مروارید,قدیمی ترین گوهر دنیا

هیچ گوهری مثل مروارید, تحسین بشر را برنیانگیخته و مردم را شیفته و افسون خود نكرده است مروارید قرنها قبل از دیگرگوهرها, شناسایی شده بود

در تاریخ بشر، استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و همینطور فلزات گرانبها، همواره در تمدنهای مختلف، جایگاه ویژه‌ای داشته است. زیورآلات گوناگون، چه بعنوان وسیله‌ای برای نمایش قدرت و مكنت افراد و چه به عنوان هدایایی برای جلب رضایت پادشاهان و اعیان، از زمانهای دور مورد استفاده قرار گرفته است.

امروزه نیز، استفاده از زیورآلات در جوامع مختلف، كمابیش مرسوم و متداول است، اما جز در موارد نادر، كمتر توجهی به شیوه‌های نگهداری وحفظ گوهرها و فلزات ارزشمند شده است. از آنجا كه زیور‌آلات در هر تمدنی، ‌نماینده نبوغ و هنر سازندگان آنها بوده و چونان آیینه‌ای، تفكرات و سلایق مردمان آن مرز ‌و بوم را منعكس می‌سازد،‌ پرداختن به شیوه‌های متفاوت نگهداری و حفظ جواهرات كه در عین سادگی، ‌عمر این آثار هنری را سالها افزایش می‌دهند، ضروری بنظر می‌رسد.

● قدیمی‌ترین گوهر دنیا

هیچ گوهری مثل مروارید، تحسین بشر را برنیانگیخته و مردم را شیفته و افسون خود نكرده است. مروارید قرنها قبل از دیگر گوهرها،‌شناسایی شده بود. تقریبا تمام سنگ‌های قیمتی، كانیهای معدنی هستند كه تراش داده شده و صیقل داده می‌شوند تا زیبایی خیره‌كننده خود را آشكار سازند، در حالیكه مروارید مستقیما، بدون هیچگونه تراش و صیقلی، از داخل صدف بیرون آمده و زیبایی طبیعی خود را دارد و به همین دلیل مروارید،‌ بعنوان نمونه‌ای از حكمت و زیبایی طبیعت شناخته شده است. مروارید بعنوان گوهر خوش‌یمن متولدین ماه ژوئن یا تیرماه در نظرگرفته شده است.

● هدیه طبیعت

مروارید از شگفتیهای طبیعی است كه قرنها توسط فرهنگهای باستانی و مدرن در سرتاسر دنیا، گرامی وارج نهاده شده است.در افسانه‌های یونان باستان، اینطور بیان شده كه مروارید اشكهای شادی و ذوق الهه آفرودیت است. مصریان باستان مروارید را با آیسیس Isis، رب‌النوع زندگی و شفا،‌شریك می‌دانستند. جولیوس سزار، استفاده از مروارید را ‌تنها به حكمرانان و امپراطور‌های رومی انحصار داد و در روزهای اوج شكوه قدرت امپراطوری بریتانیا،‌تنها خانواده اشراف، حق آویزان ‌كردن و استفاده از این گوهر درخشان را داشتند.تا این اواخر نیز مروارید، بیشتر توسط خانواده‌های سلطنتی و اشراف ثروتمند استفاده می‌شد، زیرا با توجه به قیمت بالای آن،‌افراد معمولی از عهده خرید آن برنمی‌آمدند.

● معروف و مشهور در ادبیات و افسانه‌ها

هندی‌تبارها ، مروارید را اشكهای خدایانشان می‌پنداشتند. در افسانه‌های عربی، این‌طور آمده، قطره‌ای كه از نور ماه پر شده بود، به داخل اقیانوس افتاد و توسط صدفی بلعیده شد و مروارید گرانبهایی را بوجود آورد. در انجیل شاه جیمز ((King James، چنین آمده كه دروازه‌های آسمان از مروارید ساخته شده است. گفته شده كه مروارید درمان دردهای بسیاری است. در ادبیات كهن، بهمین ترتیب منابع زیادی راجع به مروارید وجود دارد و این گوهر درخشان در اغلب نقاشیهای معروف، زیور‌آلات، تزئینات موی سر، زینت لباسها و پوششها دیده می‌شود. با توجه به برخی گزارشهای تاریخی،‌بومیان آمریكا،‌جزیره منهتن را به بهای چند رشته مروارید فروختند. چند قرن بعد در سال ۱۹۱۶ میلادی، ژاك كارتیه، جواهرفروش مشهور فرانسوی، زمینی را با پرداخت دو گردنبند مروارید در این جزیره خریداری كرده و اولین جواهر‌فروشی آمریكایی را در آنجا بنا نهاد.

● بی‌همتا در میان جواهرات

مروارید در میان گوهرهای شناخته ‌شده دنیا، منحصر بفرد است، زیرا تنها گوهری است كه درون یك موجود زنده ساخته می‌شود. مروارید‌های پرورشی، مروارید‌های اصلی هستند كه با وساطت بشر، درون یك صدف زنده تشكیل می‌شوند. هنگامیكه یك جسم خارجی بعنوان یك هسته در داخل گوشت یك صدف مروارید‌ساز، جای داده می‌شود، صدف این هسته را بعنوان مزاحم شناسایی كرده و شروع به پوشاندن آن با لایه‌های نرمی می‌كند. در پایان حاصل تجمع این لایه‌ها، تشكیل یك مروارید زیبا می‌باشد.

به استثنای مروارید‌های موجود در جواهرات و زیور‌آلاتی كه بیش از ۸۰ سال از سن آنها می‌گذرد و یا در موزه‌ها و جواهر‌فروشیهای قدیمی یافت می‌شوند، تمام مروارید‌هایی كه امروزه در بازار به فروش می‌رسند، مرواریدهای پرورشی هستند. مرواریدهای طبیعی، توسط صدفهای زنده‌ آزاد در دریا و بدون هیچگونه دخالتی از جانب بشر جهت مروارید‌سازی، بصورت طبیعی ساخته می‌شوند. هنگامیكه یك مزاحم طبیعی،‌مثل یك تكه صدف،‌فلس ماهی و یا یك چیز اضافی در داخل صدف مروارید‌ساز یا بدن نرم‌ تن‌جا می‌گیرد، توسط پوششی كه از داخل صدف ترشح می‌گردد، لایه‌به‌لایه پوشانده می‌شود.

برخلاف باور عموم، دانه‌های شن تشكیل مروارید نمی‌دهند، زیرا اگر شن بعنوان مزاحم در صدف تلقی می‌گردید، كف اقیانوسها می‌بایست توسط مروارید‌های طبیعی ساخته شده، مفروش می‌گردید. مروارید‌های طبیعی بسیار نایاب هستند بویژه كه در اثر شكار بی‌رویه نژادهای مختلف نرم‌تنان تولید‌كننده مروارید، در دهه‌های ۱۸۰۰ میلادی،‌ این نرم‌تنان تقریبا منقرض شده‌اند ( بحرین، تنها كشوری است كه هنوز غواصان مرواریدكف اقیانوس را برای یافتن مروارید‌های طبیعی جستجو می‌كنند). ولی شمار این مروارید‌های طبیعی گرانبها و پرارزش، كمتر از یك‌درصد مروارید‌های موجود در بازار می‌باشد. درواقع حدود یكی از ۱۰۰۰۰۰ صدف مروارید‌ساز وحشی، بصورت طبیعی حاوی مروارید مرغوب می‌باشدو بهمین دلیل بودكه ژاپنی‌ها در اوایل قرن ۱۹ میلادی با قرار دادن هسته در داخل صدف نرم‌تن و سپس بازگرداندن آن به داخل اقیانوس ، روشی را برای پرورش مروارید ابداع كردند .

● راز درخشندگی مروارید

سطح بیرونی مروارید طبیعی و پرورشی، از ماده ‌یكسانی تشكیل شده است كه تركیب شیمیایی آن شامل حدود ۹۰ درصد كربنات كلسیم و ۱۰ درصد آب و مواد آلی می‌باشد. غشای بیرونی مروارید،از بلورهای میكروسكوپی تشكیل شده كه كاملا در یك ردیف قرارگرفته‌اند، بنابراین نور عبوری در طول محور یكی ازاین بلور‌ها، توسط بلورهای دیگر منعكس و شكسته می‌شود و رنگین‌كمانی از نور و رنگ ایجاد می‌كند.

● تفاوت مروارید‌های طبیعی و پرورشی

كلید تشخیص مروارید‌های طبیعی از پرورشی، تعیین ضخامت قشر مرواریدی ترشح شده به دور هسته اولیه است. برای سرعت بخشیدن به فرآیند تولید مرواریدهای پرورشی، هسته‌های جای داده شده در این مروارید‌ها، معمولا بزرگتر از قطعات‌ریزی هستند كه در مركز مروارید‌های طبیعی قرار دارند. اندازه و شكل مروارید‌های پرورشی نیز توسط اندازه، شكل و موقعیت هسته‌های جای داده شده، تعیین می‌گردد. اندازه، شكل و رنگ مروارید‌های طبیعی‌توسط نوع ذره مزاحم،‌ شرایط آب و تأمین غذا و مدت زمان حضور جسم خارجی در صدف تعیین می‌شود.

هراندازه كه مروارید درشت‌تر و گرد‌تر باشد،‌كیفیت و دوام آن بیشتر خواهد بود. از دهه گذشته یا قبل‌تر از آن، ‌پرورش‌دهندگان مروارید در كشور چین،‌ روش تولید مروارید در آب شیرین را بهبود بخشیده‌اند كه سبب تشكیل مروارید‌های مرغوبتر گردیده است. آنها با تغییر موقعیت صدفها در طول فرآیند رشد مروارید، شیوه‌ای را برای گرد‌شدگی بهتر و كامل‌تر آن ابداع كرده‌اند. در ضمن مروارید‌های طبیعی با واحد‌ قیراط و مروارید‌های پرورشی برحسب اندازه آنها به میلیمتر فروخته می‌شوند.

عباس سلمانپور

---