آلرژی غذایی از سیر تا پیاز

آلرژی غذایی در واقع یعنی پاسخ ایمنی بدن به یك پروتئین موجود در مواد غذایی آلرژی غذایی مشكل بسیار شایعی است, به طوری كه در حدود ۱۲ میلیون نفر در كشوری مثل آمریكا به آن مبتلا هستند و میزان ابتلا هرساله در حال افزایش است

آلرژی‌های غذایی در كودكان، مشكلات بسیار شایع و نگران‌كننده‌ای هستند اگر شما جزو آن دسته از مادرانی باشید كه فرزندتان آلرژی غذایی دارد، حتما دیده‌اید كه چگونه فرزندتان پس از مصرف مقادیر اندكی از شیر، تخم‌مرغ، بادام زمینی یا سایر مواد غذایی محرك دچار كهیر، تنگی نفس، تورم پلك‌ها و صورت، استفراغ و اسهال می‌شود و چقدر شما را نگران می‌كند.

طبیعی است كه پس از مشاهده موارد فوق فرزندتان را به اورژانس بیمارستان می‌برید و با نگرانی درباره علت این علائم می‌پرسید و متوجه می‌شوید كه فرزند شما به آلرژی غذایی مبتلاست. تا چندی قبل هیچ‌گونه درمانی جز پرهیز از غذاهای ایجادكننده آلرژی برای درمان آلرژی غذایی وجود نداشت ولی به تازگی دانشمندان با استفاده از یك روش جالب به جنگ آلرژی غذایی رفته‌اند. در این روش كه از سوی پزشكان و متخصصان دانشگاه معروف دوك در آمریكا ابداع شده است، مقادیر بسیار اندك ولی افزایش‌یابنده‌ای از ماده غذایی محرك تحت كنترل و نظارت دقیق به وسیله كودك مصرف شده و مقدار آن به تدریج افزایش پیدا می‌كند تا زمانی كه به تدریج تحمل نسبت به آن ماده آلرژی‌زا ایجاد شود.

● از كجا می‌آید؟

آلرژی غذایی در واقع یعنی پاسخ ایمنی بدن به یك پروتئین موجود در مواد غذایی. آلرژی غذایی مشكل بسیار شایعی است، به‌طوری كه در حدود ۱۲ میلیون نفر در كشوری مثل آمریكا به آن مبتلا هستند و میزان ابتلا هرساله در حال افزایش است. آمارها نشان می‌دهند كه ۶ تا ۸ درصد از اطفال به این حالت دچار می‌شوند كه موجب ۳۰ هزار ویزیت اورژانس و ۱۵۰ مورد مرگ در كشور آمریكا می‌شود. شایع‌ترین مواد غذایی ایجادكننده آلرژی غذایی عبارتند از شیر، تخم‌مرغ، بادام زمینی، ماهی، سویا، صدف، گندم و كنجد. این ۸ ماده غذایی در مجموع بیش از ۹۰ درصد از علل آلرژی‌های غذایی را شامل می‌شوند كه البته از این بین ابتلا به آلرژی بادام زمینی خطرناك‌ترین نوع است و میزان ابتلا به آن طی ۱۰ سال گذشته در كودكان آمریكایی دو برابر شده است.

در حال حاضر بسیاری از مدارس، ورود و توزیع بادام زمینی و محصولات حاوی آن را ممنوع كرده‌اند. بیشتر متخصصان بر این باورند كه غذای آلرژی‌زا بسته به ناحیه جغرافیایی و كشور متفاوت است. به عنوان نمونه، آلرژی به برنج در كشورهای آسیای شرقی كه برنج قسمت عمده رژیم غذایی آنها را تشكیل می‌دهد، شیوع بیشتری دارد ولی در كشورهای اروپای مركزی آلرژی به كرفس بیشتر دیده می‌شود.

ورود این گونه مواد غذایی محرك از طریق دستگاه گوارش موجب القای یك واكنش ایمنی در بدن شده و بدین ترتیب پادتن هایی علیه ماده آلرژی‌زا تولید می‌شوند.

در ادامه، واكنش پادتن‌ها با مواد پروتئینی موجود در ماده آلرژی‌زا موجب آزاد شدن برخی مواد شیمیایی مثل هیستامین از بدن می‌شوند كه نتیجه آن القای یك واكنش ایمنی است. دانشمندان با بررسی آلرژی غذایی در نقاط گوناگون جهان متوجه شده‌اند كه این بیماری در كشورهای پیشرفته شایع‌تر است. آنها یكی از دلایل این مسأله را عدم مواجهه زودرس با میكروب‌ها و سایر آلودگی‌ها و نیز مصرف بیش از حد پاك‌كننده‌های حاوی آنتی‌بیوتیك یا خودآنتی‌بیوتیك‌ها در كشورهای پیشرفته می‌دانند.

از طرف دیگر، تحقیقات در كشورهای جهان سوم نشان داده‌اند كه مواجهه زودرس با میكروب‌ها و سایر آلودگی‌ها موجب تقویت زودرس سیستم ایمنی بدن شده و سبب می‌شود تا بدن تحت تاثیر پروتئین‌های ماده غذایی مهاجم خارجی قرار نگیرد. به همین دلیل، میزان آلرژی غذایی در این كشورها كمتر است.

● خون و پوست، ابزارهای مهم تشخیصی

متخصصان آلرژی پس از بررسی سابقه بیمار و علامت یا واكنش‌های مشاهده شده پس از مصرف غذاهای خاص در كودكان مشكوك، به بررسی و تشخیص این بیماری می‌پردازند. اگر این احتمال بود كه علایم و واكنش‌ها با آلرژی‌های غذایی مرتبط باشند، در آن صورت تست‌های آلرژی انجام می‌شوند كه معروف‌ترین آنها تست‌های پوستی و آزمایش‌های خونی هستند.

تست پوستی بررسی آلرژی، به سادگی انجام شده و نتایج آن طی چند دقیقه به دست می‌آیند. در این روش مقدار اندكی از ماده آلرژی‌زای مورد شك به آرامی در لایه فوقانی پوست قرار داده می‌شود. این كار سبب می‌شود تا در صورت حساسیت مقداری كهیر در همان نقطه به وجود آیند. تست پوستی وسیله‌ای خوب و مناسب برای بررسی ابتلای كودك مشكوك به آلرژی غذایی است.

از طرف دیگر، برخی تست‌های خونی مقدار پادتن‌ها در خون را اندازه‌گیری می‌كنند. متخصصان با انجام بررسی‌های دقیق موفق شده‌اند تا مقادیر طبیعی پاتن‌های مختلف در برابر غذاهای خاص را به دست بیاورند. این مقادیر می‌توانند با نتایج تست‌های خونی كودك مشكوك مقایسه شوند و چنانچه سطح آن بسیار بالاتر از حد طبیعی باشد، یك احتمال ۹۵ درصدی برای مبتلا بودن آن كودك به یك واكنش آلرژیك نسبت به ماده غذایی مربوطه وجود خواهد داشت.

تست‌های خونی این امكان را برای پژوهشگران فراهم كرده‌اند كه به بررسی انواع و اقسام مواد آلرژی‌زا بپردازند ولی متخصصان استفاده از روش‌های مكملی نظیر ELISA را برای موارد خاص توصیه كرده‌اند. غیر از تست پوستی و بررسی خون، بسته به شرایط فرد مشكوك ممكن است سایر روش‌های تشخیصی افزایش حساسیت غذایی گوارشی نظیر آندوسكوپی، كولونوسكوپی و یا حتی نمونه‌برداری هم در صورت لزوم انجام پذیرند.

● بلعیدن بیماری: جدیدترین راه درمان آلرژی غذایی

تا چندی قبل هیچ روش درمانی قطعی برای آلرژی‌های غذایی وجود نداشت و پزشكان به افراد مبتلا یا والدین آنها توصیه می‌كردند تا از مصرف این گونه غذاها خودداری كنند. علاوه بر این، به افراد خیلی حساس توصیه می‌شد تا مراقب هر گونه تماس،‌ لمس و تنفس ماده آلرژی‌زا باشند. پزشكان به اشخاص مبتلا به این گونه آلرژی‌ها توصیه می‌كنند تا در صورت مشاهده علائم، به سرعت به مراكز درمانی مراجعه كنند تا تحت درمان (عمدتا با داروی اپی‌نفرین) قرار گیرند، به ویژه در مواردی كه ممكن است مقداری غذای محرك به صورت تصادفی مصرف شده باشد.

نبود یك درمان قطعی برای آلرژی غذایی موجب شد تا دانشمندان با جدیت به دنبال راه حلی باشند. در یك تحقیق جدید كه از سوی دكتر وسلی بركز از دانشگاه معروف دوك و همكارانش از دانشگاه پزشكی آركانزاس انجام شد، متخصصان به بررسی راهی نوین برای ایجاد تحمل پرداختند. آنها با استفاده از یك روش جالب به تدریج تحمل كودك را افزایش داده و موفق شدند تا بروز علایم آلرژی را كاهش دهند.

آنها در تحقیق‌شان به بررسی آلرژی غذایی نسبت به دو ماده غذایی شایع یعنی تخم‌مرغ و بادام زمینی پرداختند. طی این تحقیق كودكان به بیمارستان دوك آمده و مقادیر اندك ولی روز به روز در حال افزایش از یك پودر تخم‌مرغ یا یك پودر بادام زمینی بدون چربی را بسته به نوع آلرژی غذایی مصرف كردند. مقدارمصرف در نوع بادام زمینی یك سه هزارم یك بادام زمینی و در نوع تخم‌مرغ یك هزارم از یك تخم مرغ بود و مقدار آن به تدریج افزایش پیدا كرد تا حدی كه كودكان به كهیرهای حساسیتی دچار شدند. در این هنگام آنها به خانه فرستاده شدندو یك دوز روزانه از ماده آلرژی‌زا كمتر از آنچه به آن حساس بودند را دریافت كردند.

این كودكان هر دو هفته یك بار به بیمارستان برمی‌گشتند و پس از بررسی‌های كافی از نظر نبود حساسیت، دوز مصرفی آنها اندكی افزایش پیدا می‌كرد تا زمانی كه به اندازه حدود یك دهم یك تخم‌مرغ یا یك عدد بادام زمینی كامل رسید. نتایج تحقیق غافلگیركننده و بسیار جالب بودند. پس از مدت ۲ سال، ۴ كودك از كودكان شركت كننده در تحقیق تخم‌مرغ توانستند كه ۲ عدد تخم‌مرغ املت شده را بدون بروز هرگونه مشكلی مصرف كنند. در ۲ نفر دیگر نیز مقدار تحمل نسبت به تخم‌مرغ به مقدار زیادی افزایش یافته بود.

نتایج بررسی گروه كودكان شركت كننده در تحقیق بادام‌زمینی نیز بسیار جالب بودند. به گفته دكتر بركز، ۶ كودك توانستند ۱۵ عدد بادام زمینی را بدون هر گونه مشكلی مصرف كنند. اینها كسانی بودند كه قبل از شروع تحقیق قادر به مصرف حتی یك عدد بادام زمینی هم نبودند.

در هر حال، تا تكمیل نهایی این برنامه راه زیادی مانده است. به عنوان نمونه، این كودكان هنوز در حال دریافت دوز نگهدارنده روزانه‌شان هستند و دانشمندان نمی‌دانند كه آیا این تحمل در صورت قطع مصرف دوز روزانه پایدار باقی می‌ماند یا خیر؟

نكته مهمی كه متخصصان به آن اشاره می‌كنند این است كه این نوع درمان حتما باید در مراكز درمانی مخصوص و با نظارت دقیق و كامل انجام گیرد تا از بروز هرگونه عارضه جانبی و واكنش خطرناك جلوگیری به عمل ‌آید. دانشمندان در حال حاضر با استفاده از مهندسی ژنتیك به دنبال تهیه واكسن‌هایی برای درمان آلرژی‌های غذایی هستند. این واكسن‌ها در صورت كشف می‌توانند انواع آلرژی‌های غذایی را طی ۱۰ سال ریشه‌كن كنند.‌

● واكنش های نگران كننده

علایم آلرژی‌های غذایی می‌توانند بسیار شدید بوده و خود را به صورت یك واكنش آلرژیك شدید در سراسر بدن و حتی مرگ نشان دهند. این واكنش آلرژیك شدید یا آنافیلاكسی اغلب به صورت تورم پلك‌ها، صورت، لب‌ها، زبان، اگزما، كهیرهای پراكنده، خارش گلو و چشم‌ها و پوست، تهوع، استفراغ، تنگی نفس، اشكال در بلع و درد شكم ظاهر می‌شود. علایم یك واكنش آلرژیك می‌توانند به سرعت گسترش یابد و یا اینكه در حدود یك تا چند ساعت پس از خوردن ماده آلرژی‌زا ایجاد شوند.

در برخی موارد آلرژی غذایی ممكن است منجر به شوك آنافیلاكتیك شود. در این حالت یك واكنش كلی در بدن وجود دارد كه طی آن چندین سیستم بدن درگیر شده و حالاتی نظیر كاهش فشارخون و از دست رفتن هوشیاری به وجود می‌آیند و شخص باید به سرعت به اورژانس بیمارستان منتقل شود، در غیر این صورت ظرف مدت كوتاهی جان خود را از دست می‌دهد.

دكتر بابك هوشمند