کمی راحت و بی‌پرده با هم حرف بزنیم. ماه رمضان است و ماه معنویت، اما دقت کرده‌اید که این روزها ضدمعنویت هم بیشتر از هر وقت دیگری به سراغمان می‌آید؟ من فکر می‌کنم قانون سوم نیوتن در عالم معنویت هم کار می‌کند.

یعنی اگر به اندازه‌ای ناچیز در مسیر مثبت قدم برمی‌دارید، به همان اندازه و حتی بیشتر از انرژی منفی به ما حمله می‌کند. یکی از حمله‌ها که این روزها دامن خیلی از ما را می‌گیرد، عُجب و خودبینی و غروری است که از روزه‌داری دامنمان را می‌گیرد.

همه کم‌وبیش می‌دانیم که حق نداریم از دیگران بپرسیم روزه هستند یا نه. برای همین این کار را با روش دیگری انجام می‌دهیم. مثلا سوال‌های زیرکانه‌‌ای جور می‌کنیم تا بفهمیم طرف روزه هست یا نه.

در حالت اول اگر خودمان روزه باشیم و طرف مقابل هم روزه باشد، خلع سلاح می‌شویم. بعد برای این‌که چیزی گفته باشیم، قاعدتا می‌رویم سراغ یک غیبت کلی و اساسی از مردم بیچاره؛ این‌که این روزها چقدر معنویت کم شده و مردم به جای آخرت به فکر جیب و شکمشان هستند.

در حالت دوم اگر ما روزه باشیم و طرف روزه نباشد، ریا شده. تازه بعدش سعی می‌کنیم سردربیاوریم که طرف اساسا اهل روزه نیست یا مشکلی چیزی دارد. اگر اساسا اهل روزه نباشد، قاعدتا می‌رود سراغ این‌که خدا به روزه ما احتیاج ندارد و این حرف‌ها.

در کنارش بقیه را هم مسخره می‌کند. اگر آدم متعصبی باشیم مجبوریم دعوا کنیم و به راه راست هدایتش کنیم که مصداق هیچ‌کدام از شرایط امر به معروف نیست. اگر نه، مجبوریم به نوعی با او همراهی و وانمود کنیم که ما هم بیشتر به خاطر رژیم و تناسب اندام و فواید پزشکی روزه می‌گیریم.

اگر معتقد باشد و عذر داشته باشد و توی لحنش «ای کاش می‌شد من هم روزه بگیرم» باشد، دلداری‌اش می‌دهیم که همه چیز به نیت آدم‌هاست و ثوابش برایت نوشته می‌شود و باقی قضایا. ولی همان موقع خواه‌ناخواه ریا و منیت چنان همه وجودمان را پر می‌کند که نگو و نپرس.

حالا عکس این شرایط را در نظر بگیرید: یعنی ما ـ به هر دلیل موجه یا غیر موجه- روزه نباشیم و طرف اهل روزه از کار دربیاید، اگر عذر شرعی داریم که هیچی؛ ولی اگر روزه نبودنمان از روی کاهلی و بی‌حوصلگی است، سعی می‌کنیم با هرجور معلق زدن توجیهش کنیم. یا اگر متعصب باشیم، تلاش می‌کنیم به هر ضرب‌ و زوری که شده- حتی با تمسخر- طرف را پشیمان کنیم و حالی‌اش کنیم چه کار بی‌خودی می‌کند. اگر هردو به دلیلی روزه نباشیم، تازه فرصت اصلی اتفاق می‌افتد که بنشینیم و پشت سر آدم‌های روزه‌دار حرف بزنیم و خیلی راحت ثابت کنیم که روزه‌گرفتن در دوره دیجیتال و تکنولوژی خیلی رواج ندارد، یعنی باز هم یک غیبت اساسی و جانانه.

گمان می‌کنم ماه رمضان یک جنبه عمومی دارد و یک جنبه خصوصی؛ از منظر عمومی‌اش باید به حقوق اخلاقی اکثریت احترام بگذاریم، حتی اگر به آن قانون علاقه‌ای نداریم؛ از منظر خصوصی هم باید بفهمیم که هرجور عبادتی یک امر شخصی است که فقط در حیطه خود آن فرد تعریف می‌شود و ستارالعیوب اصلی هم برای قبول یا رد عبادت آدم‌ها از ما اجازه نمی‌گیرد.

نمی‌دانم قرار است در کدام رمضان یا غیر رمضان درک این موضوع را پیدا کنیم که عبادت یک امر کاملا شخصی است و ما حق نداریم در هیچ شرایطی در حیطه و حد و مرز شخصی هیچ کس دخالت و فضولی کنیم.

جابر تواضعی